Het opsluiten van afgewezen vluchtelingen en illegalen is in Nederland onderdeel van
het vreemdelingenbeleid. Vreemdelingendetentie wordt door de overheid als sluitstuk
van het vreemdelingenbeleid gepresenteerd. Het repressieve beleid heeft intussen geleid
tot 1500 cel len voor vluchtelingen en illegalen. Mensen die niets anders ondernomen
hebben dan de ellende in eigen land te ontvluchten, worden maandenlang opgesloten.
Het doel van dit opsluiten is officieel uitzetting naar het land van herkomst,
maar meer dan de helft van de gedetineerden wordt uiteindelijk buiten de gevangenispoort
op straat gezet. Illegaal (over)leven in Nederland is dan de enige optie. De muren
worden hoger, maar wat men wil bereiken – de beheersing van de immigratie – I ijkt niet
dichterbij te komen. Een oplossing voor de migratiegronden is al helemaal uit het zicht.
Om de zoveel tijd halen de vreemdelingengevangenissen het nieuws: hongerstakingen,
brandstichtingen, isolatiestraffen, opstanden. Vluchtelingen en illegalen ervaren de detentie
als onrechtvaardig en de behandeling als slecht; men komt in verzet. Het antwoord
hierop is altijd repressief. Vreemdelingendetentie staat op gespannen voet met
mensenrechten. Het opsluiten van afgewezen vluchtelingen en illegalen is in Nederland onderdeel van
het vreemdelingenbeleid. Vreemdelingendetentie wordt door de overheid als sluitstuk
van het vreemdelingenbeleid gepresenteerd. Het repressieve beleid heeft intussen geleid
tot 1500 cel len voor vluchtelingen en illegalen. Mensen die niets anders ondernomen
hebben dan de ellende in eigen land te ontvluchten, worden maandenlang opgesloten.
Het doel van dit opsluiten is officieel uitzetting naar het land van herkomst,
maar meer dan de helft van de gedetineerden wordt uiteindelijk buiten de gevangenispoort
op straat gezet. Illegaal (over)leven in Nederland is dan de enige optie. De muren
worden hoger, maar wat men wil bereiken – de beheersing van de immigratie – I ijkt niet
dichterbij te komen. Een oplossing voor de migratiegronden is al helemaal uit het zicht.
Om de zoveel tijd halen de vreemdelingengevangenissen het nieuws: hongerstakingen,
brandstichtingen, isolatiestraffen, opstanden. Vluchtelingen en illegalen ervaren de detentie
als onrechtvaardig en de behandeling als slecht; men komt in verzet. Het antwoord
hierop is altijd repressief. Vreemdelingendetentie staat op gespannen voet met
mensenrechten.
‘Grensgevangenen’ wil opgesloten vluchtelingen en illegalen een gezicht geven en de
onrechtvaardigheid van de opsluiting aantonen. De titel ‘Grensgevangenen’ duidt enerzijds
op detentie als instrument om mensen buiten de grens te houden en anderzijds op
de grenzen die de samenleving zichzelf oplegt.
Een aantal groepen en individuen in Nederland bekommert zich over het lot van deze
gedetineerden. Juristen, hulpverleners, kerken, wetenschappers en bezoekgroepen
bekijken vreemdelingendetentie vanuit hun eigen discipline, vanuit hun eigen praktijk.
De problemen zijn echter groot. Juridisch is er weinig kans van slagen want illegalen
hebben immers geen rechten. Praktische hulpverlening zonder de kans op legalisatie
biedt weinig perspectief. Pogingen druk uitte oefenen richting politiek leveren weinig op.
In 1997 organiseerde het Autonoom Centrum een hoorzitting in politiek-cultureel centrum
de Balie.in Amsterdam. Deskundigen die ieder op hun verschillende terreinen
met vreemdeiingendetentie bezig zijn, kwamen bijeen en waren onder de indruk van
de uitzichtloosheid en het onrecht.
Met de hoorzitting werd een stap gezet, maar tot op heden is het niet gel ukt een brede
discussie van de grond te krijgen over het vreemdelingenbeleid en de consequenties
voor de samenleving. Dit boek is een aanzet in deze richting. Het gaat om het zoeken
naar een perspectief: hoe om te gaan met de huidige ontwikkelingen en hoe hierin
verantwoordelijkheid te nemen. Daartoe moeten een aantal belangrijke vragen beantwoord
worden.
In hoeverre spoort het resultaat van vreemdelingendetentie met het gestelde doel? En is
het niet nodig de beheersing van migratie zelf ter discussie te stellen?
8 Grensgevangenen
Zijn mensenrechten van toepassing op vreemdelingendetentie? Bieden de internationale
verdragen hierin perspectief?
Is vreemdelingendetentie ten proof gevallen aan een eigen dynamiek of maakt de overheid
nog steeds keuzes die berusten op een toekomstvisie?
Wat zegt het opsluiten van vreemdelingen over de Nederlandse cultuur? Bouwen we
met vreemdelingendetentie geen gevangenis in ons eigen denken?
En tenslotte, grote delen van de samenleving zijn opgesloten in eigen dilemma’s. Hoe
kan de discussie over migratie opengebroken worden?
Om antwoord te geven op deze vragen is gekozen voor het belichten vanu it verschillende
invalshoeken waardoor vreemdelingendetentie wordt geplaatst in een breed maatschappelijk
perspectief. ‘Grensgevangenen’ bevat zowel een overzicht van de stand van
zaken betreffende vreemdelingendetentie als een visie hoe de ontwikkelingen tegemoet
te treden. Naast de door ons geschreven artikelen zijn er bijdragen van wetenschappers
en juristen en er zijn persoonlijke verhalen van uitgeprocedeerden en illegalen
die ons een spiegel voorhouden.
De ‘vreenndeling’ en de ‘illegaal’ zijn negatieve begrippen die onderdeel uitmaken van
de Nederlandse cultuur. Voor de leesbaarheid en bij gebrek aan alternatieven worden
deze begrippen in het boek toch gebruikt.
inleiding

Grensgevangenen Autonoom Centrum 1998