• Buro Jansen & Janssen, gewoon inhoud!
    Jansen & Janssen is een onderzoeksburo dat politie, justitie, inlichtingendiensten, overheid in Nederland en de EU kritisch volgt. Een grond- rechten kollektief dat al 40 jaar, sinds 1984, publiceert over uitbreiding van repressieve wet- geving, publiek-private samenwerking, veiligheid in breedste zin, bevoegdheden, overheidsoptreden en andere staatsaangelegenheden.
    Buro Jansen & Janssen Postbus 10591, 1001EN Amsterdam, 020-6123202, 06-34339533, signal +31684065516, info@burojansen.nl (pgp)
    Steun Buro Jansen & Janssen. Word donateur, NL43 ASNB 0856 9868 52 of NL56 INGB 0000 6039 04 ten name van Stichting Res Publica, Postbus 11556, 1001 GN Amsterdam.
  • Publicaties

  • Migratie

  • Politieklachten

  • IX – De afvalverwerkingsbranche – 7. SAMENVATTING EN CONCLUSIES

    7. SAMENVATTING EN CONCLUSIES

    De afvalbranche heeft zich in Nederland in relatief korte tijd
    kunnen ontwikkelen van een marginale bezigheid naar een krachtige
    economische sector. De omzet is groot en er valt veel geld te
    verdienen aan de restanten van de welvaartsmaatschappij. Afval is
    een inelastisch goed waardoor de bedrijven in zekere zin zelf de
    prijs voor de verwerking kunnen bepalen. Het milieubeleid van de
    Nederlandse overheid heeft aan de ene kant geleid tot het
    opschroeven van de eisen die aan de verwerking van het afval werden
    gesteld en aan de andere kant heeft zij aangestuurd op een
    verregaande vorm van zelfregulering en privatisering zonder voor
    een adequaat controlesysteem te zorgen. Bepaalde condities in de
    afvalverwerkingsbranche hebben zich jarenlang redelijk ongestoord
    kunnen ontwikkelen waardoor een gelegenheidsstructuur is ontstaan
    die een voedingsbodem voor zware milieucriminaliteit vormt. Er zijn
    veel instanties bij betrokken die door de branche-organisaties en
    handige afvalverwerkers tegen elkaar worden uitgespeeld. In deze
    branche zijn bedrijven actief die een monopoliepositie in de
    afvalketen nastreven. Daarmee kan de prijs van afvalverwerking
    worden verhoogd en kunnen (overheids)controles worden
    bemoeilijkt.

    Zware milieucriminaliteit wordt om twee redenen gepleegd: om
    geld mee te verdienen en om bedrijfsproblemen op te lossen. Deze
    bedrijfsproblemen ontstaan door de druk van de markt op de kleinere
    bedrijven, verkeerde kostencalculaties en door de verscherpte eisen
    van de overheid. De omvang van zware milieucriminaliteit kan in
    Nederland nog niet op een betrouwbare en valide manier worden
    geregistreerd. Bovendien worden veel milieu-overtreders veroordeeld
    op grond van fraudes, valsheid in geschrifte en fiscale delicten en
    maar zelden (nog) op milieucriminaliteit. De situatie in deze
    branche moet zeker ernstiger worden ingeschat dan op grond van de
    bekende gegevens kan worden aangenomen. Het gebeurt in deze branche
    nog steeds dat gevaarlijk afval op het oppervlaktewater wordt
    geloosd of illegaal vermengd met ander materiaal wordt gestort, dat
    afval wordt verbrand terwijl dat niet mag, dat afval valselijk
    wordt benoemd of illegaal naar het buitenland wordt
    gexporteerd.

    Het is zeer onwaarschijnlijk dat criminele groepen zich in de
    afvalverwerkingsbranche hebben ingenesteld. Op grond van gegevens
    verkregen uit interviews met brancheleden, vakbonden,
    wetenschapsbeoefenaren en uit politiedossiers en uit dossiers van
    het Milieu Bijstands Team en op grond van een antecedentenonderzoek
    kan worden aangenomen dat de georganiseerde misdaad niet in deze
    branche actief is (hoofdstuk 6). Een beschrijving van de daders aan
    de hand van ons analyseschema wijst uit dat ernstige
    milieuverontreinigers meestal familiebedrijven zijn die in de jaren
    zestig en zeventig groot zijn geworden. De eigenaren hebben zelden
    een hoge (technische) opleiding genoten en regeren met vaste hand
    hun bedrijf op zo’n wijze dat tegenspraak niet wordt geduld en
    loyaliteit royaal wordt beloond. De medeplichtigen zijn
    (mede)directeuren, de boekhouder en ander personeel van het
    bedrijf. Bijzondere aandacht verdienen de afvalmakelaars die
    vrijwel ongecontroleerd afval kunnen verplaatsen. Zij opereren
    steeds vaker internationaal waarbij het moeilijk is vast te stellen
    of en waar het afval uiteindelijk wordt gestort, verbrand,
    gecomposteerd of misschien illegaal gedumpt. Een Wet
    Afvalketenaansprakelijkheid wordt node gemist.

    Opvallend is dat veel afvalverwerkers weinig respect tonen voor
    de overheid. Strafrechtelijke sancties lijken weinig uit te halen.
    Boetes worden niet of zeer laat betaald. Voert de overheid de
    sancties verder op dan wordt een andere tactiek toegepast: dreigen
    het afval te laten liggen en niet meer te behandelen of dreigen met
    vertrek van het bedrijf. Afvalverwerkers zoeken gericht naar
    gedoogsituaties. Eerst wordt een kleine vergunning aangevraagd
    waarna allerlei soorten afval worden geaccepteerd op het bedrijf.
    Vervolgens wordt de vergunningverlener onder druk gezet om een
    grote vergunning te verlenen. Gedogen (al dan niet gedwongen) werkt
    collusie in de hand. De overheid wordt met het tijdelijk toelaten
    als het ware medeplichtig aan de ongewenste situatie en dat maakt
    het voor justitie achteraf weer moeilijker om strafrechtelijk te
    vervolgen.

    Afvalverwerkers die zich aan zware milieuverontreiniging
    schuldig maken, doen er van alles aan om opsporing door de politie
    of door andere instanties te voorkomen. Er worden verschillende
    administraties bijgehouden, er wordt in codes gepraat, de
    personeelsleden worden getraind wat te doen en te zeggen wanneer
    inspecties worden uitgevoerd. Er worden bv-constructies bedacht om
    zich af te schermen, katvangers gebruikt en tegen elke
    overheidsbeslissing, hoe klein ook, worden alle juridische
    registers opengetrokken en alle beroepsmogelijkheden optimaal
    benut. Of dat laatste het gevolg is van een doelbewuste strategie
    is kan moeilijk op grond van de gegevens worden beweerd. Effect
    heeft het in ieder geval wel, want de verschillende overheden
    worden flink beziggehouden. Afvalverwerkers worden bijgestaan door
    een keur van deskundige juristen, technici, mediaspecialisten en
    wetenschapsbeoefenaren en, niet vergeten, diverse
    overheidsbestuurders worden als adviseur of als lid van de Raad van
    Bestuur in de arm genomen. Daarmee wordt een belangenverstrengeling
    bewerkstelligd die gemakkelijk kan afglijden tot corruptie.

    De opbrengsten van illegale activiteiten in de
    afvalverwerkingsbranche worden voornamelijk weer in het eigen
    bedrijf genvesteerd of gebruikt voor een uitbundige levensstijl en
    voor het kopen van de loyaliteit van het eigen personeel. De
    salarissen van de eigenaar en bedrijfsleiders worden daarmee
    aangevuld en in sommige gevallen worden de opbrengsten aan de
    sponsoring van bijzondere evenementen uitgegeven.

    Een belangrijke vraag die nog niet beantwoord is of in de
    afvalverwerkingsbranche sprake is van georganiseerde misdaad. In de
    CBO-inventarisatie zijn vier hoog georganiseerde criminele groepen
    genoemd die zich systematisch zouden bezig houden met
    milieumisdrijven. De analyse van dit deelrapport laat zien dat in
    de afvalverwerkingsbranche gn sprake is van georganiseerde misdaad.
    Geen van de bedrijven of organisaties die zich schuldig maken aan
    milieudelicten voldoen aan de elementen van de omschrijving van
    georganiseerde misdaad zoals die door de onderzoekers in hun
    studies naar de georganiseerde misdaad wordt gehanteerd.

    In alle 18 bestudeerde gevallen is sprake van
    organisatiecriminaliteit, die uiteraard grote schade veroorzaakt
    aan het fysiek milieu en de volksgezondheid. Het zijn in se
    legale bedrijven die door illegaal gedrag proberen extra inkomsten
    te verwerven of voor het bedrijf kosten te besparen. De wijze
    waarop dat in een enkel geval gebeurt maakt duidelijk dat deze vorm
    van organisatiecriminaliteit op diverse punten dicht in de buurt
    van georganiseerde criminaliteit komt. Een van de belangrijkste
    verschillen tussen georganiseerde criminaliteit en
    organisatiecriminaliteit is dat bij de eerstgenoemde vorm gebruik
    wordt gemaakt van intern en extern geweld en dat pogingen worden
    ondernomen om zich te weer te stellen tegen overheidsoptreden door
    middel van handige methoden om het criminele gedrag te
    verheimlijken en/of om zich actief tegen de overheid te keren.

    Bij de onderzochte malafide afvalverwerkingsbedrijven, hebben
    wij geen aanwijzingen voor het gebruik van intern geweld kunnen
    vaststellen. Maar op het personeel wordt wel veel druk uitgeoefend
    door aan de ene kant diverse beloningen in het vooruitzicht te
    stellen en aan de andere kant door te dreigen met ontslag of
    overplaatsing naar onderdelen van het bedrijf waar de
    arbeidsomstandigheden het slechts zijn.

    Incidenteel is extern geweld naar de overheid waargenomen. De
    gebruikte tactieken zijn als agressief te kwalificeren waarbij de
    strategien erop zijn gericht om controles te bemoeilijken of zelfs
    te verhinderen en om overheidsoptreden vrijwel onmogelijk te maken
    door belangrijke personen op vitale posities in het openbaar
    bestuur in te kapselen in het eigen bedrijf. In de
    afvalverwerkingsbranche is te zien dat bepaalde vormen van
    organisatiecriminaliteit dicht tegen georganiseerde misdaad aan
    liggen. De analyses maken duidelijk dat in feite nooit sprake is
    van zwart-wit situaties, maar dat eerder van glijdende schalen kan
    worden gesproken waarop bepaalde vormen van criminaliteit kunnen
    worden gepositioneerd. In de drie casussen is te zien dat illegale
    activiteiten in de bedrijven langzaam maar zeker de overhand gaan
    vormen boven legale activiteiten. Bedrijven kunnen zo afglijden
    naar vormen van georganiseerde criminaliteit zoals wij die in deze
    reeks studies hebben omschreven.

    Op grond van het bovenstaande en de eerder in dit deelrapport
    geconstateerde feiten en ontwikkelingen kan worden geconcludeerd
    dat in de afvalverwerkingsbranche een zorgelijke situatie is
    ontstaan.


    vorige        
    volgende        
    inhoudsopgave en zoeken