De commissie heeft enkele aanbevelingen geformuleerd voor toekomstige enqutes.
A. Geen geheimhoudingsplicht
De commissie heeft langdurig overleg gevoerd met de regering over het gebruik van het geheime deel van de
rapportage van de commissie-Wierenga. Uiteindelijk heeft dat overleg geleid tot een in de praktijk
bevredigende oplossing. De commissie heeft voor haar oordeelsvorming gebruik kunnen maken van het gehele
rapport van de commissie-Wierenga.
Voor de toekomst is echter noodzakelijk te regelen dat een enqutecommissie in haar onderzoek geen geheimhoudingsverplichtingen kunnen worden tegengeworpen die niet het belang van de staat raken. Het enkele feit van een belofte tot geheimhouding is niet gelijk te stellen met een staatsbelang. De commissie is van oordeel dat een door of namens de overheid gegeven belofte van geheimhouding moet wijken voor de bevoegdheden van een enqutecommisie. Zou dat niet het geval zijn, dan zouden de bevoegdheden van de Wet op de Parlementaire Enqute simpelweg door de overheid zijn te ontwijken door een beroep op gedane beloften.
Dit principe lijdt slechts uitzondering indien qua inhoud werkelijk het belang van de staat in het geding is. Daarvan was in het geval van de geheime bijlagen van de rapportage van de commissie-Wierenga in het geheel geen sprake. Dit laat onverlet dat elke enqutecommissie prudent dient om te gaan met vertrouwelijke gegevens. Van meer was in het geval van de rapportage van de commissie-Wierenga geen sprake.
B. Besloten verhoor onder ede
De Wet op de Parlementaire Enqute dient naar het oordeel van de commissie te worden gewijzigd. De commissie meent dat het mogelijk moet zijn om in zeer uitzonderlijke gevallen van een besloten verhoor onder ede een openbaar verslag te publiceren. De commissie heeft zich, in tegenstelling tot voorgaande enqutecommissies, op het standpunt gesteld dat artikel 18b, eerste lid, van de Wet op de Parlementaire Enqute niet de mogelijkheid biedt tot het openbaar maken van een verslag van een besloten verhoor.
C. Draaiboek
De commissie meent dat het noodzakelijk is ten behoeve van omvangrijke onderzoeken een draaiboek samen te stellen voor de organisatie van een dergelijk onderzoek. De commissie heeft de indruk dat door het ontbreken van een dergelijk draaiboek te vaak het wiel opnieuw moet worden uitgevonden. Inmiddels heeft de Tweede Kamer ruime ervaring met het doen van onderzoeken. Het is zaak om de opgedane ervaringen vast te leggen voor toekomstig onderzoek.
D. Staf
De commissie heeft goede ervaringen met de ondersteuning door een beperkte, deskundige staf en een gering aantal externe onderzoekers. Op die manier heeft de commissie de mogelijkheid maximale controle uit te oefenen op de inhoud en de uitvoering van de onderzoeken.
E. Permanente ruimte
Om kosten en tijd te kunnen besparen acht de commissie het wenselijk voor toekomstige parlementaire onderzoeken dat de Kamer permanent kan beschikken over een goed beveiligde en geoutilleerde ruimte op of rond het Binnenhof.
F. Vertrouwelijkheid
De commissie is van oordeel dat het bij parlementaire onderzoeken mogelijk moet zijn gebruik te maken van informatie die bij openbaarmaking gevaar kan opleveren voor personen en zaken die het belang van de staat raken, zonder dat die informatie per definitie ter kennis gebracht wordt van alle leden van de Kamer. De commissie stelt voor artikel 18b, derde lid, Wet op de Parlementaire Enqute op dat punt te wijzigen.
G. Archief
De commissie acht het wenselijk dat na de beindiging van het onderzoek van een onderzoekscommissie het
archief niet vernietigd hoeft te worden, maar dat na consultatie van de Registratiekamer een regeling wordt
getroffen vergelijkbaar met de regeling en het besluit Politieregisters om inzage te verschaffen in de gegevens.
H. Belang van de staat
De commissie heeft veel tijd besteed aan overleg met de bewindspersonen over de inhoud van het begrip het belang van de staat. Het is de commissie gebleken dat er zeer verschillende interpretaties van dit begrip mogelijk zijn. De commissie acht het wenselijk dat de Kamer en de regering zich buigen over de vraag hoe het belang van de staat, zoals bedoeld in de Wet op de Parlementaire Enqute, moet worden uitgelegd.
I. Attenderingsbulletins
De commissie heeft goede ervaringen opgedaan met de attenderingsbulletins in de vorm van weekberichten en dagberichten, die werden samengesteld door de documentalisten. Op die manier werd de commissie constant op de hoogte gehouden van actuele ontwikkelingen op haar onderzoeksterrein.
J. Verhoren
Het is de commissie goed bevallen alle commissieleden te laten participeren in het verhoren van getuigen. Het vergt de nodige afstemming tussen de leden voor en tijdens het verhoor, maar het verlevendigt de discussie en draagt bij aan een maximale waarheidsvinding.
K. Persbriefing
Het verdient aanbeveling om na elke verhoordag een korte persbriefing te verzorgen voor de media. Tijdens deze briefings kunnen vragen worden gesteld over de verhoren van die dag en de verhoren voor de komende dagen.
L. Verhoren op televisie
De verhoren van de commissie zijn rechtstreeks op de televisie uitgezonden. De commissie geeft toekomstige onderzoekscommissies het advies om de visuele media de vrijheid te geven de verhoren rechtstreeks uit te zenden. Tijdens de verhoren is niet gebleken van een verstorend effect van de rechtstreekse uitzendingen.
M. Internationaal onderzoek
De commissie heeft over het algemeen alle medewerking gekregen die noodzakelijk was voor het uitvoeren van dit onderzoek. Zij heeft (te) weinig tijd gehad om goed onderzoek te doen naar het optreden van buitenlandse opsporingsdiensten in Nederland. Zij is echter gestoten op onwil van de in Nederland functionerende medewerkers van de Amerikaanse Drugs Enforcement Administration (DEA) om de commissie verder voor te lichten na een eerste gesprek op 6 maart 1995. De DEA stelt zich op het standpunt dat de diplomatieke status van de betrokken medewerkers hen vrijwaart van enige verplichting om gehoor te geven aan de op basis van de Wet op de Parlementaire Enqute gedane verzoeken. De DEA wilde slechts via tussenkomst van de CRI eventuele vragen schriftelijk beantwoorden. De commissie is van oordeel dat voor de toekomst opheldering gewenst is over de vraag of in Nederland verblijvende personen met diplomatieke status kunnen weigeren om een enqutecommissie informatie te geven.
Lijst van verhoren
Amerongen, W.C. van Chef van de afdeling
georganiseerde criminaliteit bij de
regiopolitie Brabant Zuid-Oost
Bakker, G.J.C.M. Teamleider douanerecherche bij de
Fiscale inlichtingen- en
opsporingsdienst
Barendregt, B.N. Commissaris van politie en hoofd
van de Afdeling cordinatie
criminele inlichtingen van de
Divisie centrale recherche
informatie
Beaufort, jhr. mr. L.A.R.J. de Hoofdofficier van justitie te Haarlem
Beek, mr. G.P. van der Als officier van justitie gedetacheerd
bij de directie Politie van het
ministerie van Justitie, waar hij
projectleider georganiseerde
criminaliteit was, vanaf 1 augustus
1995 officier van justitie te
Rotterdam
Blijswijk, mr. drs. J.A.M. van Hoofd van de Fiscale inlichtingen-
en opsporingsdienst te Haarlem
Blok, mr. J.A. Hoofdofficier van justitie te
's-Gravenhage
Bovenkerk, prof. dr. F. Hoogleraar criminologie aan de
Rijksuniversiteit Utrecht
Brand, J.L. Hoofdcommissaris van politie,
korpschef van de regiopolitie
Haaglanden en voorzitter van de
Raad van Hoofdcommissarissen.
Brinkman, mr. drs. L.C. Voormalig voorzitter van de
CDA-fractie in de Tweede Kamer
der Staten-Generaal, was voorzitter
van de commissie voor de
inlichtingen- en veiligheidsdiensten
Broere, A. Teamchef van het arrestatieteam
van het regiokorps
Rotterdam-Rijnmond
Bruinsma, prof. dr. G.J.N. Bijzonder hoogleraar
bestuurskundige criminologie aan
de Universiteit Twente
Bunt, prof. dr. H.G. van de Hoogleraar criminologie aan de
Vrije Universiteit Amsterdam en
hoofd van het Wetenschappelijk
Onderzoek- en Documentatie
Centrum van het ministerie van
Justitie
Burg, mr. V.A.M. van der Lid van de Tweede Kamer der
Staten-Generaal voor het CDA en
voorzitter van de vaste commissie
voor Justitie van de Tweede Kamer
Capelle, mr. M.A.A. van Officier van justitie te Groningen
Corstens, prof. mr. G.J.M. Hoogleraar straf- en strafprocesrecht
aan de Katholieke Universiteit
Nijmegen, vanaf 1 oktober 1995
raadsheer bij de Hoge Raad der
Nederlanden
Craemer, mr. R.W.M. Plaatsvervangend hoofdofficier van
justitie in het arrondissement
Amsterdam en fungerend
hoofdofficier van justitie voor de
politieregio Gooi- en Vechtstreek
Dijkstal, H.F. Minister van Binnenlandse Zaken,
daarvoor lid van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal voor de VVD
en lid van de vaste commissies voor
de Politie en voor Justitie
Docters van Leeuwen, mr. A.W.H. Procureur-generaal bij het
Gerechtshof te Den Haag en
voorzitter van het College van
procureurs-generaal
Dros, mr. O.R. Chef van het Kernteam Randstad
Noord en Midden
Duijne, dr. P.C. van Onderzoeker bij het ministerie van
Justitie
Fijnaut, prof. dr. C.J.C.F. Hoogleraar criminologie en
strafrecht aan de Erasmus
Universiteit Rotterdam en aan de
Katholieke Universiteit Leuven
Gelderman, mr. E.F.G.M. Vice-president van de rechtbank te
's-Hertogenbosch in de functie van
cordinerend rechter-commissaris
zware, georganiseerde criminaliteit
Gemert, drs. ing. W.M. van Hoofd van het Landelijk
rechercheteam bij het Korps
Landelijke Politiediensten
Gerding, mr. R.A.F. Plaatsvervangend hoofdofficier van
justitie te Rotterdam
Gonsalves, mr. R.A. Procureur-generaal bij het
gerechtshof te 's-Hertogenbosch
Gonzales, mw. mr. drs. I.E.W. Officier van justitie te Haarlem,
tevens officier van justitie zware
criminaliteit en kernteamofficier
Groot, mr. F.C.V. de Tot medio 1995 officier van justitie
voor de criminele inlichtendiensten
in het arrondissement Den Haag (
de korpsen Haaglanden en Hollands
Midden), daarna officier van justitie
bij het Landelijk bureau openbaar
ministerie
Groot, mr. R. de Officier van justitie voor de
criminele inlichtingendienst te
Rotterdam, tevens hoofd van de unit
fraude, economie en milieu en
zware criminaliteit
Hellemons, A.A.M. Hoofd van de Dienst technische
operationele ondersteuning van de
Divisie ondersteuning van het Korps
Landelijke Politiediensten
Helten, drs. N.H.E. van Directeur Democratische rechtsorde
bij de Binnenlandse
veiligheidsdienst
Hiddema, mr. Th.U. Advocaat te Maastricht
Hirsch Ballin, prof. mr. E.M.H. Lid van de Eerste Kamer der
Staten-Generaal en hoogleraar
Internationaal Recht aan de
Katholieke Universiteit Brabant,
voormalig minister van Justitie
Hondt, mr. E.M. d' Burgemeester van Nijmegen en
voorzitter van het
Korpsbeheerdersberaad
Huisman, H.M. Hoofd van het Douane
informatiecentrum
IJzerman, P.D. Korpschef van de regiopolitie
Twente
Jansen, H.A. Commissaris van politie bij de
regiopolitie Rotterdam-Rijnmond,
hoofd van de regionale recherche
dienst waaronder ook het kernteam
Rotterdam-Rijnmond/Zuid-Holland
Zuid ressorteert
Jansen, mr. J.M. Hoofdofficier van justitie te
's-Hertogenbosch, voorzitter van de
Centrale toetsingscommissie
Karstens, R. Hoofd van de Afdeling nationale
cordinatie politile infiltratie bij de
Divisie centrale recherche
informatie
Kloosterman, A. Observatierechercheur
Koers, mr. J. Officier van justitie te Arnhem,
hoofd van de Unit zware
criminaliteit
Korthals, mr. A.H. Lid van de Tweede Kamer der
Staten-Generaal voor de VVD,
woordvoerder voor
justitie-aangelegenheden
Kuijper, K. Commissaris van politie, hoofd van
de rijksrecherche bij het parket
procureur-generaal te Amsterdam
Langendoen, K.P. Projectleider/plaatsvervangend
teamleider bij het Kernteam
Randstad Noord en Midden
Lith, A. Chef van het district Rijn en IJssel
van de regiopolitie Utrecht,
voormalig teamleider van het
interregionale rechercheteam
Noord-Holland/Utrecht
Looijen, J. van Plaatsvervangend chef van de
criminele inlichtingendienst van het
regiokorps Amsterdam-Amstelland
Maan, mr. A.C. Officier van justitie zware,
georganiseerde criminaliteit te
Amsterdam
Molen-Maesen, mw. mr. P.M.H. van der Landelijk terreur en BVD Officier
van justitie, voorheen CID-officier
van justitie te Utrecht
Mosterd, A.M. Hoofd van de criminele
inlichtingendienst van de
politieregio Hollands Midden
Naey, prof. dr. J. Hoogleraar politierecht aan de Vrije
Universiteit Amsterdam
Nordholt, drs. E.E. Korpschef van het regiokorps
Amsterdam-Amstelland
Patijn, mr. A. Raadadviseur bij de Directie
Wetgeving van het ministerie van
Justitie
Paulissen, W.J.A. Commissaris van politie, districtschef
Regiopolitie Brabant-Noord,
voormalig teamleider van het
Kernteam Zuid
Pieters, mr. J.J.Th.M. Officier van justitie zware
criminaliteit en criminele
inlichtingendienst te
's-Hertogenbosch
Putten, F. van der Hoofd van de regionale criminele
inlichtingendienst van de
regiopolitie Gooi- en Vechtstreek
Randwijck, mr. R.C.J. Graaf van Procureur-generaal bij het
gerechtshof te Amsterdam
Riessen, J.C. van Commissaris van politie, lid van de
korpsleiding in de functie van hoofd
justitile bedrijfsvoering bij de
regiopolitie Amsterdam-Amstelland
Rutten-Roos, mw. mr. A. Vice-president bij het gerechtshof te
Amsterdam
Schmitz, mw. mr. E.M.A. Vanaf augustus 1994 staatssecretaris
van Justitie, daarvoor burgemeester
van Haarlem en korpsbeheerder van
de politieregio Kennemerland
Snijders, mr. ing. J.W.P. Officier van justitie criminele
inlichtingendienst te Haarlem
Sorgdrager, mw. mr. W. Minister van Justitie, voorheen
procureur-generaal bij het
gerechtshof te Den Haag en te
Arnhem en officier van justitie te
Almelo
Spoel, mr. Tj.E. van der Advocaat-procureur te Rotterdam
Steeg, M. van Adjudant van politie, teamleider bij
de criminele inlichtingendienst
Stoffelen, mr. P.R. Voormalig lid van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal voor de
PvdA, woordvoerder voor politie- en
justitieaangelegenheden
Straver, mr. M.A. Hoofdcommissaris van politie en
korpschef van de regiopolitie
Kennemerland
Suyver, mr. J.J.H. Secretaris-generaal bij het
ministerie van Justitie
Teeven, mr. F. Officier van justitie te Amsterdam
Teijlingen, D. van Chef van de criminele
inlichtingendienst van het
regiokorps Amsterdam-Amstelland
Theeuwes, H.J.C.M. Hoofdinspecteur van politie en
beleidsmedewerker/plaatsvervangen
d hoofd van de Afdeling cordinatie
criminele inlichtingen van de
Divisie centrale recherche
informatie
Thijn, drs. E. van Voormalig minister van
Binnenlandse Zaken en
burgemeester van Amsterdam,
korpsbeheerder van de politieregio
Amsterdam-Amstelland
Valente, mr. J.M. Sinds 1 juli 1995 officier van justitie
te Middelburg, voorheen officier van
justitie te Amsterdam
Veen, mr. O.C.W. van der Officier van justitie te Haarlem,
hoofd van de Unit specialismen,
waaronder georganiseerde
criminaliteit, criminele inlichtingen
en kernteam
Velt-Meijer, mw. mr. J.M.E. In 't Voorzitter van de strafkamer bij de
rechtbank te Rotterdam in de zaak
Ramola
Vondel, J. van Voormalig informantenrunner bij de
regionale criminele
inlichtingendienst van de
regiopolitie Kennemerland
Voort, mr. C.V. van der Officier van justitie te 's-Gravenhage
Vrakking, mr. J.M. Hoofdofficier van justitie te
Amsterdam
Waard, mr. T. de Advocaat, tot 1 december 1995
Algemeen Deken van de
Nederlandse orde van advocaten
Welten, B.J.A.M. Commissaris van politie bij de
regiopolitie Amsterdam-Amstelland,
chef van de Dienst centrale
recherche, tevens verantwoordelijk
voor het kernteam
Amsterdam-Amstelland/Gooi- en
Vechtstreek
Wiarda, mr. J. Korpschef van het regiokorps Utrecht
Wierenga, H. Voorzitter van de Bijzondere
Onderzoekscommissie IRT
Willems, mr. J.H.M. Vice-president van het gerechtshof
te Amsterdam
Wilzing, J. Korpschef van de regiopolitie
IJsselland
Wit, mr. L.A.J.M. de Hoofdofficier van justitie te
Rotterdam
Woelders, W.H. Chef van het kernteam
Amsterdam-Amstelland/Gooi en
Vechtstreek
Wolffensperger, mr. drs. G.J. Voorzitter van de D66-fractie in de
Tweede Kamer der
Staten-Generaal, daarvoor
woordvoerder voor
justitie-aangelegenheden
Wooldrik, mr. H.P. Hoofd van de directie Politie van
het ministerie van Justitie, tevens
belast met de leiding van de
directie Staats- en Strafrecht
Wortel, mr. J. Officier van justitie te Amsterdam
Zwanenburg, mr. A. Secretaris van de Centrale
toetsingscommissie
Lijst van enige afkortingen
ACC Adviescommissie criminaliteit
ACCI Afdeling cordinatie criminele inlichtingen
AID Algemene inspectiedienst
AMvB Algemene maatregel van bestuur
ANCPI Afdeling nationale cordinatie politile
infiltratie
ARI Afdeling recherche informatie
AT arrestatieteam
AWB Algemene wet op het binnentreden
AWD Algemene wet inzake de douane
BBRP Besluit beheer regionale politiekorpsen
BFO Bureau financile ondersteuning
BKA Bundeskriminalamt
BTW Belasting toegevoegde waarde
BVD Binnenlandse veiligheidsdienst
CBO Cordinerend beleidsoverleg
CIAD Centrale inlichtingen- en analysedienst van
de Economische controledienst
CID criminele inlichtingendienst
CRC cordinerend rechter-commissaris
CRI Divisie centrale recherche informatie
CTC Centrale toetsingscommissie
DBRZ Dienst bijzondere recherchezaken
DEA Drugs enforcement administration
DIC Douane informatiecentrum
DRZ Dienst recherchezaken, ministerie van
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer
DTOO Dienst technisch operationele ondersteuning
ECD Economische controledienst
EG Europese gemeenschap
EHRM Europees hof voor de rechten van de mens
EVRM Europees Verdrag tot bescherming van de
Rechten van de Mens en de fundamentele
vrijheden
Finpol Financile politiedesk
FIOD Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst
GW Grondwet
gvo gerechtelijk vooronderzoek
HR Hoge Raad
IDB Inlichtingen- en veiligheidsdienst buitenland
IRT Interregionale team, of Interregionaal
rechercheteam
IVBP Internationaal verdrag inzake burgerrechten
en politieke rechten
Kbb Korpsbeheerdersberaad
KLPD Korps landelijke politiediensten
Kmar Koninklijke marechaussee
LBOM Landelijk bureau openbaar ministerie
LCA Landelijk contact arrestatieteams
LCO Landelijk contact observatie
LCGO Landelijk cordinatiepunt
grensoverschrijdende observatie
LCID Landelijke criminele inlichtingendienst
LIPO Landelijk informatiepunt observatie
LRT landelijk rechercheteam
LSOP Landelijk selectie- en opleidingsinstituut
politie
MBT Milieubijstandsteam, ministerie van
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer Adviescommissie criminaliteit
MID Militaire inlichtingendienst
MOT Melding ongebruikelijke transactie
NCID Nationale criminele inlichtingendienst
NJ Nederlandse jurisprudentie, uitspraken in
burgerlijke en strafzaken
OM openbaar ministerie
OT observatieteam
PIT politieel infiltratie team
PW Politiewet 1993
RAC Recherche adviescommissie
RBT recherche bijstandsteam
RCID Regionale criminele inlichtingendienst
RID Regionale inlichtingendienst
RRT Regionaal rechercheteam
sfo strafrechtelijk financieel onderzoek
Sr Wetboek van Strafrecht
STO Sectie technische ondersteuning
Sv Wetboek van Strafvordering
VROM Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelije
Ordening en Milieubeheer
WODC Wetenschappelijk onderzoek- en
documentatiecentrum
WWB Wet wijziging binnentredingsbepalingen
WED Wet op de economische delicten
WIV Wet op de inlichtingen- en
veiligheidsdiensten