• Buro Jansen & Janssen, gewoon inhoud!
    Jansen & Janssen is een onderzoeksburo dat politie, justitie, inlichtingendiensten, overheid in Nederland en de EU kritisch volgt. Een grond- rechten kollektief dat al 40 jaar, sinds 1984, publiceert over uitbreiding van repressieve wet- geving, publiek-private samenwerking, veiligheid in breedste zin, bevoegdheden, overheidsoptreden en andere staatsaangelegenheden.
    Buro Jansen & Janssen Postbus 10591, 1001EN Amsterdam, 020-6123202, 06-34339533, signal +31684065516, info@burojansen.nl (pgp)
    Steun Buro Jansen & Janssen. Word donateur, NL43 ASNB 0856 9868 52 of NL56 INGB 0000 6039 04 ten name van Stichting Res Publica, Postbus 11556, 1001 GN Amsterdam.
  • Publicaties

  • Migratie

  • Politieklachten

  • Bijlage X – 7.3. Overige rechtspersonen

    7.3. Overige rechtspersonen

    7.3.1. De stichting

    Naarmate de mogelijkheden tot het plegen van criminaliteit met
    behulp van BV’s worden ingeperkt, zullen des te meer malafide
    personen geneigd zijn hun toevlucht te zoeken tot andere
    rechtsvormen teneinde hun praktijken in rookgordijnen te hullen. De
    stichting vormt in dit verband in meer dan n opzicht een geschikt
    alternatief.

    De stichting is een rechtspersoon die geen leden kent en die
    beoogt met behulp van een daartoe bestemd vermogen een in de
    statuten vermeld doel te verwezenlijken. De doelomschrijving is
    niet zelden ideel van aard. Het doel van de stichting mag niet
    inhouden het doen van uitkeringen aan oprichters of aan hen die
    deel uitmaken van haar organen noch ook aan anderen, tenzij wat
    deze laatsten betreft de uitkeringen een idele of sociale strekking
    hebben. Met enig creatief boekhouden is het verbod om zichzelf via
    de stichting te verrijken tamelijk eenvoudig te omzeilen.

    De stichting biedt criminele groepen een aantal onmiskenbare
    voordelen. In de eerste plaats is deze rechtsvorm gemakkelijk op te
    richten. Dit dient te geschieden bij notarile akte, maar een VVGB
    hoeft niet worden afgegeven. Derhalve vindt er ook geen
    antecedentenonderzoek plaats. Ook ontbreekt een publikatieplicht.
    De tweede aantrekkelijke component van een stichting hangt samen
    met het feit dat bestuurswisselingen niet bij notarile akte hoeven
    te worden doorgevoerd. Daarnaast wordt het gebruik van stichtingen
    nauwelijks gecontroleerd. Het toezicht op deze rechtsvorm berust
    formeel bij het OM, maar deze instantie is voor deze taak
    nauwelijks uitgerust.

    Uit mondelinge informatie van de afdeling Rechtspersonen van het
    ministerie van Justitie kan worden afgeleid dat er sprake is van
    een lichte stijging van het aantal stichtingen dat
    handelsactiviteiten aan de dag legt. Wel is er volgens
    vertegenwoordigers van voornoemde afdeling sprake van een
    explosieve groei van het aantal fraudegevallen waarin stichtingen
    deel uitmaken van de modus operandi en/of afschermingsmethode.
    Vanwege het gebrekkige toezicht is over de totale omvang van dit
    misbruik weinig bekend.

    Een indicatie dat de kans niet denkbeeldig is dat het gebruik
    van stichtingen een hoge vlucht neemt, kan worden afgeleid uit
    opsporingsinformatie waaruit naar voren komt dat de particuliere
    handelaren in rechtspersonen steeds meer stichtingen in de
    aanbieding hebben. Dit toont eens te meer aan dat men zich op
    handelsniveau goed bewust is van de mazen in de regelgeving.

    Ter afsluiting van deze subparagraaf zij erop gewezen dat
    criminele groepen hun schijnconstructies vanzelfsprekend niet
    hoeven op te bouwen rondom n en dezelfde rechtsvorm. Een combinatie
    van rechtsvormen kan de ondoorzichtigheid van de fraudeconstructie
    zelfs aanzienlijk vergroten. Een eenvoudig voorbeeld van het
    laatste vormt de BV, waarvan de aandeelhouders geen natuurlijke
    personen zijn, maar stichtingen.

    7.3.2. Buitenlandse rechtspersonen

    Uit verschillende bronnen – o.a. ECD (1991) en Klarenbeek (1995)
    – valt op te maken dat het aantal in Nederland opererende
    buitenlandse rechtspersonen in de afgelopen jaren explosief is
    gestegen. Klarenbeek (1995) komt uit op een huidig totaal van
    10.991 buitenlandse rechtspersonen; minder dan de helft daarvan
    (4.664) staat ingeschreven bij de KvK. Hoewel bij gebrek aan
    inzicht in de onderzoeksmethode van Klarenbeek enige
    voorzichtigheid is geboden bij de interpretatie van dit gegeven, is
    het aantal buitenlandse rechtspersonen dat bij de CRI is
    geregistreerd gedurende de periode 1989-1993, bijna verdubbeld:
    bijna 2.000 buitenlandse rechtspersonen worden door de CRI op
    enigerlei wijze in verband gebracht met strafbare feiten. Deze
    bevinding lijkt het beeld te bevestigen dat criminele groepen hun
    dekmantelfirma’s steeds vaker in het buitenland zoeken.

    De buitenlandse rechtspersonen die in Nederland vooral
    handelsactiviteiten ontplooien, zijn achtereenvolgens de Delaware
    corporations, de Antilliaanse NV’s, de Arubaanse Vrijgestelde
    Vennootschappen (AVV’s) en de Engelse Limiteds. De laatste
    rechtsvorm lijkt sedert de inwerkingtreding van de elfde Europese
    Richtlijn Noot aan aantrekkingskracht te hebben
    ingeboet. Deze richtlijn beoogt het rechtspersonenrecht, dat in
    beginsel een aangelegenheid van de individuele lidstaten is, in
    Europees verband te harmoniseren. Enkele voordelen die een Limited
    voorheen te bieden had, zoals het ontbreken van een
    publikatieplicht, zijn daarmee komen te vervallen. Op de overige
    buitenlandse rechtsvormen wordt hieronder nader ingegaan.

    De Antilliaanse NV en de Arubaanse Vrijgestelde
    Vennootschap

    De Antilliaanse en Arubaanse NV’s zijn vooral vanwege de fiscale
    voordelen die aan offshore vennootschappen zijn verbonden, geliefde
    rechtsvormen. Op de offshore vennootschappen zijn lage
    winstbelastingtarieven van toepassing, waarop Nederlandse
    ondernemers op basis van de tussen Nederland en de Nederlandse
    Antillen en Aruba geldende Belastingregeling voor het Koninkrijk
    (BRK) een beroep kunnen doen.

    Op 1 juli 1988 werd een nieuwe rechtsvorm gentroduceerd in de
    vorm van de Arubaanse Vrijgestelde Vennootschap. Krachtens de
    wervende tekst van het Kabinet van de Gevolmachtigde minister van
    Aruba waarmee de nieuwe rechtsfiguur werd gepresenteerd, is de AVV:
    gericht op zogenaamde financile off-shore en maximale flexibiliteit
    met een minimum aan formaliteiten. In combinatie met de snelle en
    efficinte bankservices die Aruba biedt, kan de AVV fungeren als
    intermediair voor kapitaalstromen en als houdster van in het
    buitenland gelegen onroerend goed en andere
    vermogensbestanddelen.

    Een van de kenmerken van de AVV is dat de activiteiten van de
    onderneming per definitie plaatsvinden buiten Aruba. De
    vennootschap wordt opgericht – indien gewenst binnen 24 uur! – met
    vreemd kapitaal en de aandeelhouders zijn over het algemeen
    niet-ingezetenen. Bij de oprichting hoeft slechts n persoon
    betrokken te zijn. Een wettelijke vertegenwoordiger – niet zelden
    een trustmaatschappij – op Aruba behartigt de belangen van de
    rechtspersoon. De formele vereisten voor het oprichten van een AVV
    zijn nagenoeg dezelfde als de bepalingen die in acht moeten worden
    genomen bij de oprichting van een Nederlandse NV of BV. Een
    notarile akte en verklaring van geen bezwaar maken deel uit van de
    standaardprocedure. Formeel behoort hiertoe eveneens een
    antecedentenonderzoek, maar aan deze laatste voorwaarde wordt in
    Aruba niet altijd even strikt de hand gehouden. Deze achilleshiel
    in het preventieve overheidstoezicht biedt ruimte voor toetreding
    tot de oprichtingsprocedure van personen die eigenlijk niet de
    beschikkingsmacht over een AVV zouden mogen hebben. Een andere
    zwakke plek wordt gevormd door het feit dat er geen registerplicht
    bestaat voor de aandelen op naam. In de praktijk betekent dit dat
    zelfs de wettelijke vertegenwoordiger op Aruba niet hoeft te weten
    wie er achter de AVV schuilgaat. Het bovenstaande maakt duidelijk
    dat de woorden van de Gevolmachtigde minister van Aruba niet alleen
    de bonafide, maar ook de criminele ondernemer als muziek in de oren
    geklonken moeten hebben. Bij het wegsluizen van criminele
    vermogens, het versluieren van vermogensbestanddelen en het
    ontlopen van aansprakelijkheid lijkt dit instrument in een
    belangrijke behoefte te voorzien. Ten aanzien van het laatste
    element moet worden benadrukt dat door gebruikmaking van een
    directievoerende AVV of een AVV-aandeelhouder, de aansprakelijkheid
    van de directeur/aandeelhouder van een Nederlandse BV aanzienlijk
    kan worden beperkt. De AVV biedt met andere woorden uitstekende
    schuilmogelijkheden voor personen die zich zo veel mogelijk aan het
    zicht van de belastingdienst en de opsporingsdienst wensen te
    onttrekken.

    Delaware corporations

    Delaware corporations ontlenen hun naam aan het feit dat zij
    statutair in de Amerikaanse staat Delaware zijn gevestigd. Een
    onderscheid kan worden gemaakt tussen de close en de general
    corporation.

    Close corporations hebben als kenmerk dat de aandelen beperkt
    overdraagbaar zijn, het aantal aandeelhouders gelimiteerd is en dat
    de aandelen niet verhandeld kunnen worden op de beurs. Close
    corporations zijn als rechtsvorm vooral geschikt voor de kleine(re)
    ondernemingen (vergelijk de Nederlandse BV).

    Bij de general (of open/regular) corporations bestaan geen
    wettelijke beperkingen ten aanzien van de overdracht van aandelen.
    Evenmin wordt bij deze rechtsvorm het aantal aandeelhouders aan
    banden gelegd. In tegenstelling tot de close corporation geldt voor
    de general corporation wel de beperking dat aandeelhouders geen
    deel uit kunnen maken van het bestuur van de onderneming. Alhoewel
    de general corporation in theorie meer is toegesneden op grotere
    ondernemingen, maken ook kleine bedrijven vaak gebruik van deze
    rechtsvorm. In Nederland komt men zelfs overwegend general
    corporations tegen of een combinatie van beide rechtsvormen.

    In 1994 was van het totaal aantal ingeschreven buitenlandse
    rechtspersonen in Nederland, 23% statutair gevestigd in de
    Amerikaanse staat Delaware (Van Velzen, 1995). Genoemd percentage
    vormt een ondergrens, aangezien in de berekening slechts de
    corporations wier hoofdactiviteiten in Nederland plaatsvinden, zijn
    meegenomen.

    Oprichting van de Delaware corporation

    Oprichting van een corporation naar het recht van de staat
    Delaware is eenvoudig en goedkoop. Het is mogelijk om in n dag een
    Delaware corporation op te richten. Kan het in drukke tijden enkele
    dagen duren voordat de akte in behandeling wordt genomen, tegen
    betaling van 50 dollar extra wordt een 24-uurs service verleend.
    Voor 100 dollar extra kan men de akte ‘s ochtends brengen en ‘s
    avonds afhalen (Van den Braak en Huiskes, 1992). Noot De
    oprichting geschiedt in de staat Delaware, waar een onderhandse
    akte van oprichting wordt opgesteld en ondertekend; een notarile
    akte is niet vereist. De akte van oprichting dient slechts aan een
    gering aantal voorwaarden te voldoen. De akte dient te
    bevatten:

    • de naam van de corporation;
    • de naam van een in de staat Delaware woonachtige wettelijke
      vertegenwoordiger;
    • het in de staat Delaware geregistreerde kantooradres;
      Noot
    • het doel van de corporation;
    • vermelding van het aantal en het type van aandelen dat de
      corporation kan uitgeven;
    • de naam en het adres van de oprichter van de corporation en een
      handtekening. De akte kan per post, fax of koerier bij de Division
      of corporations in the Department of State worden afgeleverd. Een
      binnengekomen akte wordt pas in behandeling genomen als de
      verschuldigde kosten zijn betaald. De division controleert de aktes
      vervolgens op de formele vereisten, voorziet de akte van een
      stempel en een dossiernummer en bergt het dossier in het
      administratiesysteem op. De oprichting is hiermee voltooid. Een
      afschrift van de akte van oprichting, voorzien van een
      registratienummer en de aanduiding filed, wordt vervolgens naar de
      opdrachtgever verzonden.

    Een Delaware corporation wordt opgericht naar het
    vennootschapsrecht van de staat Delaware, de Delaware General
    Corporation Law (DGCL). Deze wetgeving bevat nauwelijks dwingende
    bepalingen; veeleer draait het in de DGCL om default provisions,
    regels die van toepassing zijn, tenzij de statuten anders
    vermelden.

    In tegenstelling tot Frankrijk, Belgi, de Bondsrepubliek
    Duitsland en verschillende andere lidstaten van de EU wordt in
    Nederland niet uitgegaan van het werkelijke zetelstelsel –
    inhoudende dat het recht van het land van vestiging van de
    werkelijke zetel van toepassing is op de buitenlandse rechtspersoon
    -, maar vigeert in ons land het incorporatiestelsel. Volgens het
    laatste stelsel wordt de buitenlandse rechtspersoon qua oprichting,
    inrichting en ontbinding beheerst door het rechtsstelsel van de
    staat waarin hij is opgericht. In concreto betekent dit dat op het
    handelen van een Delaware corporation in Nederland het
    vennootschapsrecht van de staat Delaware van toepassing is.

    Misbruik van de Delaware corporation

    Met het oog op misbruik van buitenlandse rechtspersonen in het
    Nederlandse handelsverkeer is recentelijk een wetsvoorstel
    ingediend waarin enkele restricties op het incorporatiestelsel zijn
    aangebracht ten aanzien van de pseudo-buitenlandse rechtspersoon.
    Noot Met het laatste wordt gedoeld op de rechtspersoon
    die haar werkzaamheden geheel of nagenoeg geheel in Nederland
    vervult en die geen werkelijke band heeft met de staat volgens welk
    recht zij is opgericht. De meeste van de in Nederland actieve
    Delaware corporations mogen hiertoe gerekend worden. Krachtens het
    genoemde wetsvoorstel zijn deze rechtspersonen thans verplicht zich
    net als Nederlandse rechtsvormen in het handelsregister te laten
    inschrijven. Daarenboven moeten naam, rechtsvorm en zetel vermeld
    worden op uitgaande stukken en moeten de buitenlandse
    rechtspersonen over een minimum van f.40.000 aan geplaatst en
    gestort kapitaal beschikken. Ten slotte bestaat een plicht tot
    opmaak en publikatie van de jaarrekening. Zolang aan deze
    voorwaarden niet is voldaan, zijn de bestuurders hoofdelijk
    aansprakelijk. Dat geldt ook voor de (dagelijkse) leiding van en de
    beleidsbepalers achter de onderneming.

    Ondanks de bovengenoemde aanscherping van het beleid blijft de
    Delaware corporation in meer dan n opzicht een aantrekkelijk object
    voor (zowel bonafide als malafide) ondernemers. De voordelen van
    deze rechtsvorm komen tot uitdrukking in de volgende factoren.
    Nederlandse rechtsvorm, die gemiddeld twee tot drie maanden in
    beslag neemt. – Tijd: De oprichting is een kwestie van dagen, in
    tegenstelling tot de oprichting van een vereist. Dit geldt wl voor
    een NV/BV, waarvoor minimaal f.2500 betaald moet worden. Voor –
    Kosten: De oprichtingskosten zijn betrekkelijk laag. Een notarile
    akte is voor de oprichting niet uitgifte en levering van aandelen
    is ook geen notarile tussenkomst vereist. De board of directors
    bepaalt de prijs en zorgt voor de emissie.

    BV/NV.
    – Privacy: Er behoeft geen antecedentenonderzoek plaats te vinden,
    in tegenstelling tot bij een Voor criminele groepen is vooral het
    laatste element van belang. De toegevoegde waarde van een
    Delaware-corporation zit voor hen in de schuilplaats die deze
    rechtsvorm te bieden heeft. Door een stroman als oprichter te laten
    fungeren, kan men het rookgordijn dat om de criminele activiteiten
    is opgetrokken, nog ondoorzichtiger maken.

    Behalve als dekmantelfirma voor het wegsluizen van
    wederrechtelijk verkregen voordeel leent de Delaware corporation
    zich uitstekend voor het plegen van belasting- en premiefraude.
    Zowel de belastingdienst als de bedrijfsverenigingen vissen bij
    deze rechtsvorm regelmatig achter het net, doordat door de
    aangeslagen corporations eenvoudigweg wordt ontkend dat zij in
    Nederland activiteiten aan de dag hebben gelegd.

    Het plegen van fraudedelicten met behulp van Delaware
    corporations is vanwege het negatieve imago waarmee deze
    vennootschappen behept zijn, de afgelopen jaren overigens, wel
    moeilijker geworden. De onbekendheid met, en ondoorzichtigheid van
    de organisatie en kapitaalstructuur van Delware corporations heeft
    in het handelsverkeer tot een grotere mate van voorzichtigheid
    geleid. Deze voorzichtigheid komt onder meer tot uitdrukking in het
    vragen om een extra (priv) zekerheidsstelling en het verkorten van
    de krediettermijnen (Van Velzen, 1995). Delaware corporations
    worden niet alleen misbruikt ter afscherming van illegale
    handelsactiviteiten, maar ook om de oprichters/bestuurders van een
    Nederlandse BV of NV buiten beeld te houden. Zo zijn bij de
    afdeling Rechtspersonen van het ministerie van Justitie 4.074
    buitenlandse rechtspersonen – waaronder een groot aantal Delaware
    corporations – aangetroffen, die fungeerden als
    oprichter/bestuurder van een Nederlandse rechtspersoon. Personen
    aan wie vanwege een recent faillisement, een strafblad of enige
    andere reden een VVGB moeten worden onthouden, kunnen met behulp
    van de hierboven beschreven omweg alsnog de beschikkingsmacht
    krijgen over een Nederlandse vennootschap. Het preventieve toezicht
    van de overheid op de oprichting van Nederlandse rechtspersonen
    wordt aldus ernstig bemoeilijkt.

    Niet van belang ontbloot ten slotte is het feit dat het toezicht
    op de Delaware corporation in een aantal opzichten ernstig te
    wensen overlaat. In geval van een faillisement van een Delaware
    corporation wordt hiervan in geen enkel register in Delaware
    melding gemaakt. Tevens dient te worden benadrukt dat de
    corporation, wanneer het faillisement wordt uitgesproken wegens
    gebrek aan baten, niet van rechtswege ophoudt te bestaan. De
    Nederlandse rechter is niet bevoegd buitenlandse rechtspersonen die
    in Nederland actief zijn, te ontbinden. Uit onderzoek van Van
    Velzen (1995) blijkt bovendien dat de gegevens van Delaware
    corporations in het Nederlandse handelsregister vaak foutief
    vermeld of achterhaald zijn. Een dergelijk vervuild bestand biedt
    personen die misbruik van deze vennootschappen willen maken, nog
    meer speelruimte.

    Resumerend kan worden gesteld dat het toezicht op rechtsvormen
    waarvan de statutaire zetel buiten de Europese Unie ligt, in meer
    dan n opzicht problematisch is. Controle op de oprichting van
    dergelijke rechtsvormen is vanuit Nederland vrijwel onmogelijk. In
    het bijzonder wreekt zich de omstandigheid dat geen
    antecedentenonderzoek kan plaatsvinden ten aanzien van de bij de
    oprichting betrokken bestuurders. Ook in het geval van
    bestuurswisselingen zal men, ondanks de huidige meldingsplicht aan
    de KvK, nog regelmatig in het duister tasten. Niet alleen de
    grondfeiten die met behulp van buitenlandse rechtspersonen kunnen
    worden gepleegd – zoals het versluieren van criminele winsten en
    het plegen van belasting- en premiefraude – kunnen als zorgwekkend
    worden aangemerkt; ook het gegeven dat verschillende buitenlandse
    rechtsvormen – in het bijzonder de Delaware corporation en de AVV –
    worden aangewend om het preventieve overheidstoezicht op de
    Nederlandse BV en NV te frustreren, is fnuikend voor het
    rechtspersonenverkeer en het beginsel van goed vertrouwen dat
    daaraan ten grondslag ligt.


    vorige        
    volgende        
    inhoudsopgave en zoeken