• Buro Jansen & Janssen, gewoon inhoud!
    Jansen & Janssen is een onderzoeksburo dat politie, justitie, inlichtingendiensten, overheid in Nederland en de EU kritisch volgt. Een grond- rechten kollektief dat al 40 jaar, sinds 1984, publiceert over uitbreiding van repressieve wet- geving, publiek-private samenwerking, veiligheid in breedste zin, bevoegdheden, overheidsoptreden en andere staatsaangelegenheden.
    Buro Jansen & Janssen Postbus 10591, 1001EN Amsterdam, 020-6123202, 06-34339533, signal +31684065516, info@burojansen.nl (pgp)
    Steun Buro Jansen & Janssen. Word donateur, NL43 ASNB 0856 9868 52 of NL56 INGB 0000 6039 04 ten name van Stichting Res Publica, Postbus 11556, 1001 GN Amsterdam.
  • Publicaties

  • Migratie

  • Politieklachten

  • Bijlage V – 3.2 Omschrijving methode

    3.2 Omschrijving methode

    Observatie komt in uiteenlopende verschijningsvormen voor. De
    traditionele observatie kan statisch of dynamisch zijn. Statische
    observatie geschiedt vanuit een vast punt, terwijl bij dynamische
    observatie het te observeren object of subject wordt gevolgd.
    Gesproken wordt dan ook wel van volgerij, mobiele observatie of
    schaduwen. Het gaat dan om het direct, fysiek, heimelijk gadeslaan
    en systematisch heimelijk volgen van een persoon of een object, al
    dan niet met gebruikmaking van hulpmiddelen. Voor zowel de
    statische als voor de dynamische observatie geldt dat deze zowel
    incidenteel als stelselmatig kan zijn. Onder het aftappen van
    telecommunicatie wordt in de eerste plaats de telefoontap verstaan,
    maar sinds kort kan ook de fax worden getapt en opgenomen door een
    opsporingsambtenaar evenals ander niet voor het publiek bestemd
    gegevensverkeer via de telecommunicatie-infrastructuur. Wel moet
    het vermoeden bestaan dat de verdachte daaraan deelneemt. Het
    aftappen gaat vooralsnog via de infrastructuur van PTT-Telecom. Het
    aftappen via de telecommunicatieinfrastructuur betreft een concreet
    aangewezen abonneenummer. Het gaat hier om gegevensverkeer per
    telefoon, semafoon, telefax en telex. Het dataverkeer tussen
    computers (E-mail) via de telefoonlijn valt er eveneens onder. Dit
    laatste ondervindt overigens in de praktijk nog veel technische
    problemen.

    Bij inzage in computerbestanden gaat het om het verschaffen van
    toegang tot gegevens die zijn opgeslagen, worden verwerkt of
    overgedragen met gebruikmaking van een geautomatiseerd werk. Dit
    observatiemiddel onderscheidt zich van de overige, omdat de wet
    niet de mogelijkheid kent het heimelijk in te zetten. Om die reden
    en omdat het middel niet veel wordt toegepast zal de verdere
    bespreking van dit middel summier zijn. Bij het scannen van mobiele
    telefoons dient bedacht te worden dat tot voor kort dergelijk
    gegevensverkeer niet afgetapt kon worden via de
    telecommunicatieinfrastructuur. Daarom werd met behulp van een
    zogenaamde scanner vastgesteld of mobiele telefoons in gebruik
    waren en werden met behulp van die scanner gesprekken afgeluisterd.
    Signalen die door de ether gaan werden derhalve door de scanner
    opgevangen. De scanner wordt op een bepaald golfbereik ingesteld en
    richt zich op het sterkste signaal. Het is mogelijk de scanner
    daarop te fixeren en daarna gericht en systematisch alle gesprekken
    die op die frequentie worden gevoerd af te luisteren. Het is
    noodzakelijk dat de scanner in de nabijheid van de af te luisteren
    mobiele telefoon operationeel is. Om die reden is het gebruikelijk
    dat een scanner aanwezig is in een observatievoertuig van de
    politie. De scanner zelf wordt in de praktijk wel aangeduid als
    kolibrie, naar de meest voorkomende merknaam.

    De heer De Graaf :
    Met die Kolibrie kon u eigenlijk twee dingen doen:
    bepalen dat iemand aan de telefoon zat en rechtstreeks afluisteren
    als u erachter zat en een frequentie opving.
    De heer Mosterd:
    Dan konden wij gewoon afluisteren, ja.
    De heer De Graaf:
    Dat deed u dan zonder machtiging van de
    rechter-commissaris?
    De heer Mosterd:
    Voor alle duidelijkheid: de informatie die wij via de
    Kolibrie hoorden, gebruikten wij alleen als er een machtiging
    van de
    rechter-commissaris was. Nog steeds gaat de
    schakelaar van het apparaat gewoon om als wij zien dat er iemand
    belt met ATF3, alhoewel je die vandaag de dag niet veel meer
    tegenkomt.
    De heer De Graaf:
    Wat bedoelt u met de schakelaar gaat om?
    De heer Mosterd:
    Dat het apparaat aangaat. Dan maakt het observatieteam
    er gebruik van om te anticiperen op de bewegingen van de
    verdachte.
    De heer De Graaf:
    Is dat een grijs gebied of een grensgebied?
    De heer Mosterd:
    Ik wil er niet schijnheilig over doen: wij beroepen ons er
    natuurlijk op dat het eigenlijk

    nergens wettelijk verboden is om een scanner te
    gebruiken. Er zijn ook uitspraken, richtlijnen, over dat je hem wel
    mag gebruiken voor operationele werkinformatie ten behoeve van
    je
    observatieteam, maar dat je de informatie die zonder
    machtiging is verkregen, niet mag gebruiken ten behoeve van het
    onderzoek.
    Noot

    Thans kunnen gesprekken, gevoerd via een mobiele telefoon,
    aangemerkt worden als gegevensverkeer via de
    telecommunicatie-infrastructuur.
    Het scannen van semafoons is het met behulp van een technisch
    middel zowel ongericht als gericht opvangen en desgewenst
    vastleggen van semafoonoproepen in de ether. Als eenmaal is
    vastgesteld dat van een semafoon gebruik wordt gemaakt kan met
    behulp van de bij de semafoon behorende unieke RIC-code het verkeer
    van en voor die semafoon worden onderschept en vastgelegd. Het
    scannen van semafoons kan op ongeveer dezelfde wijze als het
    scannen van mobiele telefoons. Met behulp van een scanner,
    ingesteld op de voor het semafoonverkeer gebruikte golflengte,
    gekoppeld aan een computer kunnen alle op die frequentie
    uitgezonden boodschappen worden geregistreerd.

    Wanneer de RIC-code bekend is, kan dit gericht gebeuren op een
    bepaalde semafoon. Voordat deze geavanceerde techniek voor handen
    was, geschiedde het onderscheppen van semafoonboodschappen ook door
    een semafoon parallel te schakelen aan de te observeren semafoon.
    De parallel geschakelde semafoon werd voorzien van dezelfde
    RIC-code als de te observeren semafoon. Op deze wijze worden alle
    boodschappen voor de te observeren semafoon eveneens opgenomen op
    de parallelle semafoon. Deze werkwijze wordt steeds minder
    gebezigd. Er kan nog op worden gewezen dat het gegevensverkeer dat
    door middel van een semafoon mogelijk is, zich steeds verder
    ontwikkelt. Aanvankelijk was slechts een geluidssignaal mogelijk
    (gesproken werd ook wel van een sematoon), vervolgens bleek het
    mogelijk het geluidssignaal te combineren met een op een display
    verschijnend telefoonnummer. Thans kunnen via bepaalde semafoons
    korte teksten worden overgebracht.

    Onder het direct afluisteren met behulp van technische middelen
    wordt verstaan het afluisteren en/of opnemen van gesprekken, niet
    zijnde het aftappen van telecommunicatie, met gebruikmaking van
    (verborgen) microfoons (richtmicrofoons en bugs) en/of recorders.
    Daarbij dient het (heimelijk) opnemen van een gesprek met medeweten
    van n van de gespreksdeelnemers onderscheiden te worden van het
    afluisteren zonder dat n van de gespreksdeelnemers op de hoogte is
    van het afluisteren.

    Plaatsbepalingsapparatuur wordt ingezet om de plaats van een
    bepaald object te bepalen. Daartoe wordt het te observeren object
    heimelijk uitgerust met een zender die een signaal uitzendt dat
    door de politie kan worden opgevangen. De ontvangstapparatuur
    bevindt zich op een vaste plaats (bijv. het politiebureau) en in
    andere gevallen wordt de ontvangsapparatuur mobiel ingezet (in een
    volgauto).

    De heer Koekkoek:
    Dat ging met hoge snelheid over de autobaan?
    De heer Kloosterman:
    Nee, dit ging met heel lage snelheid. Ja, ik kan het
    eigenlijk wel vertellen, maar… Wij maakten toen gebruik van
    peilapparatuur. Eh, de man reed nogal langzaam.
    De heer Koekkoek:
    Wat is langzaam op de autobaan?
    De heer Kloosterman:
    80 km/u. (…) meestal word je dan voorbij gereden door de
    vrachtwagens. Dus dan valt 80 km/u erg op, als er een hele sliert
    OT-auto’s rijdt. (Gelach) Het schijnt grappig te zijn, maar voor
    ons zijn zulk soort situaties heel moeilijk. Dus toen is er
    besloten om peilapparatuur in te zetten. (…) Ik denk dat ook
    meegenomen is dat een sliert Nederlandse auto’s in een buitenland
    heel moeilijk te verbergen is. Dus vandaar dat er ook
    peilapparatuur ingezet is.
    Noot

    Onderscheid kan worden gemaakt tussen apparatuur ter ondersteuning
    van dynamische observatie (bijvoorbeeld een baken voor
    peilapparatuur aan een auto of container) en apparatuur die dient
    om vanuit een centraal punt de bewegingen van een object te volgen
    (het volgen van een container op een schip door middel van
    satellietverbindingen). De apparatuur dient de plaats van een
    object aan te geven. Bewegingsdetectie is eveneens mogelijk. Dit
    betekent dat er een signaal wordt uitgezonden als een object in
    beweging komt. Voorts is er apparatuur met richtings- en
    afstandsindicatie. Een speciaal soort apparatuur is de geotach, die
    als een soort tachograaf de bewegingen van het object vastlegt en
    later kan worden uitgelezen. Bij fotograferen en het maken van
    videoregistraties moet in dit kader gedacht worden aan het
    heimelijk met beeldregistratiemiddelen vastleggen van
    plaatsvindende activiteiten en de personen die daarbij betrokken
    zijn. Dit middel wordt ingezet ter ondersteuning van dynamische
    observatie (bijvoorbeeld het vastleggen van een ontmoeting of een
    situatie). Het technische middel ondersteunt de waarneming met
    eigen ogen.

    De heer Vos:
    Is observatie door middel van videocamera’s in uw
    optie onbeperkt mogelijk?
    De heer Koers:
    Technisch is het onbeperkt mogelijk. Als een rechercheur
    ergens staat te kijken, ziet hij wat er gebeurt. Het is
    geaccepteerd dat hij een bril op zijn neus zet als zijn ogen wat
    kippig zijn. Als er op afstand iets gebeurt, wordt het geaccepteerd
    dat hij een verrekijker op zijn ogen zet. Ik denk dat in het
    verlengde daarvan technisch gezien ook een videocamera zit. Daaraan
    zitten wel grenzen.
    Noot

    Inzet van dit middel bij statische observatie (bijvoorbeeld het
    vastleggen van alle bewegingen bij een pand, al dan niet
    aangestuurd door bewegingsdetectie) komt eveneens voor. Het middel
    wordt hier niet ondersteunend, maar zelfstandig ingezet. De
    apparatuur wordt verborgen opgesteld bijvoorbeeld in een
    parkeermeter of een verkeerstellerskastje in de berm. Het is zelfs
    mogelijk een camera te monteren in de binnenspiegel van een auto.
    De apparatuur is op afstand bedienbaar en vervangt fysieke directe
    waarneming. De term postvang wordt in de praktijk gebruikt voor het
    op enigerlei wijze onderscheppen van post met het doel kennis te
    nemen van de op de buitenzijde aanwezige informatie en/of de inhoud
    en/of het poststuk heimelijk te voorzien van afluister-of
    detectieapparatuur, waarna het weer aan de geadresseerde wordt
    aangeboden. Twee vormen zijn hier te onderscheiden. Het is mogelijk
    dat de post uit de brievenbus wordt gehengeld en het is mogelijk
    dat de post desgevraagd door de PTT wordt onderschept. Te denken
    valt bijvoorbeeld aan pakketten met cocane die gecontroleerd worden
    afgeleverd. Op die wijze wordt getracht zo nauwkeurig mogelijk vast
    te stellen voor wie het pakket bestemd is.

    De vuilnissnuffel is het onderzoek van huisvuil.
    Onder inkijkoperatie wordt hier verstaan de activiteit waarbij de
    politie heimelijk en zonder toestemming van de rechthebbende een
    (afgesloten) gebouw of erf betreedt, eventueel door middel van
    braak of verbreking, om binnen de situatie in ogenschouw te nemen
    en/of apparatuur aan te brengen in de ruimte zelf of aan een in die
    ruimte aanwezig object. Voor inkijken is betreden derhalve een
    voorwaarde en de gevallen waarin van buiten naar binnen wordt
    gekeken worden gebracht onder observeren en volgen.

    De heer Van Amerongen:
    Ik praat alleen over mijn regio. Het is in feite heel
    eenvoudig ontstaan uit onderzoeken die men draaide op het gebied
    van de synthetische drugs, Daarbij werd dan door observanten gezien
    dat spullen werden binnengebracht in een boerenschuur, wat dan
    grondstoffen bleken te zijn voor het maken van synthetische drugs.
    Op een gegeven moment dachten we dan: Nu, de criminelen zijn ook
    binnen, laten we maar eens tot aanhouding overgaan. Toen bleek
    echter dat er nog geen strafbaar produkt lag, alleen maar
    grondstoffen die volgens de crimineel gebruikt werden om kattevoer
    of kattebakvulsels te maken, waarbij ze bezig waren met een nieuw
    procd.
    De heer De Graaf:
    Kan dat, naar uw oordeel?
    De heer Van Amerongen:
    Wij hebben het nagevraagd bij wetenschappers. In scheikunde
    was ik niet al te best op de middelbare school. Die hebben het
    ontkend, maar het was in ieder geval wel reden om niet tot straf
    over te gaan. Daarom hebben wij inderdaad later gezegd: Kunnen we
    niet met een inkijkactie kijken of wij op het juiste tijdstip
    zitten? Toen is, denk ik, zo heb ik het tenminste gisteren gehoord,
    de modus ontstaan om in de boerenschuur van te voren te kijken of
    het strafbare produkt er al was. Als het er was, werd het tijd om
    tot aanhouding over te gaan, om te voorkomen dat de boeven weer in
    vrijheid konden weglopen en wij met lege handen blijven staan.

    Noot

    vorige        
    volgende        
    inhoudsopgave en zoeken