Bij inzage in computerbestanden gaat het om het verschaffen van
toegang tot gegevens die zijn opgeslagen, worden verwerkt of
overgedragen met gebruikmaking van een geautomatiseerd werk. Dit
observatiemiddel onderscheidt zich van de overige, omdat de wet
niet de mogelijkheid kent het heimelijk in te zetten. Om die reden
en omdat het middel niet veel wordt toegepast zal de verdere
bespreking van dit middel summier zijn. Bij het scannen van mobiele
telefoons dient bedacht te worden dat tot voor kort dergelijk
gegevensverkeer niet afgetapt kon worden via de
telecommunicatieinfrastructuur. Daarom werd met behulp van een
zogenaamde scanner vastgesteld of mobiele telefoons in gebruik
waren en werden met behulp van die scanner gesprekken afgeluisterd.
Signalen die door de ether gaan werden derhalve door de scanner
opgevangen. De scanner wordt op een bepaald golfbereik ingesteld en
richt zich op het sterkste signaal. Het is mogelijk de scanner
daarop te fixeren en daarna gericht en systematisch alle gesprekken
die op die frequentie worden gevoerd af te luisteren. Het is
noodzakelijk dat de scanner in de nabijheid van de af te luisteren
mobiele telefoon operationeel is. Om die reden is het gebruikelijk
dat een scanner aanwezig is in een observatievoertuig van de
politie. De scanner zelf wordt in de praktijk wel aangeduid als
kolibrie, naar de meest voorkomende merknaam.

De heer De Graaf :

Met die Kolibrie kon u eigenlijk twee dingen doen:
bepalen dat iemand aan de telefoon zat en rechtstreeks afluisteren
als u erachter zat en een frequentie opving.

De heer Mosterd:

Dan konden wij gewoon afluisteren, ja.

De heer De Graaf:

Dat deed u dan zonder machtiging van de
rechter-commissaris?

De heer Mosterd:

Voor alle duidelijkheid: de informatie die wij via de
Kolibrie hoorden, gebruikten wij alleen als er een machtiging
van de rechter-commissaris was. Nog steeds gaat de
schakelaar van het apparaat gewoon om als wij zien dat er iemand
belt met ATF3, alhoewel je die vandaag de dag niet veel meer
tegenkomt.

De heer De Graaf:

Wat bedoelt u met de schakelaar gaat om?

De heer Mosterd:

Dat het apparaat aangaat. Dan maakt het observatieteam
er gebruik van om te anticiperen op de bewegingen van de
verdachte.

De heer De Graaf:

Is dat een grijs gebied of een grensgebied?

De heer Mosterd:

Ik wil er niet schijnheilig over doen: wij beroepen ons er
natuurlijk op dat het eigenlijk
nergens wettelijk verboden is om een scanner te
gebruiken. Er zijn ook uitspraken, richtlijnen, over dat je hem wel
mag gebruiken voor operationele werkinformatie ten behoeve van
je observatieteam, maar dat je de informatie die zonder
machtiging is verkregen, niet mag gebruiken ten behoeve van het
onderzoek. ^Noot

Thans kunnen gesprekken, gevoerd via een mobiele telefoon,
aangemerkt worden als gegevensverkeer via de
telecommunicatie-infrastructuur.
Het scannen van semafoons is het met behulp van een technisch
middel zowel ongericht als gericht opvangen en desgewenst
vastleggen van semafoonoproepen in de ether. Als eenmaal is
vastgesteld dat van een semafoon gebruik wordt gemaakt kan met
behulp van de bij de semafoon behorende unieke RIC-code het verkeer
van en voor die semafoon worden onderschept en vastgelegd. Het
scannen van semafoons kan op ongeveer dezelfde wijze als het
scannen van mobiele telefoons. Met behulp van een scanner,
ingesteld op de voor het semafoonverkeer gebruikte golflengte,
gekoppeld aan een computer kunnen alle op die frequentie
uitgezonden boodschappen worden geregistreerd.

Wanneer de RIC-code bekend is, kan dit gericht gebeuren op een
bepaalde semafoon. Voordat deze geavanceerde techniek voor handen
was, geschiedde het onderscheppen van semafoonboodschappen ook door
een semafoon parallel te schakelen aan de te observeren semafoon.
De parallel geschakelde semafoon werd voorzien van dezelfde
RIC-code als de te observeren semafoon. Op deze wijze worden alle
boodschappen voor de te observeren semafoon eveneens opgenomen op
de parallelle semafoon. Deze werkwijze wordt steeds minder
gebezigd. Er kan nog op worden gewezen dat het gegevensverkeer dat
door middel van een semafoon mogelijk is, zich steeds verder
ontwikkelt. Aanvankelijk was slechts een geluidssignaal mogelijk
(gesproken werd ook wel van een sematoon), vervolgens bleek het
mogelijk het geluidssignaal te combineren met een op een display
verschijnend telefoonnummer. Thans kunnen via bepaalde semafoons
korte teksten worden overgebracht.

Onder het direct afluisteren met behulp van technische middelen
wordt verstaan het afluisteren en/of opnemen van gesprekken, niet
zijnde het aftappen van telecommunicatie, met gebruikmaking van
(verborgen) microfoons (richtmicrofoons en bugs) en/of recorders.
Daarbij dient het (heimelijk) opnemen van een gesprek met medeweten
van n van de gespreksdeelnemers onderscheiden te worden van het
afluisteren zonder dat n van de gespreksdeelnemers op de hoogte is
van het afluisteren.

Plaatsbepalingsapparatuur wordt ingezet om de plaats van een
bepaald object te bepalen. Daartoe wordt het te observeren object
heimelijk uitgerust met een zender die een signaal uitzendt dat
door de politie kan worden opgevangen. De ontvangstapparatuur
bevindt zich op een vaste plaats (bijv. het politiebureau) en in
andere gevallen wordt de ontvangsapparatuur mobiel ingezet (in een
volgauto).

De heer Koekkoek:

Dat ging met hoge snelheid over de autobaan?

De heer Kloosterman:

Nee, dit ging met heel lage snelheid. Ja, ik kan het
eigenlijk wel vertellen, maar… Wij maakten toen gebruik van
peilapparatuur. Eh, de man reed nogal langzaam.

De heer Koekkoek:

Wat is langzaam op de autobaan?

De heer Kloosterman:

80 km/u. (…) meestal word je dan voorbij gereden door de
vrachtwagens. Dus dan valt 80 km/u erg op, als er een hele sliert
OT-auto’s rijdt. (Gelach) Het schijnt grappig te zijn, maar voor
ons zijn zulk soort situaties heel moeilijk. Dus toen is er
besloten om peilapparatuur in te zetten. (…) Ik denk dat ook
meegenomen is dat een sliert Nederlandse auto’s in een buitenland
heel moeilijk te verbergen is. Dus vandaar dat er ook
peilapparatuur ingezet is. ^Noot

Onderscheid kan worden gemaakt tussen apparatuur ter ondersteuning
van dynamische observatie (bijvoorbeeld een baken voor
peilapparatuur aan een auto of container) en apparatuur die dient
om vanuit een centraal punt de bewegingen van een object te volgen
(het volgen van een container op een schip door middel van
satellietverbindingen). De apparatuur dient de plaats van een
object aan te geven. Bewegingsdetectie is eveneens mogelijk. Dit
betekent dat er een signaal wordt uitgezonden als een object in
beweging komt. Voorts is er apparatuur met richtings- en
afstandsindicatie. Een speciaal soort apparatuur is de geotach, die
als een soort tachograaf de bewegingen van het object vastlegt en
later kan worden uitgelezen. Bij fotograferen en het maken van
videoregistraties moet in dit kader gedacht worden aan het
heimelijk met beeldregistratiemiddelen vastleggen van
plaatsvindende activiteiten en de personen die daarbij betrokken
zijn. Dit middel wordt ingezet ter ondersteuning van dynamische
observatie (bijvoorbeeld het vastleggen van een ontmoeting of een
situatie). Het technische middel ondersteunt de waarneming met
eigen ogen.

De heer Vos:

Is observatie door middel van videocamera’s in uw
optie onbeperkt mogelijk?

De heer Koers:

Technisch is het onbeperkt mogelijk. Als een rechercheur
ergens staat te kijken, ziet hij wat er gebeurt. Het is
geaccepteerd dat hij een bril op zijn neus zet als zijn ogen wat
kippig zijn. Als er op afstand iets gebeurt, wordt het geaccepteerd
dat hij een verrekijker op zijn ogen zet. Ik denk dat in het
verlengde daarvan technisch gezien ook een videocamera zit. Daaraan
zitten wel grenzen. ^Noot

Inzet van dit middel bij statische observatie (bijvoorbeeld het
vastleggen van alle bewegingen bij een pand, al dan niet
aangestuurd door bewegingsdetectie) komt eveneens voor. Het middel
wordt hier niet ondersteunend, maar zelfstandig ingezet. De
apparatuur wordt verborgen opgesteld bijvoorbeeld in een
parkeermeter of een verkeerstellerskastje in de berm. Het is zelfs
mogelijk een camera te monteren in de binnenspiegel van een auto.
De apparatuur is op afstand bedienbaar en vervangt fysieke directe
waarneming. De term postvang wordt in de praktijk gebruikt voor het
op enigerlei wijze onderscheppen van post met het doel kennis te
nemen van de op de buitenzijde aanwezige informatie en/of de inhoud
en/of het poststuk heimelijk te voorzien van afluister-of
detectieapparatuur, waarna het weer aan de geadresseerde wordt
aangeboden. Twee vormen zijn hier te onderscheiden. Het is mogelijk
dat de post uit de brievenbus wordt gehengeld en het is mogelijk
dat de post desgevraagd door de PTT wordt onderschept. Te denken
valt bijvoorbeeld aan pakketten met cocane die gecontroleerd worden
afgeleverd. Op die wijze wordt getracht zo nauwkeurig mogelijk vast
te stellen voor wie het pakket bestemd is.

De vuilnissnuffel is het onderzoek van huisvuil.
Onder inkijkoperatie wordt hier verstaan de activiteit waarbij de
politie heimelijk en zonder toestemming van de rechthebbende een
(afgesloten) gebouw of erf betreedt, eventueel door middel van
braak of verbreking, om binnen de situatie in ogenschouw te nemen
en/of apparatuur aan te brengen in de ruimte zelf of aan een in die
ruimte aanwezig object. Voor inkijken is betreden derhalve een
voorwaarde en de gevallen waarin van buiten naar binnen wordt
gekeken worden gebracht onder observeren en volgen.

De heer Van Amerongen:

Ik praat alleen over mijn regio. Het is in feite heel
eenvoudig ontstaan uit onderzoeken die men draaide op het gebied
van de synthetische drugs, Daarbij werd dan door observanten gezien
dat spullen werden binnengebracht in een boerenschuur, wat dan
grondstoffen bleken te zijn voor het maken van synthetische drugs.
Op een gegeven moment dachten we dan: Nu, de criminelen zijn ook
binnen, laten we maar eens tot aanhouding overgaan. Toen bleek
echter dat er nog geen strafbaar produkt lag, alleen maar
grondstoffen die volgens de crimineel gebruikt werden om kattevoer
of kattebakvulsels te maken, waarbij ze bezig waren met een nieuw
procd.

De heer De Graaf:

Kan dat, naar uw oordeel?

De heer Van Amerongen:

Wij hebben het nagevraagd bij wetenschappers. In scheikunde
was ik niet al te best op de middelbare school. Die hebben het
ontkend, maar het was in ieder geval wel reden om niet tot straf
over te gaan. Daarom hebben wij inderdaad later gezegd: Kunnen we
niet met een inkijkactie kijken of wij op het juiste tijdstip
zitten? Toen is, denk ik, zo heb ik het tenminste gisteren gehoord,
de modus ontstaan om in de boerenschuur van te voren te kijken of
het strafbare produkt er al was. Als het er was, werd het tijd om
tot aanhouding over te gaan, om te voorkomen dat de boeven weer in
vrijheid konden weglopen en wij met lege handen blijven staan.
^Noot

vorige        
volgende        
inhoudsopgave en zoeken