De smokkel van mensen is voor criminele groepen aantrekkelijk om meer redenen. De betalingen die van wanhopige mensen kunnen worden verlangd zijn aanzienlijk. Doorgaans leggen mensen tussen de 5.000 en 20.000 gulden neer om naar een land te worden gesmokkeld. De pakkans van smokkelaars is internationaal gezien zeer laag en de straffen die op mensensmokkel staan zijn bescheiden te noemen. (In Nederland is het fenomeen +mensensmokkel; aan de Koninklijke Marechaussee toegewezen in het kader van haar grensbewakingstaak.) Mensensmokkel vindt niet alleen via Schiphol plaats, maar ook via de weg per auto(bus). Van de totale omvang van mensensmokkel schat de Koninklijke Marechaussee dat een klein deel daarvan via Schiphol gaat.
In een aantal gevallen worden illegalen eerst naar luchthavens in andere landen gevlogen om vervolgens via de weg Nederland binnen te komen. De Koninklijke Marechaussee heeft het +Sluisteam; op Schiphol opgericht dat de aard en de omvang van de mensensmokkel in het eerste jaar (1994) waarin de wet in werking is getreden in kaart heeft proberen te brengen (1995). Het team bestaat uit leden van de Marechaussee en de douane.
Het +Sluisteam; geeft in zijn rapportage over 1994 aan dat +op grote schaal; mensensmokkel heeft plaats gevonden. Per dag werden ongeveer 10 tot 25 mensen illegaal Schiphol binnengesluisd (vandaar de naam van het team). De landen waarvan de illegalen afkomstig zijn, zijn China, het voormalig Joegoslavik, Roemenik, Ghana, Zaore, Indonesik, Filippijnen, Rusland, Peru, Iran, Irak, Pakistan en India. De smokkel van mensen is niet alleen gericht op binnenkomst in Nederland, maar ook op vervoer door Nederland naar Canada en de Verenigde Staten. Schiphol fungeert in dat geval als transitohaven. Het +Sluisteam; heeft thans 775 personen in het politieregister opgenomen die op de een of andere manier iets met mensensmokkel te maken hebben. Ongeveer 325 daarvan zijn actief geweest op Schiphol. In een periode van 5 maanden (1 oktober 1994 tot en met 28 februari 1995) zijn er door het rechercheteam 169 (waarvan 85% op Schiphol) onderzoeken verricht die hebben geleid tot 34 aanhoudingen. Tegen 17 verdachten is het onderzoek nog gaande.
Bij de Marechaussee is een groep bekend die in Twente actief was op het gebied van mensensmokkel. Deze
groep heeft ook een tak die zich met de import van marihuana heeft beziggehouden (zie het deelrapport over
de lokale situatie in Enschede). Het betrof een Pakistaan die samen met een groep andere Pakistaanse Sikhs
uit India via Nederland over land en vervolgens per vliegtuig naar Engeland, de Verenigde Staten of Canada
transporteerde. De +asielzoekers; waren afkomstig uit Duitsland, Belgik en Nederland. Zij betaalden flinke
prijzen om naar het land van bestemming te worden gebracht. Voor het transport van illegalen kreeg de groep
assistentie van personeel op Schiphol. Vanuit Sikhtempels in Rotterdam en Keulen werden valse en vervalste
paspoorten naar Schiphol gebracht en ter plekke overhandigd aan de illegalen; of zij werden ook gebruikt om
tickets te kopen en vluchten te boeken. Vanuit de lounge van Schiphol werden de Sikhs naar de vliegtuigen
begeleid. Enkele groepsleden beschikten over een luchthavenpasje waardoor zij ongestoord in de beschermde
gebieden van Schiphol konden komen. Zij begeleidden de Sikhs buiten de paspoortcontrole om. Onduidelijk is
hoe de criminele groep was georganiseerd en wat de kenmerken van de leden waren.
Behalve op deze ene groep heeft de Koninklijke Marechaussee weinig zicht op criminele groepen die achter
de mensensmokkel zitten. Zo is geen enkele Chinese groep bij het rechercheteam bekend, terwijl uit diverse
rapportages van de regiokorpsen in Nederland naar voren komt dat Chinezen zich actief met mensensmokkel
zouden bezighouden om hen als illegale arbeidskrachten in de keukens van de Chinese restaurants in te zetten
(zie het deelrapport van Fijnaut in verband met de Chinese groepen). De omstandigheden waaronder illegale
Chinezen moeten werken zijn erbarmelijk en het kan jaren duren voordat zij hun +schuld; aan de criminele
groepen hebben terugbetaald. Ook worden zij als verklikker ingezet om Chinese restauranthouders af te persen.
In Duitsland is door het Bundeskriminalamt meer onderzoek verricht naar groepen die zich met mensensmokkel
bezig houden (Sieber en Bvgel, 1993). Om de smokkel van mensen te kunnen regelen moeten criminele
groepen beschikken over een logistiek netwerk. Dit netwerk van medeplichtigen heeft men nodig om de
vluchtelingen of de vrouwen voor de prostitutie te ronselen, om de reisroute uit te stippelen en te organiseren,
het transport en de begeleiding van de reis, om de benodigde reispapieren, persoonsdocumenten te leveren
en om de illegalen in het land van bestemming onder te brengen. Minimaal zijn ongeveer 10 personen
betrokken bij elk transport. Ieder lid vervult daarin een vaste rol en heeft een bepaalde taak uit te voeren. De
meeste betrokkenen hebben geen vaste plaats in de groep maar verlenen, tegen een aantrekkelijke
vergoeding, hand- en spandiensten aan de groep (denk hierbij aan kelners, portiers, taxichauffeurs, en
dergelijke). De mensensmokkel wordt in het algemeen georganiseerd door groepen die uit hetzelfde land als
de gesmokkelden afkomstig zijn. De werving van vrouwen voor de prostitutie vindt vaak in bordelen plaats onder
prostituees, of in clubs, bars en discotheken waarbij hen een goede en goed betaalde baan voorgespiegeld
wordt waarmee zij aan de armoede kunnen ontkomen. Het betreft zowel vrouwen die wetenschap hebben van
wat hen te wachten staat, als vrouwen die hiermee volledig onbekend zijn. Eenmaal in Nederland of een ander
westers land worden zij gedwongen in de prostitutie te werken. In Oost-Europa zijn zelfs voor de werving van
vrouwen speciale bureaus voor dit doel in het leven geroepen. Sommige bureaus functioneren voor de
buitenwereld als huwelijksbureau. Niet zelden gaat achter een huwelijksbureau, im- en exportbedrijf of een
reisbureau een dekmantelbedrijf schuil van waaruit de smokkel wordt georganiseerd. Vluchtelingen bereikt men
via mond-op-mond-reclame. Via contacten in hotels of reisagentschappen en opvangcentra kan men met de
hulp van handlangers naar de organisatie worden gebracht.
Mensensmokkel gaat altijd gepaard met andere strafbare feiten. Er wordt gebruik gemaakt van vervalste documenten, de handel daarin, er worden blanco reisdocumenten verhandeld en in een aantal gevallen worden tevens drugs gesmokkeld. Veelal gebeurt dat laatste in opdracht van de criminele groep als bijzondere voorwaarde om door deze groep Nederland binnen te worden gesmokkeld.
Elke groep heeft de beschikking over een vervalser van reispapieren en andere bescheiden. Meestal zijn zij autodidact. Om de benodigde visa in ontvangst te nemen moet het paspoort van de gesmokkelde worden afgegeven om te worden vervalst of om de vereiste visa bij corrupt ambassadepersoneel te krijgen. Illegalen die een strafblad hebben moeten zich een geheel nieuwe identiteit aanmeten. Verder zijn er transporteurs en koeriers actief. De laatsten zorgen ervoor dat de paspoorten op de juiste plaats terecht komen en bij de juiste persoon. Transporteurs verzorgen de reis als chauffeur in het geval de reis per auto(bus) gaat en als +begeleider; wanneer het vliegtuig wordt gekozen. De route en het transportmiddel worden zo gekozen dat wordt voldaan aan twee voorwaarden. De aankomst in het land van bestemming moet met zo min mogelijk controlepunten gepaard gaan en de reis moet lonend zijn voor de criminele groep (veel mensen tegelijk + weinig reistijd + lage kosten). Om de grenscontroleurs om de tuin te leiden worden retourtickets gekocht. De doorvoer naar een ander land dan bijvoorbeeld Nederland gaat als volgt. Een lid van de groep koopt een enkele reis naar een willekeurige stad in de VS. De illegaal krijgt een retourticket. In de transitruimte wisselen de illegaal en het groepslid hun boardingkaart en ticket uit.
In het land van bestemming worden de illegalen door de criminele groep opgevangen en vervolgens naar plaatsen elders (woningen, hotels) gebracht. De opvang verloopt met de minste risico's wanneer de illegalen door personeel van een luchthaven buiten de controles om van het vliegveld kunnen worden +gesluisd;. Hulp van binnenuit heeft als voordeel dat (1) medeplichtigen beschikken over een pas die hun aanwezigheid op verschillende plekken op de luchthaven mogelijk maakt, (2) zij kennen de procedures en controles, en (3) zij zijn goed thuis in het land van bestemming en de plaats van aankomst.
Uit de analyse van het BKA komt naar voren dat handelaren in de praktijk niet of nauwelijks solistisch opereren (Sieber en Bvgel, 1993). Vrijwel altijd zijn er meer daders bij betrokken. Weliswaar geeft een persoon bij aanhouding op heterdaad aan +alleen te hebben gehandeld;, maar daaraan mag weinig realiteitswaarde worden toegekend. In ieder geval reist men altijd in groepen, met vervalste of valse papieren. Soms worden mensen bewust achtergelaten in de internationale ruimte (zonder papieren en zonder de taal machtig te zijn) of worden illegalen wel met papieren op het vliegtuig gezet, maar worden de papieren tijdens de reis vernietigd. Als de illegale smokkel mislukt, dan wordt vrijwel zeker asiel aangevraagd. De criminele groep heeft de illegalen daarop voorbereid en hen enige informatie gegeven hoe te handelen wanneer zij voortijdig worden ontdekt.
Luchtvaartmaatschappijen zijn in het kader van een verscherpt asielbeleid tegenwoordig verplicht de papieren
van passagiers grondig op hun geldigheid te controleren op straffe van een hoge geldboete. Door een
scherpere controle bij het inchecken, voor vertrek vanaf Schiphol, wordt het moeilijker zonder goede papieren
te reizen. Hiermee trachten de autoriteiten te voorkomen dat mensen via Schiphol naar andere landen worden
doorgesluisd. Het is onbekend wat de aard en de omvang van deze vorm van mensensmokkel is.