nrc, 7 december 2001
Veertien van de vijftien EU-landen werden het gisteren eens over een Europees aanhoudingsbevel. Alleen Itali viel uit de boot. `Iedereen weet wat erachter zit.’ ,,We onderhandelen over het uitleveren van misdadigers in de Europese Unie. En de grootste crimineel zit bij ons aan tafel!” Zo beschreef een diplomaat gisteren de onderhandelingen van de ministers van Justitie over een Europees aanhoudingsbevel. Veertien van de vijftien lidstaten werden het eens werden, en een niet: Itali. Met de `grootste crimineel’ bedoelde de diplomaat de Italiaanse premier Silvio Berlusconi, die er niet bij was, maar toch een beetje: de Italiaanse minister van Justitie belde de hele dag met Berlusconi op de gsm. Alle vijftien ministers van Justitie probeerden het onderste uit de kan te halen, zoals altijd als ze vergaderen. Itali werd erop aangekeken, de anderen niet.
Nederland wilde meedoen aan het arrestatiebevel, op voorwaarde dat het geen verdachten hoeft uit te leveren voor misdaden die op eigen grondgebied zijn begaan. Portugal wilde niemand uitleveren als hij in een andere lidstaat levenslang kon krijgen. Itali wilde dat het Europese aanhoudingsbevel vooral zou gelden voor terrorisme, en niet voor 32 misdaden inclusief fraude en corruptie. De Nederlandse en Portugese ministers dreigden, impliciet, om het akkoord te blokkeren als ze hun zin niet kregen. Zj kregen waar ze om vroegen. Hoewel zij, en anderen, ervoor zorgden dat er van het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie weinig mr overbleef dan wat iemand noemde ,,een behoorlijke gatenkaas”, maakte niemand daar veel woorden aan vuil. Maar de Italiaanse minister, Roberto Castelli, die even hard op z’n strepen stond, werd door de veertien bits als spelbreker in de hoek gezet. De Belgische minister van Justitie, Marc Verwilghen, die als voorzitter van de raad veel had gedaan om Itali aan boord te krijgen, zei ronduit dat hij niets begreep van het Romeinse veto: ,,Ik heb nooit afdoende antwoord van hun gekregen.” In Itali voert de regering fel strijd met de magistratuur, dat wist iedereen wel. Onlangs kwam er een wet die het magistraten moeilijk maakt om uit Zwitserland bewijs te krijgen van financile malversaties. Men vermoedt dat Berlusconi zo ook zijn eigen zakenimperium wil beschermen. Berlusconi wordt al jaren door rechters achtervolgd. Hij noemt ze ,,rode toga’s met politieke drijfveren”. Nu er een Spaans onderzoek loopt tegen een mediabedrijf van Berlusconi met aandelen in een Spaans tv-station, en ook een Franse rechter heeft gezegd dat hij vervolgd moet worden, krijgt de zaak Europese dimensies. Instemmen met een Europees aanhoudingsbevel (een land moet automatisch een verdachte uitleveren aan een ander land wegens misdrijven als fraude of curruptie), komt Itali slecht uit. Vandaar dat Berlusconi n het Italiaanse parlement (waarin zijn coalitie op een royale meerderheid steunt) het aanhoudingsbevel willen beperken tot misdrijven als terrorisme. ,,Nederland was even koppig als Itali”, gaf een diplomaat toe. ,,Maar Nederland kwam al twee maanden geleden, bij de start van de onderhandelingen, met zijn bezwaren op de proppen. Velen konden ook sympathie opbrengen voor hun morele standpunt rond euthanasie en drugs”. Itali ging pas dwarsliggen toen een consensus over het aanhoudingsbevel in zicht kwam. ,,Iedereen weet wat erachter zit: de belangen van Berlusconi. Maar ze zeiden het niet hardop. De minister veegde elk compromis van tafel, zoals het plan om het aanhoudingsbevel voor Itali pas van kracht te laten worden in 2004. Dat wekte wrevel.” Die wrevel is des te groter omdat de zaak nu door de regeringsleiders op de Europese top van volgend weekeinde in Laken besproken moet worden. Men neemt aan dat Berlusconi daar flink onder druk zal worden gezet. Of hij buigt, is de vraag. Sommigen hopen dat hij dat doet, als hij in ruil daarvoor bijvoorbeeld het Europese agentschap voor voedselveiligheid naar Parma kan halen. Anderen zien een aanhoudingsbevel voor veertien EU-landen, intergouvernementeel dus, als enige uitweg. Itali zou buiten boord blijven zoals Groot-Brittanni buiten het akkoord over het vrije personenverkeer (Schengen) bleef. Maar tot `Laken’ houdt iedereen liever de deur voor Itali op een kier, dan openlijk over die noodgreep te speculeren.