Wat doe je als je denkt dat je telefoon afgeluisterd wordt? Juist, onopvallend naar een telefooncel gaan. Toch zijn er ook bij deze ogenschijnlijk anonieme communicatievorm wel de nodige kanttekeningen te plaatsen.
Dat het niet zo slim is om met je persoonlijke chipknip of creditcard te bellen zullen de meeste mensen zelf wel bedenken. Maar ook de wegwerpkaarten van vijf of tien gulden die de sigarenboer verkoopt, blijken een serienummer te hebben. Weliswaar niet per stuk, maar in series van tien of honderd stuks. En omdat naast het serienummer van zo’n kaart bij een gesprek ook het huidige saldo bekend is, zijn de kaarten al heel snel individueel te traceren op de combinatie van nummer en saldo. Je hoeft dan ook maar één keer met zo’n kaart naar een “bekend” nummer te bellen, en er kan een elektronische tap op dit serienummer worden gezet. Stel bijvoorbeeld dat je anoniem met zo’n kaart telefonisch de verantwoordelijkheid opeist voor een politieke aktie. Een paar weken later bel je je moeder eens met dezelfde kaart, om haar te feliciteren. Op dat moment gaan er bij de centrale allerlei bellen rinkelen, en binnen enkele minuten wordt de telefooncel omringd door politie. Vergezocht? Er is al minstens één persoon in Nederland op exact deze wijze opgepakt… In tegenstelling tot buitenlandse telefoonmaatschappijen wil de PTT niet prijsgeven onder welk nummer een bepaalde telefooncel te bereiken is. Maar de meeste cellen hebben wel degelijk een eigen nummer, en dus kun je in principe van de ene telefooncel naar de andere bellen. Op de site van Klaphek, www.klaphek.nl, staat een uitgebreide lijst van zo’n duizend cellen in Nederland waarvan het nummer bekend is. Nu zijn er sinds kort in Nederland weer cellen te vinden die gewoon op muntjes werken. Helaas zijn deze Telfort-cellen alleen op stations aan te treffen. Bij de huidige camera-dichtheid is het een redelijk veilige veronderstelling dat er geen een van deze cellen buiten het bereik van een beveiligings-camera staat. Daarnaast zijn er vele andere mogelijkheden om gebruikers van telefooncellen op te sporen: vingerafdrukken, haren, huidschilfers en andere DNA-bronnen worden allemaal al in de praktijk toegepast. Weliswaar niet zo vaak, maar het ligt er maar net aan hoe graag men wil weten wie je bent. Spraakanalyse is ook een geliefd speeltje van technische rechercheurs. Al deze methoden zijn des te kansrijker naar gelang men sneller weet vanaf welke cel je belt, en deze tijd is bij een telefoongesprek naar “bekende” nummers eerder in seconden dan minuten uit te drukken.
De acoustic coupler
Héél lang geleden, in een land ver weg van hier…. bestonden er nog geen gestandaardiseerde stekkertjes om je modem in een telefoonaansluiting te pluggen. De eerste modems voor privé-gebruik in dit grijze verleden (zeg zo’n twintig jaar terug, een halve eeuwigheid binnen de technologie) maakten dan ook gebruik van een zogenaamde acoustic coupler. Dit vernuftige apparaatje bestond uit twee “schelpen” met een microfoontje en een luidsprekertje erin, waarin je dan de hoorn van je telefoon moest leggen. Het luidsprekertje piepte in het mondstuk van de hoorn, en het microfoontje luisterde aandachtig naar de piepjes die uit het oor-gedeelte kwamen… Op deze manier konden dataverbindingen gelegd worden met een snelheid van wel driehonderd bits per seconde. Tegenwoordig is er een moderne variant te krijgen, die hogere snelheden aankan. En er zijn een hoop redenen waarom het erg handig kan zijn om hiermee te werken:

* Over de hele wereld bestaan minstens vijftig verschillende gestandaardiseerde telefoonstekkertjes. Voor een beetje wereldreiziger is het nauwelijks te doen die allemaal in de koffer te pakken.
* Telefooncellen hebben meestal niet de beschikking over een stekkerverbinding die voor de beller zelf toegankelijk is.
* Steeds meer hotels gebruiken digitale telefooncentrales. Een aantal van deze centrales maken gebruik van hetzelfde soort stekkertje dat in de VS en Europa gangbaar is, maar zetten daar geheel andere signalen op. De voltages die hier gehanteerd worden kunnen je modem, plus eventueel je laptop, binnen een oogwenk grillen.
* Het maakt niet veel uit of je de acoustic coupler gebruikt op een gewone telefoon, een ISDN-telefoon, of een GSM of oudere mobiele telefoon. Via sommige systemen is de geluidskwaliteit wat hoger, en zul je data wat sneller kunnen versturen. Maar in het algemeen geldt: als je erdoor kunt praten, kun je er ook door faxen of een dataverbinding leggen.

In de praktijk zijn er vaak verschillende redenen waarom je, ook in deze tijd van Internet en e-mail, toch gebruik wilt maken van een verouderd en uitermate simpel af te luisteren medium als fax:
* Alle kranten en persbureaus hebben een faxnummer. Erg handig om een persbericht over een of andere actie door te geven, en daarbij anoniem te blijven.
* Je zit in Kazachstan en moet dringend een boodschap doorgeven. Het fax-protocol is, juist omdat het zo simpel is, nog over de meest krakkemikkige telefoonleidingen te gebruiken.

In principe is het in beide gevallen voldoende om een bruikbare telefoon op te sporen, je laptopje open te klappen en het faxprogramma aan te zetten. Maar het kan voor voorbijgangers of camera’s nogal opvallen als je met een laptop en een acoustic coupler staat te balanceren. Handiger is het dan ook om bijvoorbeeld gebruik te maken van een zogenaamde palmtop, zoals de Palmpilot. Dit apparaatje past samen met het bijpassende modem en de acoustic coupler in je binnenzak, en je hoeft niet eerst te wachten totdat Windows eindelijk is opgestart. Zodra je een telefoon hebt gevonden waar je even alleen de beschikking over hebt, kun je aan de slag. Hoorn pakken, de acoustic coupler door middel van de bijgeleverde klittebandsluiting stevig ertegenaan plakken en bellen maar. Over de opspoorbaarheid van communicatie per GSM, telefoonkaarten en dergelijke kun je elders alles vinden, zodat je enigszins kunt bepalen voor welke gevallen je welke voorzorgsmaatregelen moet nemen. De hamvraag is natuurlijk: werkt het? Wonder boven wonder, het werkt! Het bellen is niet zo comfortabel als met een standaard-telefoonaansluiting, maar het gaat wel. Als de verbinding tot stand gekomen is, gaat het datatransport verrassend goed: ik heb de acoustic coupler inmiddels uitgetest in diverse landen, en met een grote verscheidenheid aan telefoonmodellen. Over goede leidingen zijn snelheden tot 28k8 haalbaar, over een GSM maximaal 2400 baud wegens de gebruikte compressie. En natuurlijk kan het vanuit een telefooncel of gebouw: de acoustic coupler weegt weinig, heeft een eigen batterij en valt met enig geweld in elke gewenste vorm te buigen, waardoor hij zowel op onze vertrouwde PTT-hoorns past als op de postmoderne design-telefoons in een kantoorgebouw.