In dit rapport worden de termen demonstratie, betoging, manifestatie of picket-line door elkaar heen gebruikt. De essentie is dat het in alle gevallen een uiting van een gevoel of een mening op politiek of maatschappelijk gebied betreft.

In dit onderzoek zijn vele demonstraties van de afgelopen jaren de revue gepasseerd en meegenomen. Er was sprake van een grote hoeveelheid en diversiteit van demonstraties. Voor dit onderzoek is geput uit berichten in kranten, op internet, na een oproep toegestuurde beschrijvingen van demonstraties, uit gesprekken met organisatoren en advocaten en uit statistieken van de Haagse politie. Wat het wettelijk deel betreft is geput uit diverse wetenschappelijke bronnen, jurisprudentie en databanken over wetge- ving.

Het onderzoek volgt vier sporen:

1. het wettelijke spoor waarbij de vergelijking tussen de Wet Openbare Manifestaties en de Algemene Politie Verordeningn van Den Haag centraal staat
2. de gemeentelijke stukken van vergaderingen van de Haagse gemeenteraad en commissies
3. de diverse juridische procedures die de afgelopen jaren rond demonstraties in Den Haag zijn ge- voerd
4. de vele voorbeelden van demonstraties. Bij sommige is niets gebeurd, andere zijn verboden of ont- bonden, bij weer andere zijn door de overheid beperkingen of andere voorwaarden opgelegd

Het eerste en het laatste spoor komen duidelijk terug in dit rapport. Het tweede en het derde spoor die- nen meer ter ondersteuning van de argumentatie rondom de Haagse APV en het ondersteunen van voorbeelden die ter illustratie dienen van de praktijk in Den Haag.

Het onderzoek beslaat de jaren 2000 – 2005, met de gemeentegrens van Den Haag als beperking. De evangelisaties (406 aangemelde openbare manifestaties) en de organisaties die erg regelmatig een de- monstratie organiseren (meestal een stille wake, 891 aangemelde openbare manifestaties) zijn daarbij niet meegenomen. Met als uitzondering één manifestatie van de Stichting Japanse Ereschulden.

In totaal zijn er in genoemde periode 1.472 demonstraties aangemeld volgens de documentatie van de politie.

• Daarvan zijn er in ons onderzoek in totaal 381 bekeken. 78 daarvan zijn niet volgens de regels aan- gemeld, 303 wel, zij het dat niet alle 303 gemelde demonstraties in de politieregistratie
• Van 164 van deze 381 demonstraties is nadere informatie bij de gemeente en de politie aangevraagd: in de vorm van de kennisgeving, het draaiboek of het journaal of een combinatie van deze
• Van deze 164 demonstraties zijn ook processtukken, materiaal van klachtenprocedures, schriftelijke vragen van de organisatoren of verslagen van de ombudsman verzameld. Uiteindelijk zijn van deze 164 demonstraties er 104 in het onderzoek

Over de demonstraties die niet in het onderzoek zijn opgenomen, in totaal 1.091 naast de 1.296 bijna wekelijkse manifestaties (evangelisatie, Falun Gong, Japanse Ereschulden) valt het volgende op te mer- ken

• In het algemeen gaat het hierbij om kleine vormen van protest van enkele tientallen
• Bij diplomatieke vestigingen van buitenlandse staten werd ongeveer 518 keer gedemonstreerd. Bij de Amerikaanse ambassade werd veelvuldig gedemonstreerd (ongeveer 111 keer), maar echt ‘grote’ de- monstraties vonden daar niet plaats. De meeste protesten bestonden uit niet meer dan enkele hon- derden deelnemers
• Bij het Vredespaleis werd ongeveer 502 keer gedemonstreerd, waar de grootste demonstratie op 23 februari 2004 plaatsvond met niet meer dan 2.000 demonstranten
• Op het Malieveld werd ongeveer 137 keer verzameld voor een demonstratie of gedemonstreerd. Dit gaat niet altijd om demonstraties met zeer grote aantallen deelnemers zoals de voorbeelden uit dit rapport aangeven
• Op het Plein bij de Tweede Kamer vonden 647, op het Binnenhof 103, de Hofplaats 12, het Hofs- ingelplein 28, de Lange Vijverberg 19 en op de Lange Poten 2 demonstraties plaats. Op het Plein kunnen volgens de gemeente slechts 2.000 demonstranten, het Binnenhof en de andere locaties een veel kleiner aantal
• Bij afzonderlijke ministeries werd weinig gedemonstreerd (56 keer). De meeste protesten vonden plaats bij het Ministerie van Justitie (21 keer)
• Het Haags Vredes Platform hield 101 over het algemeen kleine demonstratie bij de Amerikaanse ambassade. De ‘Nederlandse Bond van Moeder CAO’ hield 22 keer een picket-line op de Lange Vij- verberg. Het Actiecomité plus 6 min 6 verplaatste een protest van ‘witte illegalen’ 31 keer. Amnesty International hield 14 keer een manifestatie. De Socialistische Partij hield 43 keer een openbare ma- nifestatie in de vorm van een demonstratie, het uitdelen van folders of een picket-line. Milieudefen- sie organiseerde 25 keer of een ludieke actie of een picket-line. En 29 keer demonstreerden diverse organisaties van huisartsen, doven, diabetici en anderen uit de gezondheidszorg op het Plein bij de Tweede Kamer

De kennisgevingen van deze 1.091 openbare manifestaties zijn te vergelijken met de kennisgevingen die in dit rapport ter sprake komen. Ook de wijze waarop de gemeente met het recht op betoging in deze gevallen is omgegaan zal niet veel afwijken van de voorbeelden uit dit rapport. Om dit te concluderen hebben wij naast de 104 beschreven voorbeelden 277 demonstraties ook bekeken en zijn van 60 niet be- schreven protesten ook de stukken opgevraagd bij de gemeente en politie.

Gedetailleerde statistieken zijn te vinden in het hoofdstuk verbod of beperking.

Bij de uitwerking van de voorbeelden is een verdeling te maken over de verschillende jaren. Het is ech- ter niet altijd mogelijk bij elke rubriek in alle jaren voorbeelden te vinden. Bepaalde voorbeelden passen ook onder verschillende rubrieken. De voorbeelden zijn exemplarisch voor waar de rubriek voor staat.

Demonstraties gebruikt voor het onderzoek (per jaar en totaal):

Het eerste cijfer is het cijfer op basis van de opgave van de politie Haaglanden, het tweede is de informa- tie die verzameld is in het kader van het onderzoek via de media, internet en afzonderlijke organisaties, het derde cijfer is de lijst met demonstraties waarover wij bij de Politie Haaglanden en de gemeente Den Haag extra gegevens hebben opgevraagd. Tot slot is het vierde cijfer het aantal demonstraties dat als voorbeelden hebben gediend ter ondersteuning van de conclusies van het rapport

Het onderzoek naar het recht op betoging is verricht op verzoek van de gemeenteraadsfractie van de Haagse Stadspartij. Joris Wijsmuller, gemeenteraadslid van de Haagse Stadspartij heeft burgemeester Deetman over dit onderzoek ingelicht. Deze beloofde alle medewerking.

De gemeentewet kent sinds 7 maart 2003 een bepaling op basis waarvan het college van burgemeester en wethouders een actieve inlichtingen- of informatieplicht heeft. In artikel 169 Gemeentewet is opge- nomen dat het college de raad verantwoording schuldig is, over het bestuur en dat het de raad inlichtin- gen geeft die de raad voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft 3.

Het onderzoek was voor een deel afhankelijk van stukken van de gemeente en van de politie. Half okto- ber 2005 was er een afspraak met de Haagse bestuursdienst en de afdeling Operationele Zaken van de politie. Toen is de onderzoeksopdracht uitgelegd en zijn er afspraken gemaakt over het aanleveren van relevante stukken.

In eerste instantie meldde de bestuursdienst dat er bij de gemeente geen relevante stukken waren. Bij de politie liep een verzoek om informatie vertraging op door het vertrek van het toenmalige hoofd Opera- tionele Zaken. Zijn opvolger heeft daarna alle informatie voortvarend verstrekt. Bij de bestuursdienst verliep de informatievoorziening traag. Hierdoor zijn in het eindverslag niet de documenten van de be- heersdriehoek (het overleg tussen het Openbaar Ministerie, de burgemeester en de politie) opgenomen, terwijl de stukken eind oktober opgevraagd zijn. De gemeente had in het begin voortvarender te werk moeten gaan. Zodra het materiaal beschikbaar komt zullen we een appendix schrijven bij dit verslag.