Recent openbaar gemaakte documenten over preventief fouilleren in Amsterdam leveren een beeld op van een gemeentelijke organisatie gericht op beeldvorming in plaats van het formuleren van goed beleid. De openbaar gemaakte documenten (onderaan dit verhaal) zijn samen met andere beschikbare informatie gebruikt voor het onderzoek “Preventief fouilleren in Amsterdam, een evaluatie”.
Lang voordat het laatste debat met de raad had plaatsgevonden stond het besluit van de burgemeester om preventief fouilleren weer in te zetten al vast. Het Afdelingshoofd Beleid & strategie van het Openbaar Ministerie geeft in september 2020, een jaar voor de pilot, aan preventief fouilleren vooral “voor de bühne” te vinden en krijgt daarop als antwoord van een ambtenaar dat die discussie een “gepasseerd station” is. In april 2021 is in ambtelijke e-mails te
lezen: “Hoewel de BM bereid is (begrijp ik) om de proef ook zonder een meerderheid door te zetten, vind ik dat we nog een laatste handreiking moeten doen. De coalitiepartijen zullen weliswaar onvermurwbaar blijven, maar voor de beeldvorming is dit wel van belang.”
De gemeente heeft bij de aanwijzing van de veiligheidsrisicogebieden geen actuele proportionaliteitstoets gedaan. In een document waarin de selectie wordt gemaakt is enkel te lezen dat de gebieden afwijken van het gemiddelde van de stad zonder dat verder wordt gekeken of er wel sprake is van proportionaliteit. Het document maakt daarbij gebruik van verouderde cijfers uit 2018 en 2019. Uit ambtelijke mailwisselingen lijkt ook af te leiden dat de gemeente proportionaliteit helemaal niet relevant lijkt te vinden en wordt er zelfs gesproken over het “aselectief aanwijzen” van veiligheidsrisicogebieden.
Ook de informatie over de uitvoering van preventief fouilleren door de politie roept vragen op, met name over het vereiste van aselectief fouilleren. Uit de documenten blijkt dat de politie helemaal geen zin had in een aselectieve werkwijze en zij stelde zelfs expliciet voor om gericht jongeren te fouilleren. In de cijfers over de mensen die zijn gefouilleerd is ook terug te zien dat er bovenmatig veel jongeren en maar liefst twee keer zoveel mannen als vrouwen zijn gefouilleerd.
Dat de politie weigert of niet in staat is aan een randvoorwaarde als aselectief werken te voldoen maakt dat zorgen over etnische profileren blijven bestaan. De uit de cijfers in de gemeentelijke evaluatie te herleiden selectieve werkwijze maakt dat er niet is voldaan aan een basisvoorwaarde om etnisch profileren te voorkomen. Zowel de gemeente als de politie lijken een blinde vlek te hebben voor de onbewuste vooroordelen die alle mensen (dus ook agenten) hebben.
In de vergadering van de commissie Algemene Zaken van 13 januari 2022 informeert de burgemeester de raadsleden over haar voornemen om de pilot die maar een maand zou duren met een een jaar te verlengen.
Peter van de Wijngaart
Het evaluatierapport Preventief fouilleren in Amsterdam
Geciteerde documenten
23. 200901 Stukken wapencontroles(2)_Geredigeerd
113. 201217 Uitwerking Gerichte Wapencontroles 171220 docx_Geredigeerd
124. 210108 Punten anno BM 13 januari PWC_Geredigeerd
160. 210208 Uitwerking Gerichte Wapen controles concept M
403. 210816 Geheim- en vrijwaringsverklaring waarnemers_Geredigeerd
403a. 210816 Geheimhoudingsverklaring_augustus+2018
Gebruikte literatuur
Boeven vangen – Een onderzoek naar proactief politieoptreden
Notitie Evaluatie Preventief Fouilleren 2010
Waarborgen bij preventief fouilleren, 2011
Openbaar gemaakte documenten 23 december 2021
6. 200527 Annotatiegericht wapencontroles cie AZ van 27mei2020
9. 200528 Extra informatie wapencontroles_Geredigeerd
22. 200829 Notitie Gerichte Wapencontroles conceptD
23. 200901 Stukken wapencontroles(2)_Geredigeerd
24. 200901 Stukkenwapencontroles (3)_Geredigeerd.pdf
34. 200902 Vertrw terugkoppeling driehoek gerichte wapencontroles_Geredigeerd
46. 200916 Definitief Annotatie gerich twapencontroles cie AZ van 17 september 2020 docx_Geredigeerd
46a. 200917 Annotatie gericht wapencontroles cie AZ van 17 september 2020
49. 200925 Notitie doelgerichte wapencontroles oncept_Geredigeerd
50. 200929 Notitiegerichte wapencontroles_Geredigeerd
50a. 200618 Brief gemeenteraad inzake uitstel wapencontroles
50b. Notitie Gerichte Wapencontroles 2.0 (002)_Geredigeerd
55. 201021 Cijfermatige data gestuurde onderbouwing gerichte wapencontroles_Geredigeerd
56. 201022 Notitie Wapencontroles Cie AZ 21mei
59. 201022 Uitwerking gerichte wapencontroles_Geredigeerd
59a. 210208 Uitwerking Gerichte Wapencontroles bijlage conceptA
71. 201104 Annotatie gerichtwapen controles raad 4-5 nov
112. 201217 Afstemmen Uitwerking Proef Gerichte Wapencontroles Geredigeerd
112a. 210208 Uitwerking Gerichte Wapencontroles bijlage conceptB
113. 201217 Uitwerking Gerichte Wapencontroles 171220 docx_Geredigeerd
117. 210104 Stukkenen discussiepunt Driehoek 11 jan Stukken Uitwerking proef GWC Geredigeerd
117a. 210208 Oplegger Driehoek Proef Gerichte Wapencontroles conceptA Geredigeerd
117a. 210111 Oplegger Proef Gerichte Wapencontroles bijlage conceptA Geredigeerd
117b. 210208 Uitwerking Gerichte Wapencontroles conceptE
124. 210108 Punten anno BM 13 januari PWC_Geredigeerd
126. 210111 Oplegger Proef Gerichte Wapencontroles concept E Geredigeerd
127. 210111 Punten anno BM 13 januari PWC_Geredigeerd
129. 210113 Oplegger Driehoek Proef Gerichte Wapencontroles def Geredigeerd
139. 210119 vertrouwelijk Terugkoppeling driehoek proef gerichte wc Geredigeerd
143. 210125 verzoek driehoek inzake preventief fouilleren Geredigeerd
145. 210202EvaluatieproefGWCteregistrerengegevenspolitie.pdf
146. 210202 Nieuwe versie Uitwerking GWC Driehoek 8 februari 2021 Geredigeerd
156. 210204 Punten anno Sultan driehoek 8 feb 2021 Geredigeerd
159. 210208 Oplegger Proef Gerichte Wapencontroles 8 februari 2021 Geredigeerd
160. 210208 Uitwerking Gerichte Wapen controles concept M
179.a voorstel Onderzoek wapencontroles – projectvoorstel DEF
179.b Onderzoek wapencontroles – projectopzet light 25 okt 2021 Geredigeerd
191. 210312 notes gesprek Sultan en Jacob Geredigeerd
207. 210319 Raadsbrief uitwerking proef GWC vertrouwelijk conceptK
221. 210408 Annotatie Commissie AZ 8 april 2021 conceptH
224. 210408 Redenen doel aan te wijzen gebieden
241. 210503 Wapencontroles (5)_Geredigeerd
248. 210510 Annotatie driehoek 10 mei 2021 conceptA
252. 210510 Gerichte Wapencontroles_Geredigeerd
257. 210510 Oplegger Driehoek Proef Gerichte Wapencontroles conceptD
319. 210621 Evaluatie proef GWC opzet evaluatie proef GWK conceptC
377. 210803 Terugkoppeling overleg proef GWC + actiepunten_Geredigeerd
403. 210816 Geheim- en vrijwaringsverkalring waarnemers_Geredigeerd
403a. 210816 Geheimhoudingsverklaring_augustus+2018
403b. 210816 vrijwaringsverklaring
441. 10820 Geheimhoudingsverklaring GWC (3)_Geredigeerd.pdf
441a. 210820 Geheimhoudingsverklaringen Verklaring omgang met informatie
519. 210900 Document werkafspraken waarnemers conceptB
Openbaar gemaakte documenten 27 september 2021