De stafleden hebben op verschillende wijze bijgedragen aan de
totstandkoming van de rapportages en het onderzoek. In het
onderstaande schema worden de activiteiten van de stafleden
weergegeven. Vanzelfsprekend zijn hier alleen de hoofdtaken van de
stafleden opgenomen.
De bouwstenen voor de eindrapportage van de commissie werden
gedurende het gehele onderzoek aangeleverd. Uiteindelijk heeft de
commissie over een overweldigende hoeveelheid informatie kunnen
beschikken, zoals: de gegevens van de Werkgroep vooronderzoek
opsporingsmethoden; verzamelde literatuur, jurisprudentie en
documenten; gegevens uit interviews; rapporten van interne
stafonderzoeken; rapporten van de externe onderzoeken; gegevens op
basis van binnen- en buitenlandse werkbezoeken, stages en
presentaties; gegevens uit de gesprekken; de verslagen van de
openbare verhoren.
De commissie heeft in de loop van het onderzoek tien brieven aan
de Voorzitter van de Tweede Kamer doen toekomen, waarvan negen als
kamerstuk zijn gedrukt Noot .
In deze brieven stelde de commissie de Kamer op de hoogte van de
voortgang van haar werkzaamheden. Daarbij nemen de brieven, waarin
de Kamer genformeerd wordt over de afspraken met de ministers van
Justitie en Binnenlandse Zaken met betrekking tot de behandeling
van gevoelige informatie, de voorwaarden waaronder een getuige voor
de commisie zou verschijnen en de inzage in het complete geheime
deel van de rapportage van de commissie-Wierenga, een bijzondere
plaats in. Immers, met deze afspraken werd nadere invulling gegeven
aan de rechten en plichten van zowel de commissie als de
getuigen.
Artikel 148, eerste lid, Reglement van Orde van de Tweede Kamer
bepaalt dat na afloop van het onderzoek of zo dikwijls de commissie
het nodig oordeelt dan wel de Kamer daartoe besluit, de commisie
van haar verrichtingen verslag doet aan de Kamer. Het Reglement van
Orde stelt geen vorm- of andere vereisten aan de verslaggeving van
de commissie. Derhalve geniet zij bij de inrichting van haar
rapportage alle vrijheid. Naast de eindrapportage, bevattende de
bevindingen, conclusies en aanbevelingen heeft, heeft de commissie
ook door middel van voortgangsrapportages en brieven de Kamer op de
hoogte gehouden van de vordering van het onderzoek.
De commissie heeft gedurende haar onderzoek intensief contact
gehad met het rijksrechercheteam, het zogenaamde Fort-team, dat
onderzoek doet naar de RCID-Kennemerland. De voorzitter en de
ondervoorzitter van de commissie zijn steeds op de hoogte gehouden
van de voortgang van het onderzoek. Tevens hebben beide ministers
en de voorzitter van het college van procureurs-generaal de
commissie twee maal ingelicht over de voortgang van het onderzoek.
De bevindingen van het rijksrechercheteam hebben een belangrijke
rol gespeeld in het onderzoek van de commissie en in het bijzonder
tijdens de verhoren.
Tijdens de openbare verhoren kwamen zoveel nieuwe feiten over de
door het voormalig interregionaal rechercheteam
Noord-Holland/Utrecht gehanteerde methode, de gecontroleerde
doorlevering van drugs (de Deltamethode), aan het licht, dat de
commissie tot de overtuiging kwam dat zij over de geheime gedeelten
van het rapport van de commissie-Wierenga diende te beschikken om
tot een verantwoorde eindrapportage te kunnen komen. Op basis van
artikel 3 van de Wet op de Parlementaire Enqute en van de afspraken
met de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken over de
behandeling van gevoelige informatie Noot , verzocht de
commissie op 2 oktober 1995 beide bewindspersonen om toezending van
het complete geheime deel van de rapportage van de
commissie-Wierenga. Het geheime deel van die rapportage bestaat uit
de aanbiedingsbrief van 24 maart 1994, delen van de
processen-verbaal van de verklaringen van 27 personen, afgelegd ten
overstaan van de commissie-Wierenga, en twee processen-verbaal van
bevindingen. Op 6 oktober 1995 vernam de commissie van beide
ministers dat kennisneming van de stukken alleen kon geschieden na
ondertekening van een geheimhoudingsverklaring door de commissie.
De commissie kon daar niet op ingaan, aangezien dat zou betekenen
dat die gedeelten niet bij haar openbare rapportage betrokken
zouden kunnen worden. Het intensieve overleg dat hierop volgde,
leidde op 20 oktober tot de toezending van een gedeelte van het
geheime deel van bedoelde rapportage, te weten de aanbiedingsbrief
en een proces-verbaal van bevindingen van 23 februari 1994 van
commissaris van politie H. Jansen. Op diezelfde dag verzocht de
commissie de ministers de ontbrekende gedeelten van het geheime
deel, dan wel een afschrift daarvan, aan haar ter hand te
stellen.
Tijdens de openbare verhoren heeft de commissie nog negen
gesprekken gevoerd. Vijf van de negen gesprekspartners waren naar
aanleiding van de verhoren aan de oorspronkelijke lijst van
getuigen toegevoegd. Daarnaast heeft de commissie nog met drie
getuigen gesprekken gevoerd, alvorens deze voor de tweede keer in
het openbaar te horen.
De commissie besloot voorafgaand aan iedere verhoordag in de
persoon van de voorzitter een persbriefing te geven. Tijdens deze
briefing konden vragen worden gesteld over de voorafgaande dag en
werden de getuigen van de volgende verhoordag en de met hen te
bespreken onderwerpen gentroduceerd. Op woensdag 6 september 1995
om 10.00 uur werd in de plenaire vergaderzaal van de Eerste Kamer
een aanvang gemaakt met de openbare verhoren. Als eerste werd
verhoord prof. dr C. Fijnaut, leider van de onderzoeksgroep die in
opdracht van de commissie onderzoek deed naar de aard, omvang en
ernst van de zware, georganiseerde criminaliteit in Nederland.
In de Wet op de Parlementaire Enqute nemen de openbare verhoren
een centrale plaats in. Het merendeel van de rechten en plichten
van zowel de commissie als de getuigen en deskundigen heeft
betrekking op dit onderdeel van het onderzoek. Velen beschouwen de
openbare verhoren dan ook als de enqute. Voor de commissie hadden
de verhoren een drietal doelen, te weten:
De enqutecommissie heeft in het kader van haar onderzoek
gesprekken gevoerd. De Wet op de Parlementaire Enqute kent geen
gesprekken, hetgeen betekent dat de commissie de bevoegdheden die
zij in het kader van de openbare verhoren heeft, ontbeert. Het gaat
daarbij om de bevoegdheid getuigen en deskundigen op te roepen of
te dagvaarden, wat een verschijnings- en antwoordplicht met zich
brengt, en de bevoegdheid getuigen en deskundigen onder ede te
verhoren. Desalniettemin was de bereidwilligheid van uitgenodigde
gesprekpartners voor de commissie te verschijnen uitermate
bevredigend te noemen, wat de commissie tot erkentelijkheid
stemt.
Voor de beantwoording van een aantal vragen achtte de commissie
het van belang inzicht te hebben in enkele specifieke onderdelen
van de wettelijke normering van het gebruik van opsporingsmethoden
in andere landen. Aanvankelijk was de commissie voornemens externe
onderzoekers te vragen dit onderzoek uit te voeren. Toen bleek dat
het ministerie van Justitie aan prof. mr P.J.P. Tak opdracht had
gegeven een rechtsvergelijkend onderzoek uit te voeren naar het
gebruik van bijzondere opsporingsmethoden ter voorkoming en
bestrijding van de georganiseerde criminaliteit, naar de normering
van die methoden en de ervaringen daarmee in de Bondsrepubliek
Duitsland, Denemarken, Frankrijk en Itali, besloot de commissie,
met instemming van het ministerie, haar vragen aan Tak mee te
geven. Namens de commissie heeft het staflid Wiewel als toehoorder
de bijeenkomsten van de begeleidingscommissie over dit onderzoek
bijgewoond. Medio oktober 1995 ontving de commissie de
concept-onderzoeksverslagen van de vier rechtsvergelijkende
studies. De commissie heeft echter toch gemeend op basis van haar
eigen onderzoek in bijlage 5 een hoofdstuk op te nemen over de
opsporingsmethoden in Belgi, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde
Staten en Duitsland. De commissie is van oordeel dat met dit
onderzoek een vergelijkend beeld wordt gegeven van de
opsporingsmethoden in die landen.
De commissie besloot externe wetenschappelijke onderzoekers in
te schakelen om het onderzoek naar de aard, omvang en ernst van de
georganiseerde criminaliteit in Nederland uit te voeren. Vier
hoogleraren werd gevraagd dit onderzoek op zich te nemen, te
weten:
Het advies van mr J.K. Franx
Noot
Aan mr J.K. Franx werden onder meer de volgende vragen
voorgelegd:- Hoe ver gaat het verschoningsrecht van
politieambtenaren werkzaam bij de criminele inlichtingendiensten in
het licht van de bevoegdheden van de commissie op basis van de Wet
op de Parlementaire Enqute?
Het advies van prof mr P.J. Boon
Noot
Prof. mr P.J. Boon begint met het maken van een drietal
preliminaire opmerkingen. Ten eerste dat de term belang van de
staat niet behoort tot de begrippen die juridisch scherp zijn te
omlijnen: die term krijgt steeds inhoud in een politiek
krachtenveld, dat van geval tot geval kan verschillen. Ten tweede
valt uit de term af te leiden dat partijpolitieke of persoonlijke
belangen niet in aanmerking komen. Ten derde dat het belang van de
commissie om in staat te worden gesteld haar opdracht goed te
kunnen uitvoeren, bijna per definitie kan worden aangemerkt als een
gewichtig belang van de Staat.
Begin februari 1995 kreeg een aantal (overheids)instanties en
personen een brief waarin zij op de hoogte werden gesteld dat zij
benaderd zouden worden met het verzoek bepaalde documenten te
verstrekken, inzage in gegevens te verschaffen en leden van de
commissie en van haar staf te ontvangen. Tevens kondigde de
commissie aan personen die direct of indirect zijn betrokken bij de
opsporing te willen interviewen. De commissie stelde voor de
selectie van de te interviewen personen in een eerste
(kennismakings)geprek met de betreffende instantie te maken.
Noot De volgende (overheids)instanties of personen
ontvingen de brief: Milieubeheer, van Defensie, van Landbouw,
Natuurbeheer en Visserij, van Financin en van Economische – de
ministers van Justitie, van Binnenlandse Zaken, van
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Zaken;