LITERATUUR

H. Abadinsky, Organized Crime, Nelson-Hall, Chicago,
1991³. CBO, Landelijke inventarisatie criminele
groeperingen 1995, CRI, Zoetermeer, 1995 CRI, Risico analyse
afvalmarkt, CRI, Zoetermeer, 1992.

lees meer

3. CONCLUSIES

In deze studie van beperkte omvang zijn drie vragen gesteld:
1. welke criminele groepen maken zich schuldig aan de illegale
handel in nucleair materiaal? 2. Op wat voor manieren wordt deze
vorm van illegale handel gepleegd?
3. Hoe worden de opbrengsten uit deze illegale handel besteed?
De illegale handel in nucleair materiaal lijkt aan Nederland
voorbij te gaan. Er bestaat ook weinig aanleiding deze handel via
Nederland te laten verlopen, wanneer de markt voornamelijk in het
Midden-Oosten, Zuid-Amerika en in Azi ligt. Er zijn geen
aanwijzingen dat in Nederland zoiets als een atoommafia of zelfs
maar een serieus te nemen handel in dit materiaal bestaat. Zelfs de
Duitse berichten over de illegale handel moeten met enig wantrouwen
worden bejegend. Zij moeten eerder worden opgevat als een manier om
de publieke opinie te benvloeden en niet als betrouwbare informatie
over de werkelijke aard en omvang van de illegale handel in
nucleair materiaal.

lees meer

2. DE ILLEGALE HANDEL IN NUCLEAIR MATERIAAL

De handel in nucleair materiaal is doorgaans direct verbonden
met de hoogste politieke, militaire en ambtelijke echelons van
landen en vormt sinds de Tweede Wereldoorlog een van de meest
geheimzinnige en gevoelige onderdelen van de internationale
buitenlandse politiek. Nucleair materiaal is noodzakelijk voor
landen om kernwapens te produceren en het bezit van kernwapens is
van evident belang voor de interstatelijke betrekkingen en voor de
wereldvrede. De betrokkenheid van centrale inlichtingendiensten bij
deze militaire produktie is vanzelfsprekend en valt buiten het
domein van dit deelrapport. Wel van belang is een nieuwe
ontwikkeling waarover de laatste tijd met enige regelmaat in de
media wordt gerept. Deze betreft de toenemende bemoeienis van de
georganiseerde misdaad met deze handel. Met name zou er sprake zijn
van de verkoop van nucleair materiaal door Russische criminele
organisaties aan andere landen in de wereld (Schmidbauer, 1995;
Mller, 1995). Wanneer deze verontrustende berichten waar zijn, dan
is het voor landen, die thans internationaal worden geboycot omdat
zij het non-proliferatieverdrag niet hebben ondertekend, mogelijk
buiten alle controle om aan verrijkt uranium of plutonium te komen.
Met deze grondstoffen zijn deze landen in staat zelf kernwapens te
ontwikkelen en te produceren. Het nucleair materiaal zou afkomstig
zijn van kerncentrales uit Oost-Europa die het nucleaire materiaal
aan Russische mafiagroepen leveren. De Russische mafia zou als
makelaar fungeren of als koper-verkoper deze handel organiseren. De
meeste berichten over deze illegale handel in nucleair materiaal
stammen uit Duitsland. Mller (1995) bericht over een stijging in
Duitsland van 5 vermeende of echte illegale nucleaire
handelsactiviteiten in 1992 naar 241 gevallen in 1994. Hiervan
werden 240 zaken nooit opgelost. In 1994 kwamen in Duitsland 182
gevallen van illegale smokkel van radio-actief materiaal ter kennis
van de politie (Volkskrant, 1995). De grootste vangst van Duitsers
van illegaal nucleair materiaal (verrijkt uraan) in Duitsland is
drie kilo ^Noot in 1994 (Mller, 1995).
Wat was het geval. In 1994 ontstond in de Bondsrepubliek grote
consternatie over de ontdekking van een staaf plutonium door de
geheime dienst. Drie koeriers uit Moskou met in hun bezit 363 gram
verrijkt plutonium werden op het vliegveld van Mnchen aangehouden.
De staaf plutonium zou afkomstig zijn van een Russische
kerncentrale. De kerncentrale zou als gevolg van slechte
economische ontwikkelingen, verwaarlozing, technische onkunde en
corrupte technici en ambtenaren nucleair materiaal leveren aan
politiek extremistische groepen en aan de georganiseerde misdaad.
Doordat de BND (Inlichtingendienst van Duitsland) via
undercover-agenten het gerucht in Europa had laten verspreiden dat
er grote interesse zou zijn voor een omvangrijke
plutoniumtransactie was een Russische criminele groep met een
interessant aanbod gekomen. Tijdens een Lufthansavlucht zou de
transactie worden geregeld.

lees meer

Gerben Bruinsma Universiteit Twente

1. INLEIDING:

ACHTERGRONDEN EN OPZET VAN HET ONDERZOEK

Een nieuwe ontwikkeling waarover de laatste tijd met enige
regelmaat in de media wordt gerept, betreft de bemoeienis van de
georganiseerde misdaad met de illegale handel in nucleair
materiaal. Met name zou er sprake zijn van handel in nucleair
materiaal dat door Russische criminele organisaties via het westen
aan andere delen van de wereld wordt aangeboden (Schmidbauer, 1995;
Mller, 1995). Wanneer deze verontrustende berichten waar zijn, dan
is het voor landen die het non-proliferatieverdrag niet hebben
ondertekend mogelijk buiten alle internationale controle om aan
verrijkt uranium of plutonium te komen. Daarmee zijn deze landen in
staat zelf kernwapens te ontwikkelen en te produceren. Het nucleair
materiaal zou afkomstig zijn van kerncentrales uit Oost-Europa die
wegens geldgebrek, desinteresse en een tekort aan gekwalificeerd
personeel kwetsbaar zijn voor Russische mafiagroepen. Corrupt
personeel van de (verouderde) kerncentrales zou nucleair
(afval)materiaal verkopen aan degene die interesse toont. De
Russische mafia zou als makelaar deze illegale handel organiseren.
De meeste berichten over de illegale handel in nucleair materiaal
stammen uit Duitsland. In deze deelstudie staan de volgende drie
onderzoeksvragen centraal: 1. welke criminele groepen maken zich
schuldig aan de illegale handel in nucleair materiaal? 2. Op welke
manieren wordt deze vorm van illegale handel gepleegd? 3. Hoe
worden de opbrengsten uit deze illegale handel besteed? Deze studie
gaat over de illegale handel in nucleair materiaal. Aan de hand van
een aantal zaken zal worden besproken of van een atoommafia in
Nederland sprake is. De basis van de empirische analyses wordt
gevormd door enkele dossiers die door de CRI en diverse
regiokorpsen ter beschikking zijn gesteld. Het rapport wordt
afgesloten met enkele conclusies.

lees meer

LITERATUUR

AID, Controlestaten NMF, 1991.
M. V. C. Aalders, Het handhavingsvraagstuk, in P. Glasbergen
(red.), Milieubeleid. Een beleidswetenschappelijke
inleiding, VUGA, ‘s-Gravenhage, 1994⁴, p. 289-319.
M. V. C. Aalders, Handhaving en zelfregulering, in Justitile
Verkenningen, jaargang 20, 1994, p. 47-69. H. Abadinsky,
Organized crime, Nelson-Hall, Chicago, 1991³. E.
A. I. M. van den Berg en W. Waelen, Politie en
milieuhandhaving, Gouda Quint, Arnhem, 1991. E. A. I. M. van
den Berg en A. Hahn, Politie, partners en milieu. Woorden en
daden, Gouda Quint, Arnhem, 1992.

lees meer

4. CONCLUSIES

In deze studie van beperkte omvang zijn drie vragen gesteld:
1. welke criminele groepen maken zich schuldig aan de illegale
handel in bedreigde dieren- en plantesoorten? 2. Op wat voor
manieren wordt deze vorm van illegale handel gepleegd?
3. Hoe worden de opbrengsten uit deze illegale handel besteed?
Om deze vragen te beantwoorden is daaraan voorafgaand de
organisatie en de structuur van de wildlifebranche uit de doeken
gedaan. De handel is grotendeels gebaseerd op de grote vraag uit
het westen (Europa, de Verenigde Staten), het Midden-Oosten en
Japan. De prijs van de verhandelde dieren komt tot stand onder
invloed van vraag en aanbod (zeldzaamheid en beschikbaarheid) van
de planten en dieren. Voorts moet een prijs worden betaald voor de
risico’s bij het vervoer. Er bestaan geen goede officile cijfers
over de legale en de illegale handel. Dat het op wereldschaal om
grote aantallen gaat mag duidelijk worden aan de
hand van de enorme achteruitgang in het bestand aan exotische
dieren en planten. Zoals gezegd, diverse mondiaal bekende
organisaties wijzen op de omvang van de illegale handel in
beschermde dier- en plantesoorten, maar voor Nederland wordt de
omvang daarvan, als wij bij de cijfers blijven, sterk overdreven.
De meeste gemporteerde dieren en planten worden door hobbyisten
afgehaald bij de winkels of via advertenties in dieren- en
plantenmagazines aangeboden aan de liefhebber. De daders in
Nederland behoren niet tot een of andere groene mafia, maar zijn
eigenaren van (kleine) dieren- en plantewinkels van stad en
platteland en leden van hobbyclubs. Zij importeren tussen de legale
handel illegale exemplaren naar Nederland. De internationale handel
loopt via netwerken van individuele personen met behulp van moderne
communicatiemiddelen. Internationale makelaars bemiddelen in deze
handel. De daders maken gebruik van allerlei zwakke plekken in de
internationale wetgeving, in het internationale wildlifebeleid en
van de gebrekkige samenwerking tussen opsporingsinstanties in
buiten- en binnenland. De opbrengsten worden voornamelijk bebruikt
om de eigen dierenwinkel in de markt te houden. De afscherming van
hun illegale activiteiten is erop gericht om ontdekking en
opsporing te voorkomen. Het mengen van illegale met legale vrachten
per boot of per vliegtuig is een belangrijke en veel gebruikte
smokkelmethode. De aanvoer verloopt via de haven Rotterdam en het
vliegveld Schiphol. Verder wordt door de dader vaak een dubbele
administratie bijgehouden om controles te bemoeilijken. De pakkans
bij illegale smokkel mag klein worden genoemd.

lees meer

3.3. Zaakanalyse in de wildlifebranche

Door de CRI zijn ons vijftien dossiers met betrekking tot
wildlifecriminaliteit ter beschikking gesteld (CRI-AID, 1994). Deze
zaken bevinden zich vrijwel alle in de pro-actieve fase van het
opsporingsonderzoek, met uitzondering van n die zich in de fase van
het gerechtelijk vooronderzoek bevindt. Hoewel de meeste
regiokorpsen de bestrijding van milieucriminaliteit hoog in het
vaandel hebben staan en zelfs als prioriteit
hebben gesteld, is het feitelijke aantal opsporingsonderzoeken naar
de illegale wildlifehandel zeer beperkt. Voor een deel heeft dat te
maken met de relatieve onbekendheid bij de politiekorpsen en het OM
met dit soort strafzaken. Bovendien beschikt de politie over weinig
kennis van deze handel. Als laatste mogelijkheid mag natuurlijk
niet worden uitgesloten dat er zich in Nederland gewoon niet veel
wildlifecriminaliteit voordoet (zie vorige paragraaf).

lees meer

3.2. Soorten van criminele activiteiten

Om de illegale handel in wildlife produkten vorm te geven moeten
verschillende soorten criminele handelingen worden verricht: 1) het
smokkelen van dieren en/of planten; 2) het valselijk opmaken of
vervalsen van vereiste CITES-documenten en het gebruik daarvan en
3) het omkopen van overheidsvertegenwoordigers. De smokkel
van levende dieren vereist veel vernuft, creativiteit en kennis bij
de smokkelaars. Handelaren moeten goed op de hoogte zijn van de
CITES-lijsten. Zij moeten beschikken over kennis van het produkt
(tropische vissen, reptielen, vogels, katachtigen en primaten), zij
moeten op de hoogte zijn van de zwakke plekken in het
internationale wildlife- beleid, de internationale wetgeving en van
de verschillen daarin tussen landen en, ten slotte, van de
opsporingsinstanties en hun werkwijzen.

lees meer

3.1. De officieel geregistreerde wildlifecriminaliteit

In Nederland bestaan geen afzonderlijke
CBS-criminaliteitsstatistieken in de rubriek wildlife. De
werkelijke omvang van de smokkel en illegale handel in Nederland is
derhalve onbekend. Als indicatie voor de omvang kunnen de
opbrengsten van de controles aan de landsgrenzen dienen. De douane
controleert in samenwerking met de AID de import van wildlife.
Wildlifevrachten die op Schiphol aankomen en voor de Nederlandse
markt bestemd zijn, worden door de AID de ene keer aan de hand van
de papieren gecontroleerd en de andere keer door middel van een
grondige inspectie wanneer vermoedens bestaan over illegale
zendingen. In 1990 werden 5.344 op het oog legale wildlifevrachten
naar Nederland vervoerd, in 1991 7.038 en in 1992 was het aantal
vrachten toegenomen tot 7.060.

lees meer

3. CRIMINALITEIT IN DE WILD-LIFE HANDEL

Volgens de CRI-AID (1994) bedraagt de omvang van de illegale
handel in planten en dieren ongeveer 30% van de totale
internationale wildlife handel. Australische schattingen spreken
echter van een veel hoger percentage, namelijk 50%. Een groot deel
van de internationale wildlifehandel betreft de illegale handel in
niet bedreigde plant- en diersoorten. Of deze cijfers enigszins met
de werkelijkheid overeenkomen is moeilijk te zeggen. Deze cijfers
over de omvang van de smokkel zijn niet erg betrouwbaar omdat
internationale statistieken ontbreken en de meeste smokkel zich in
het verborgene afspeelt. Enerzijds kan het gebrek aan goede
informatie tot gevolg hebben dat de illegale handel in de
landelijke statistieken wordt onderschat, dan wel overschat.
De genoemde aantallen slangen (10 miljoen) dat jaarlijks illegaal
naar de afnemers zouden worden gesmokkeld, kunnen juist zijn, maar
zijn zeer waarschijnlijk overdreven. Ook het internationale
CITES-bureau moet geregeld gissen naar de omvang van de illegale
wildlife. Internationaal moet het smokkelen van deze bedreigde
dieren en planten wel worden aangenomen omdat biologen bij
tellingen steeds minder dier- en plantsoorten waarnemen. Van den
Berg e.a. (1995) noemen een bedrag van ruim 3 miljard gulden per
jaar dat internationaal zou worden omgezet bij de smokkel van
wildlife dieren en planten. De winsten worden door de CRI (1992) en
andere organisaties per exemplaar zeer hoog genoemd. De inkoop van
een schildpad kost bijvoorbeeld 5 dollar en de verkoop brengt
ongeveer 200 dollar per stuk op. Voor bijzondere roofvogels wordt
grif 20.000 gulden neergelegd, terwijl de stropers of de lokale
bevolking met 100 gulden of minder genoegen moeten nemen. In
hoeverre deze informatie juist is kan niet goed worden
beoordeeld.

lees meer

2. ACHTERGRONDEN VAN DE WILDLIFEBRANCHE

Duizenden jaren geleden begonnen mensen in West-Azi en in het
Midden-Oosten wilde dieren tot huisdieren te maken. Honden, geiten,
varkens, runderen, schapen en paarden waren de eerste
gedomesticeerde dieren die met het oog op de voedselvoorziening, de
huiden en het vervoer in gevangenschap werden gehouden. Eeuwen
later werden wilde dieren vaker als gezelschapsdier gehouden. De
rijke vorstenhuizen, farao’s, keizers en andere
hoogwaardigheidsbekleders namen wilde dieren als statussymbool op
in hun huishouding. In Rome vochten 2.000 jaar geleden christenen
en slaven voor hun leven tegen wilde dieren terwijl duizenden
toeschouwers van het geboden spektakel genoten.

lees meer

1. INLEIDING:

ACHTERGRONDEN EN OPZET VAN HET ONDERZOEK

Recentelijk is een nieuwe, aantrekkelijke illegale markt ontdekt
waar met crimineel gedrag geld valt te verdienen. Die markt bestaat
uit het illegaal weghalen van allerlei bedreigde en beschermde
dieren en planten uit hun natuurlijke omgeving om ze vervolgens met
grote winst te verkopen aan klanten uit de westerse wereld die om
diverse redenen willen pronken met het bezit van exotische dieren
of planten. Als de berichten in de media waar zijn, dan is hierin
in de afgelopen jaren op internationale schaal een levendige handel
ontstaan. De handelaren bekommeren zich niet om het behoud van de
natuur en verrijken zich ten koste van flora en fauna van landen
als Madagaskar, Nigeria, Indonesi, Brazili, om maar enkele
leveranciers te noemen. Reptielen, papegaaien, apen, schildpadden
worden uit hun natuurlijke omgeving weggeroofd en vervolgens onder
veelal erbarmelijke omstandigheden per schip of per vliegtuig naar
het rijke westen op transport gezet. Veel dieren sterven voor zij
hun eindbestemming hebben bereikt of anders spoedig nadat zij bij
de natuurliefhebber in een te kleine kooi zijn neergezet en
ondeskundig zijn verzorgd. Deze illegale handel in planten en
dieren wordt ook wel de groene drugshandel genoemd omdat hierin
veel geld valt te verdienen. Volgens diverse berichten in de media
en in politievakbladen zou deze wildlifebranche volledig in handen
zijn van de georganiseerde misdaad. De verdiensten zouden volgens
diverse schattingen enorm zijn. Organisaties als het Wereld Natuur
Fonds en Greenpeace hebben de noodklok geluid over het
leegplunderen van de natuur. Hoe exotischer een dier of een plant
en hoe zeldzamer, des te groter de bedragen die door klanten worden
betaald. Weliswaar bestaan er internationale verdragen op dit
gebied maar de illegale handel in dieren en planten zou nog steeds
blijven groeien en wel in zo’n aard en omvang dat vele dier- en
plantesoorten op korte termijn met uitsterven worden bedreigd. Al
deze berichten vormen voldoende reden om in Nederland na te gaan
wat de eventuele betrokkenheid van de georganiseerde misdaad in de
wildlifebranche is. In deze deelstudie staan de volgende drie
onderzoeksvragen centraal: 1. welke criminele groepen maken zich in
Nederland schuldig aan de illegale handel in bedreigde dier- en
plantsoorten? 2. Op wat voor manieren wordt deze vorm van illegale
handel gepleegd? 3. Hoe worden de opbrengsten uit deze illegale
handel besteed? Om deze drie vragen te kunnen beantwoorden is als
volgt te werk gegaan. Eerst is een aantal gesprekken
gevoerd met experts op het gebied van de wildlifehandel. Vervolgens
is bestaand statistisch materiaal geraadpleegd waarmee vermoedelijk
de omvang van deze vormen van illegale handel kan worden geschat.
Daarnaast is gebruik gemaakt van vijftien dossiers over pro-actieve
opsporingsonderzoeken die afkomstig zijn van diverse regiokorpsen
en van de CRI. Bovendien stelde de CRI enkele andere analyses en
dossiers over de genoemde onderwerpen ter beschikking. Ten slotte
is door de Algemene Inspectie Dienst van het ministerie van
Landbouw, Natuurbeheer en Visserij informatie ter beschikking
gesteld over de aard en de omvang van de uitgevoerde controles op
dit gebied. Dit deelrapport is als volgt opgebouwd. In het volgende
hoofdstuk worden de achtergronden van de wildlifebranche
geschilderd. Wij beperken ons noodgedwongen tot het beschrijven van
enkele facetten van deze internationale markt. Daarna wordt de
handelsketen beschreven. Vervolgens komt in het derde hoofdstuk de
officieel geregistreerde criminaliteit op het gebied van de
wildlife aan bod. In .3.2 wordt ingegaan op de manieren waarop deze
illegale handel in dieren en planten wordt uitgevoerd (de smokkel).
In de daarop volgende paragraaf (3.3) worden aan de hand van het
analyseschema de daders beschreven en de wijze waarop zij hun
criminele activiteiten organiseren op basis van de dossiers van de
Nederlandse politie. Het rapport wordt afgesloten met enkele
conclusies.

lees meer

Gerben Bruinsma Universiteit Twente

VOORWOORD

Wanneer wij de berichten in de media mogen geloven is de
georganiseerde misdaad tegenwoordig actief betrokken bij de
plundering van de natuur. Zeldzame dieren en bijzondere
plantesoorten worden geroofd uit hun natuurlijke omgeving en met
grote winsten verkocht aan klanten afkomstig uit het rijke westen
en uit het Midden-Oosten. De handel is zo sterk gegroeid dat vele
beschermde dieren en planten door deze criminele activiteiten met
uitsterven worden bedreigd.

lees meer

4.3. Soorten verzekeringen en fraudes

In hoofdstuk 2 hebben we de volgende typen verzekeringen
onderscheiden: levensverzekeringen en hypotheken,
motorrijtuigenverzekeringen, zorgverzekeringen zoals verzekeringen
tegen ongevallen en ziekte, transportverzekeringen voor zee-, wegen
luchtvaarttransport, brandverzekeringen, inboedelverzekeringen en
reisverzekeringen. Van al deze typen verzekeringen zullen we hierna
aangeven wat er op basis van de literatuur, de zaakanalyses en de
interviews bekend is over de omvang van fraude en de eventuele
betrokkenheid van criminele groepen hierbij.

lees meer

4.2. De zaakanalyses

Om de vraag te beantwoorden of de georganiseerde misdaad actief
is in de verzekeringsbranche, hebben wij de beschikking gekregen
over drie soorten gegevens: 1) de politile bronnen; 2) de gegevens
van de Economische Controle Dienst (in het bijzonder het WABB-team)
en 3) de gegevens van het CIS, de schade registrerende instantie
van de gezamenlijke verzekeringsmaatschappijen.

lees meer