Het verhaal: Ik reed met mijn broer en een vriend in de auto naar huis. Het was ’s avonds laat en we passeerden een politieauto. De politieauto kwam ons achterna en sommeerde ons te stoppen. De agent die bij de auto kwam controleerde mijn autopapieren. Er was niets aan de hand, mijn autopapieren waren in orde, ik reed niet te hard en had geen openstaande boetes. Toen de agent mijn papieren teruggaf vroeg hij naar de identiteitspapieren van mijn “bijrijder”, mijn broer. Ik vond dit vreemd en vroeg om uitleg. Ik kreeg van meneer de agent te horen dat ik me er niet mee moest bemoeien. De agent zei dat volgens de nieuwe wet iedereen verplicht is zich te legitimeren. Ik vroeg of er sprake was van verdachten, een verdachte situatie of getuigen. Toen ik daarop geen antwoord kreeg, vroeg ik aan de beambte of ik zijn legitimatiebewijs kon zien dat hij bij zich hoort te dragen en op verzoek moet tonen, zoals staat omschreven in de ambtsinstructie artikel 2. De politieagent vond mij heel erg bijdehand en stond op het punt te ontploffen. Ik toonde toen mijn identiteitskaart van de opsporingsdienst waar ik werk en heb de agent om zijn dienstnummer gevraagd om de volgende dag mijn beklag te doen bij zijn chef. Als ik mijn identiteitskaart niet had laten zien was ik waarschijnlijk tegen een boete aangelopen. De agent had zich waarschijnlijk mooi ingedekt, iets dat in het vakjargon ambtselastiek heet. Toen ik de volgende dag zijn chef belde kreeg ik eerst te horen dat de agent correct had gehandeld, vervolgens dat ik me zou ophouden op een industrieterrein (iets dat niet waar was) en ten slotte gaf de chef mij toch gelijk toen ik meldde dat ik een opsporingsambtenaar ben. Er is puur op uiterlijk gecontroleerd. Drie mensen met een buitenlands voorkomen in een auto en meteen wordt niet alleen de chauffeur maar ook de passagiers gecontroleerd. Ik vind het allemaal erg vreemd.
Nederland is niet het enige land waar de discussie over de invoering van de identificatieplicht na 11-9 oplaaide. In Groot Brittannië werd in 2002 voorgesteld om een algemene identificatieplicht in te voeren. België en Frankrijk kennen al veel langer een algehele legitimatieplicht. Opvallend in deze landen is het racistische politie-optreden bij de uitvoering van de legitimatieplicht en aanverwante controles, zoals het in Groot Brittannië toegepaste “stop and search” .
In Engeland loopt het debat over de invoering van de legitimatieplicht net als in Nederland sinds de aanslagen van 11-9. Engeland kende sinds de vijftiger jaren geen algemene identificatieplicht (liever misschien: legitimatieplicht) [wat is een identiteitsplicht? Een plicht om een identiteit te hebben? JV]meer. De regering wilde invoering van een verplichte identiteitskaart met onder meer een vingerafdruk, een iris-scan en een chip met gegevens die vergeleken kunnen worden met een databank van de politie.
De identificatieplicht zou binnenkort wel eens opgeheven kunnen worden. Als middel om te controleren wie je bent heeft je paspoort of id-bewijs binnenkort geen waarde meer. Met andere, veel geavanceerde technieken zal de overheid je bewegingen van uur tot uur kunnen controleren.
Neem bijvoorbeeld de geweldig handige OV-chipcard, die we binnenkort allemaal moeten gebruiken als we met het openbaar vervoer willen reizen. Natuurlijk erg makkelijk, maar de overheid kan nu wel precies bijhouden waar we allemaal naartoe reizen.
Met de auto gebeurt over niet al te lange tijd precies hetzelfde. In het kader van het rekening rijden zullen we een ‘black box’ ingebouwd krijgen die precies bij gaat houden hoeveel kilometers we waar afleggen. Een handig middel om files te bestrijden, maar ook voor de controlerende overheid.
Het verhaal: Ik ben voetbalsupporter. Ik ben fan van NAC en ik reisde met vrienden naar de wedstrijd Vitesse – NAC die wordt gezien als een categorie A wedstrijd, de lichtste risicocategorie. Bezoekende supporters kunnen dan op eigen gelegenheid, zonder uitkaart-regeling, gezellig hun club in een uitwedstrijd aanmoedigen. Het verplichte groepsvervoer gold niet voor deze wedstrijd. Wij zaten voor de wedstrijd op een terras op het Jansplein in Arnhem een biertje te drinken. De sfeer was rustig en gezellig. Niemand was in clubkleuren gekleed of liet op een andere manier blijken dat hij NAC-supporter was. Rond 18:00 uur, 2 uur voor het begin van de wedstrijd, kwam een auto van de politie het plein op rijden. Er werd iets omgeroepen over bussen die klaar stonden, maar dat was nauwelijks te verstaan. Een groep supporters was van plan om zelf naar het stadion te lopen, aangezien de wedstrijd combivrij was. Bij een combivrije wedstrijd hoeven de supporters geen gebruik te maken van het verplichte vervoer naar het stadion van de thuisploeg. Die groep is tegengehouden en door de politie met harde hand naar de bus gestuurd. Iemand heeft toen een bierglas naar een agent gegooid en is meteen gearresteerd. Politieagenten dwongen iedereen die op de terrassen zat naar de bussen te gaan, ook mensen die niet naar de wedstrijd zouden gaan. Alles gebeurde onder het motto ‘eerst slaan dan vragen’. Bij het stadion moest iedereen na het verlaten van de bus zich legitimeren. Daarnaast werd iedereen op de foto gezet met zijn identiteitsbewijs naast zijn gezicht. Drie mensen werden gearresteerd omdat ze geen identiteitspapieren bij zich hadden.
Het verhaal: Ik ging zwemmen bij een ligweide in recreatiegebied Spaarnwoude. Na het zwemmen liep ik over een bospad terug naar mijn fiets. De veldpolitie van Amsterdam-Amstelland hield mij aan omdat ik me op verboden terrein zou bevinden. Ik zei dat ik geen enkel bord of hek was tegengekomen dat dit duidelijk maakte. De politieagenten gingen daar niet op in en ik kreeg een boete. Omdat ik in overtreding was vroegen de agenten mij om mijn identiteitspapieren. Ik had die in mijn fietstas laten zitten omdat ik was gaan zwemmen. Mijn fiets stond op 20 meter afstand van de plaats waar ik werd aangehouden. Ik zei tegen de agenten dat mijn identiteitspapieren daar lagen, maar zij maakten mij duidelijk dat ik ze bij mij moest hebben. Ik kreeg naast de boete voor het me begeven op verboden terrein ook een boete voor het niet bij mij dragen van mijn identiteitspapieren.
Ik heet Lot Moerdijk. Ik ben zeventien. Ik zit op 6 vwo, volgende week beginnen mijn eindexamens.
De laatste nachten slaap ik slecht. Niet van de zenuwen. Niet van de zenuwen voor dat examen, bedoel ik, want dat is een fluitje van een cent. Ik word om half vijf wakker, nu al nachten achter elkaar, alsof er precies om die tijd een sirene begint te loeien in mijn hoofd. Vanmorgen ook weer.
Het verhaal: Ik was uitgegaan in Amsterdam en bij het verlaten van het café bleek mijn jas verdwenen te zijn. Om 3 uur ’s nachts stond ik op straat zonder jas en sleutels van mijn fiets en huis. Ik wist niet wat ik moest doen en aangezien ik nodig moest plassen heb ik in de Amstel geplast. Terstond stopte er een motoragent die mij bekeurde voor wildplassen. Ik vertelde het verhaal van mijn gestolen jas en dat ik niet wist hoe ik mijn huis moest binnenkomen. De agent was daar niet in geïnteresseerd en schreef een boete uit voor wildplassen. Ik toonde mijn visitekaartje en gaf mijn geboortedatum op, maar doordat ik een opmerking maakte over zijn gevoelloosheid werd ik gearresteerd. Hij zei dat hij zich niet liet behandelen als een snotjongen. Ik werd meegenomen naar bureau waar ik opnieuw mijn verhaal over mijn gestolen jas, fiets- en huissleutels vertelde, zonder respons. Al vrij snel waren ze op het bureau achter mijn volledige gegevens gekomen. Voornamen, achternaam, geboortedatum en adresgegevens, alles precies zoals ik verteld had. Ze wilden me echter niet laten gaan. Om 4.00 uur ’s nachts moest ik iemand vragen mijn legitimatiebewijs thuis op te halen. Een bizarre vraag aangezien ik zelf mijn sleutels kwijt was en de enigen die een reservesleutel hadden waren mijn buren, die ik liever liet slapen aangezien zij de volgende dag weer vroeg op moesten. Ik werd opgesloten in een cel en om 7 uur vroeg ik of ik kon gaan, maar de dienstdoende agent zei me dat ze me pas zouden laten gaan als iemand met mijn legitimatiebewijs zou langskomen. Om 8 uur heb ik iemand gebeld om mijn papieren thuis op te halen en langs te komen brengen.
Het verhaal: Op weg naar huis stond ik vaak op vrienden te wachten bij de ingang van de Heinenoordtunnel. We fietsten dan samen naar huis. Toen ik daar een keer ’s middags stond te wachten blokkeerden plotseling twee politiebussen de ingang van het fietspad. Twee agenten stapten uit en liepen naar ons toe. Er stond ondertussen een grote groep scholieren te wachten. De agenten zeiden dat iedereen zich diende te legitimeren. Ik vroeg waarom ik mijn legitimatiebewijs moest tonen. Het antwoord was dat de politie wilde weten wie er op die plek stonden zodat zij bij eventuele incidenten deze mensen zouden kunnen bereiken. Onder protest heb ik toen mijn identiteitskaart getoond.
Wat doe je als een politieagent of een buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) om je legitimatiebewijs vraagt? Als het zonneklaar is dat je een strafbaar feit hebt begaan, je komt bijvoorbeeld een bank uitgelopen met een bivakmuts op en een zak geld in je handen, is een discussie over de rechtmatigheid van de vraag naar je legitimatie door een agent niet op zijn plaats. Hooguit kun je een principieel standpunt innemen, maar of je het daar mee redt, valt te bezien.
Het verhaal: Ik werd aangehouden bij een controle op fietsen in een wandelgebied. Inderdaad fietste ik in het begin van de straat maar ik stapte tijdig af. Toch werd ik aangehouden en er werd naar mijn legitimatie gevraagd. Ik had deze niet bij me, maar gaf mijn naam en adres op. Ik woon op nog geen 500 meter van de plaats waar ik werd aangehouden. Helaas, dit mocht niet baten. Volgens de agent werkte ik niet mee omdat ik me niet kon legitimeren en ik moest mee naar het bureau . Daar werd ik opgesloten in een cel. Na anderhalf uur kwam een agent de cel binnen en schreef hij twee bekeuringen uit. Eén wegens te laat afstappen en fietsen in een wandelgebied en één wegens het niet kunnen tonen van een identiteitsbewijs. Vervolgens werd me medegedeeld dat ik niet eerder vrij werd gelaten dan nadat iemand een legitimatiebewijs van mij op het politiebureau zou bezorgen. Na opnieuw een half uur kwam een agent een telefoon brengen zodat ik naar huis kon bellen en iemand met mijn papieren langs kon komen. Ik acht dit politieoptreden disproportioneel en het was volstrekt onnodig om mij in een cel op te sluiten. Dit is mijn eerste kennismaking met een politiecel in meer dan 50 jaar.
Het verhaal: Wij lieten onze hond uit in de uiterwaarden bij Amerongen. We mochten daar op dat moment niet lopen. De eerste helft van het jaar is de ene kant van de uiterwaarden verboden voor publiek de tweede helft is de andere kant verboden. Wij liepen op dat moment aan de verkeerde kant. Er liepen meer mensen aan onze kant en een ‘boswachter’ (een Buitengewoon Opsporingsambtenaar) stond iedereen op te wachten bij het hek van het weiland. Het was duidelijk dat we een bekeuring zouden krijgen. Mijn man moest zich legitimeren. Hij had zijn identiteitsbewijs niet bij zich. Andere mensen die daar ook liepen mochten hun identiteitsbewijs ophalen uit hun auto. Mijn man mocht zijn paspoort of rijbewijs niet bij ons thuis ophalen, terwijl onze woning niet veel verder gelegen is dan de geparkeerde auto’s. Mijn man kreeg twee boetes. Een voor het wandelen op verboden terrein en een voor het niet kunnen tonen van zijn identiteitsbewijs. De opsporingsambtenaar vroeg mij niets terwijl wij duidelijk samen de hond aan het uitlaten waren waardoor ik sterk de indruk kreeg dat de ambtenaar willekeurig boetes uitdeelde.
Het verhaal: Op Koninginnedag stond ik naar de auto’s van de Mobiele Eenheid (ME) te kijken. Ik had de auto’s niet aan zien komen en waarschijnlijk was er een aanhouding verricht, maar daar had ik ook niets van meegekregen. Plotseling stapten twee leden van de ME op me af en vroegen wat ik op ‘mijn oordopjes’ had. Ik vertelde dat ik naar de communicatie van de politie luisterde, gewoon uit interesse. Dat is in Nederland gewoon toegestaan. Vervolgens vroeg een van de beambten om mijn legitimatiebewijs. Ik toonde hem mijn identiteitskaart van het beveiligingsbedrijf waar ik werk. Mijn rijbewijs had ik thuis laten liggen, twee straten verderop. Ik kwam net uit de nachtdienst en wilde nog wat meepikken van de evenementen op Koninginnedag. Mijn legitimatiebewijs van de beveiliging bleek volgens de pelotoncommandant van de ME niet voldoende en ik werd aangehouden en gefouilleerd omdat ik geen geldig legitimatiebewijs op zak had.
de elektronische nieuwsbrief van Buro Jansen & Janssen
(achtergronden bij het nieuws)
Mocht je een interessant artikel hebben over je confrontatie met politie en justitie, een nieuwe wetgeving, onderzoek of scriptie mail het dan ons, info@burojansen.nl. Wij zullen dan kijken of we dit opnemen in onze nieuwsbrief.
Misschien heeft iedereen al kennis genomen van onze krant over de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht, misschien ook niet. Voor de volledigheid in deze nieuwsbrief, het persbericht, de krant en het artikel iets te verbergen over onze zoektocht naar cijfers. Naast de krant opnieuw rendition, spionnen in Nieuw Zeeland, help de Amerikanen luisteren ons af en terrorisme processen in België.
01 – inhoudsopgave
02 – krant WUID
03 – persbericht krant WUID
04 – WUID in statistieken
05 – vermorzelt door geheimdiensten (Duitsland)
06 – Terrorismebestrijding in België: het DHKP-C proces
07 – hype om VS-afluisterwet
08 – Al Qaida afdeling Ubbergen – terrorismebestrijding in Nederland
09 – bedrijfsspionnen in Nieuw Zeeland
10 – Verschenen: Buda’s Wagon
11 – Buro Jansen & Janssen in de media
12 – Buro Jansen & Janssen bij bijeenkomsten, lezingen, debatten en op scholen
13 – Donateurs gezocht!
Buro Jansen & Janssen heeft een infozine geschreven over de resultaten van haar onderzoek naar de uitvoeringspraktijk van de WUID. Het tijdschrift verschijnt gratis in een oplage van 100.000.
lees meer
Ruim 40.000 identiteitscontroles in 2005 en 2006 in Nederland
Niets te verbergen….
In de periode 2005 en 2006 heeft Buro Jansen & Janssen onderzoek gedaan naar de uitvoering van de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht (WUID). Tijdens het onderzoek zijn er verhalen van mensen verzameld, vragen in diverse gemeenteraden gesteld en is er met behulp van de Wet Openbaarheid van Bestuur informatie van politie en justitie boven tafel gehaald.
lees meer