Het Europees Arrestatiebevel is een van de maatregelen die de lidstaten van de Europese Unie kort na de aanslagen van 11 september 2001 hebben aangenomen. Zij wilden hiermee daadkracht tonen tegen het terrorisme en de georganiseerde criminaliteit. Gegevens van 17 Europese landen uit 2008 laten echter zien dat de meeste overleveringen in het kader van het Europese aanhoudingsbevel kleine overtredingen betreffen.
Bij een Europees Arrestatiebevel volgt er nauwelijks eigen onderzoek door de Nederlandse politie. Als burger moet je zelf je onschuld zien te bewijzen om overlevering te voorkomen. Een bijna onmogelijke opgave, zo blijkt uit enkele voorbeelden.
In Nederland houden politie en justitie allerlei informatie van veroordeelde en verdachte personen bij. Deze informatie ligt opgeslagen in verschillende elektronische databanken. Verschillende diensten hebben toegang tot die informatie. Sinds 21 september 2009 is daar een nieuwe databank bij gekomen.
Het verloren referendum over de Europese Grondwet van 1 juni 2005 schudde de Nederlandse politiek wakker. De bevolking stond helemaal niet te springen om op te gaan in Europa. In plaats van de Grondwet kwam er het Verdrag van Lissabon dat zonder referendum werd ondertekend. Het verzet tegen Europa gaat echter veel verder terug in de tijd.
De ruimte voor vrijheid, veiligheid en recht houdt niet op bij de grenzen van de Europese Unie. De Verenigde Staten en de Europese Commissie praten al vele jaren over een groot gebied waar burgers zich vrij kunnen bewegen. Heen en weer vliegen naar de VS zonder paspoortcontrole, alsof je met de trein naar Maastricht rijdt. Alles wat zonder kopzorgen kan worden verkregen heeft echter zijn prijs.
‘Op zaterdag 28 april 2001 heeft verzoeker, met een veelvoorkomende Nederlandse voornaam en achternaam, zich op Schiphol in het kader van de paspoortcontrole gemeld bij een ambtenaar van de Koninklijke Marechaussee (KMAR). Verzoeker was op weg naar zijn vakantiebestemming’, schrijft de Nationaal Ombudsman in zijn rapport in 2003.
Naast het Schengen Informatiesysteem, het Visum Informatiesysteem en Eurodac wordt op Europees niveau ook gewerkt aan de opbouw van digitale grenzen en het uitwisselen en delen van politiegegevens. Het verschil met het SIS, VIS en Eurodac is dat de nieuwe systemen nog geen centrale databanken zijn, maar voor automatische uitwisseling van gegevens moeten zorgen.
In de nacht van 13 en 14 maart 2002 passeerde een groep Nederlandse demonstranten met de auto de Frans – Spaanse grens. Zij bezochten het Iberisch Schiereiland om te gaan demonstreren in Barcelona tegen bepaalde ontwikkelingen in de Europese Unie. Enkele kilometers na de grens bleek de snelweg afgesloten met blokken beton. In het donker manoeuvreerde de auto tussen de blokken door. Speciale eenheden van de Spaanse politie met machinegeweren en bivakmutsen hadden de snelweg afgesloten. De auto werd aangehouden en minutieus onderzocht.
De Europese Unie bouwt langzaam verder aan een eigen politiedienst, een openbaar ministerie, een ontluikende inlichtingendienst en een opleidingscentrum. Deze diensten worden omschreven als agentschappen. Hoe de agentschappen functioneren, is bij gebrek aan controle onduidelijk.
Sinds 11 september 2001 is de samenwerking van politie en justitie binnen Europa en tussen de VS en de EU doordrenkt van terrorisme. Dataretentie, het op Europees niveau bewaren van telefonie- en internetinformatie, is het nieuwste bestrijdingsmiddel.
Aan de grenzen van de Europese Unie wordt een oorlog uitgevochten. Aan de ene kant Frontex, een Europees agentschap dat met behulp van technologie en menskracht de grenzen van de Unie bewaakt. Aan de andere kant zijn er de individuele migranten, de mensen die in Europa verblijven en hun bloedverwanten de grens over willen smokkelen en de grotere criminele netwerken die mensen helpen de EU binnen te komen.
Op 4 maart 2010 sprak de rechter in Amsterdam drie mensen vrij die verdacht werden van cocaïnesmokkel. Het openbaar ministerie (OM) werd niet ontvankelijk verklaard omdat de officier in de zaak informatie over een Duitse burgerinfiltrant had achtergehouden.
Hoe is het binnen de EU gesteld met onze veiligheid? Achttien jaar na de oprichting van de EU zijn er nog steeds geen bindende afspraken gemaakt over voor de burger relevante zaken als rechtsbescherming, bescherming van persoonsgegevens en de vrijheid van meningsuiting.
Het Europees Arrestatie Bevel (EAB) wordt voornamelijk gebruikt voor kleine vergrijpen. In lang niet alle gevallen leveren landen hun onderdanen uit.
Zware criminaliteit, maar vooral terrorisme, zijn de toverwoorden bij de voortschrijdende samenwerking tussen politiediensten en justitiële instanties in Europa enerzijds en tussen de EU en zogenaamde derde landen als de Verenigde Staten anderzijds. Deze samenwerking kent vele vormen.