De gemeente Amsterdam zet steeds vaker preventief fouilleren in bij de bestrijding van wapenbezit en geweldsincidenten. De evaluaties die jaarlijks aan de gemeenteraad worden gepresenteerd laten een positief beeld zien van de maatregel. Mede door de gepresenteerde resultaten over het fouilleren in het centrum en zuidoost wordt er nu ook gefouilleerd in Amsterdam Oost.
Op zijn zachtst gezegd zijn de cijfers niet eenduidig. Het lijkt er zelfs op dat er met de cijfers gegoocheld wordt. Dat is ernstig, zeker bij een maatregel als preventief fouilleren. In een zogenoemd veiligheidsrisicogebied kan namelijk iedereen door een ambtenaar in functie staande gehouden, gefouilleerd en zijn bezittingen doorzocht worden. De maatregel tast de onschuldpresumptie van iedere burger aan. Iedereen die zich in het gebied bevindt kan onderworpen worden aan een fouilleeractie. Een aanleiding, aanwijzing of verdenking is niet noodzakelijk. Deze aantasting van het adagium ‘onschuldig tenzij het tegendeel is bewezen’ is de reden geweest voor Buro Jansen & Janssen om een onderzoek naar de uitvoeringspraktijk en de effectiviteit van de maatregel in te stellen.
Sinds eind 2008 voert Buro Jansen & Janssen dat onderzoek naar preventief fouilleren in Nederland uit. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de officiële evaluaties van de verschillende steden en wordt geprobeerd om met behulp van de Wet Openbaarheid van Bestuur interne evaluaties, processen-verbaal en andere politiestukken boven tafel te krijgen. In Amsterdam is in eerste instantie gekozen om de evaluaties van het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement (COT) van de afgelopen vijf jaar naast elkaar te leggen. De evaluaties van het COT vormen de basis van het besluit om jaarlijks te door te gaan met preventief fouilleren in de veiligheidsrisicogebieden. We hebben gekeken naar de effectiviteit van het preventief fouilleren zelf. Worden in de loop der jaren in hetzelfde gebied meer of minder wapens gevonden, is dit wapenbezit vergeleken met andere stadsdelen of steden en welke conclusies zijn daaraan te verbinden. Daarnaast is gekeken naar het effect van het fouilleren op de geweldsincidenten en het wapenbezit in de gehele stad. Hiermee proberen wij te achterhalen of preventief fouilleren de geweldscriminaliteit in de stadsdelen vermindert.