Dat is de boodschap van onderzoeksbureau Jansen & Janssen in het boek Luisterrijk. Het is een gids over afluisteren. Het uit de kraakbeweging afkomstige bureau heeft alle wetten en technieken op het gebied van afluisteren geïnventariseerd en ook de praktijk in Nederland en daarbuiten onderzocht.
De conclusie is dat nieuwe telecommunicatiediensten als gsm en internet het de politie en justitie alleen maar makkelijker maken. Dit staat in schril contrast met de geluiden van de politie, die af en toe klaagt over de nieuwste apparatuur waarmee criminelen onbespied contact kunnen onderhouden.
De visie van Jansen & Janssen is echter logisch. Communicatie via elektronische middelen laat veel meer sporen na dan een gewoon praatje. Alleen duurt het soms even voordat politie en justitie hun uitgebreidere mogelijkheden benutten.
Nieuwe wetten geven daarbij de afluisterende diensten meer en meer bevoegdheden. De nieuwe wet op de inlichtingendiensten staat volgens Jansen en Janssen de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) toe allerlei communicatiestromen te onderzoeken op het voorkomen van verdachte termen.
De wet Bijzondere Opsporingsbevoegdheden maakt het de politie zelfs mogelijk direct af te luisteren. In een woning kunnen dan microfoons worden aangebracht. Hoe dat gaat, is in het boek met voorbeelden beschreven. De politie-ambtenaar ‘lift’ bijvoorbeeld mee met een legale bezoeker, zoals een controleur van het gemeentelijke energiebedrijf.
Over de bereidwillige medewerking van telefoonbedrijven hoeft justitie niet te klagen. Uit een verslag blijkt dat onder andere KPN, Libertel en A2000 het ministerie van justitie aanbieden te inventariseren welke mogelijkheden, ook buiten de wet om, ze hebben om klanten af te luisteren.
Buitenlandse diensten zijn veel verder dan de binnenlandse afluisteraars. Voorop loopt de Amerikaanse National Security Agency (NSA), die via het afluisternetwerk Echelon met ‘nagenoeg alle elektronische communicatie ter wereld’ meeluistert. Het blijft echter moeilijk na te gaan wat precies wordt afgeluisterd.
Hackers en techneuten ‘die beseffen dat vrijwel alles kan en dat er vrijwel niets tegen te doen is’, krijgen misschien paranoïde trekjes, schrijft Jansen & Janssen. Maar een gezonde dosis achterdocht vindt Jansen en Janssen gerechtvaardigd. Het is nog niet zo dat elk telefoongesprek wordt afgeluisterd en elke e-mail wordt meegelezen. Maar het is wel mogelijk, luidt de slotsom van het boek.
Een belangrijke sprong voorwaarts bij het afluisteren is te danken aan de komst van de mobiele telefoons. Hoewel eerst niet aftapbaar, maken opsporingsdiensten nu dankbaar gebruik van de vele mogelijkheden van het gsm-toestel. De techniek maakt het bijvoorbeeld mogelijk te bepalen waar een gsm-toestel en zijn eigenaar zich bevinden.
Maar er kan nog veel meer. Tegen de gsm met een prepaidkaart, waarvan zogenaamd niemand weet wie hem bezit, kan een apparaat worden ingezet dat het nummer van de telefoon ontfutselt. De apparaten van de Duitse firma Rohde & Schwartz kunnen zelfs telefoongesprekken afluisteren zonder tussenkomst van de telefoonmaatschappij. Tip van Jansen & Janssen: wie veilig wil telefoneren, moet vaak van telefoon en SIM-kaart (de chip waarop alle gegevens staan) wisselen en zich nooit op een bij ‘de tegenstander’ bekend nummer laten bellen.
De telefooncel, plek om anoniem te bellen, is ook geen onontgonnen terrein meer voor de afluisteraars. Zelfs bij de sigarenwinkel gekochte telefoonkaarten hebben een serienummer en kunnen elektronisch worden getapt.
Nog exotischer is het aftappen van lekstromen van monitoren, kabels en toetsenborden. Alle elektronische apparatuur zorgt voor een kleine straling die kan worden opgevangen. Daartegen helpt alleen de Tempest-tent, die alle elektronische signalen blokkeert.
Er is echter één nadeel: zo’n tentje kost 15.000 dollar in een eenpersoons uitvoering.

Luisterrijk. Een gids over afluisteren. Redactie: Jansen & Janssen,
uitgegeven door Jansen & Janssen en Papieren Tijger, fl 27,50.