In de kern gaat het om uitwisseling van informatie, met inbegrip van persoonsgegevens, tussen Lidstaten ter bevordering van specifiek opsporingsonderzoek van delicten verband houdend met drugs; en het opstellen van rapporten over de algemene situatie en van misdaad-analyses. (1)

Concreet gebeurt dit door verbindingsambtenaren in een gebouw bijelkaar te zetten, die ieder toegang hebben tot hun nationale informatiesystemen. De Italiaanse verbindingsambtenaar kan aan zijn Duitse collega vragen of die toevallig informatie heeft over X. De Duitse opsporingsambtenaar kijkt in zijn computer, en als X inderdaad bekend is, worden de gegevens aan de Italiaanse verbindingsambtenaar doorgegeven, die het weer doorgeeft aan de Italiaanse politie.

Maar nog voor de officiële beslissing van de Europese Top in 1991 om over te gaan tot de instelling van EDU, bestond er al een pilot-project EDU/Europol: in een barak in de buurt van Straatsburg werkten een vijftiental politiemensen uit diverse landen onder leiding van Jürgen Storbeck, afkomstig van het Bundes Kriminal Amt, aan een inventarisatie van de Europese drugshandel. Storbeck mag zich inmiddels directeur van Europol noemen.

Het mandaat van de EDU werd een aantal malen uitgebreid. In 1995 werden ook mensensmokkel/illegale immigratie, autodiefstallen en nucleaire smokkel bij EDU ondergebracht, in 1996 volgde de bestrijding van kinderpornografie en kinderprostitutie, onder het enigszins verwarrende kopje ‘mensensmokkel’.

In 1994 ontving EDU 595 informatieverzoeken. In 1995 waren dit er al 1474. In 1996 groeide het naar 2000. Veel van de aanvragen worden door Duitsland gedaan.

Op basis van een aantal jaarverslagen en rapportages valt er een (zeer onvolledig) beeld te schetsen van de activiteiten van de EDU.

Jaarverslag 1996

In 1996 werden 2053 informatievragen aan EDU gesteld. Dit leidde tot 6327 individuele antwoorden van de verbindingsofficieren (LO’s). De afdeling misdaadanalyse stuurde nog eens 216 antwoorden op verzoeken van Lidstaten.

In 78% van de gevallen werd verzocht om informatie en inlichtingen over lopende zaken in de Lidstaten. In 16% betrof het verzoek specifieke deskundigheid en analytische ondersteuning, in 6% verstrekten de LO’s steun in de vorm van coördinatie in lopende zaken, zoals bijvoorbeeld gecontroleerde afleveringen, waarvan er in 1996 door EDU 33 werden vergemakkelijkt.

Van het totale aantal zaken had 71% te maken met drugs, 13% met witwasactiviteiten, 18% met illegale migratienetwerken en 8% met handel in gestolen voertuigen.

Op het gebied van drugs, werden naast de behandelde informatieverzoeken nog een aantal andere activiteiten ontplooid:

• Situatieverslag over de drugsproductie en ­handel in de EU.
• Strategische analyse ‘Drugshandel door Turkse criminele organisaties vanuit het standpunt van de EU’. In 1997 zullen daaruit operationele projecten worden afgeleid.
• Instelling drugszuiverheidindicatorensysteem.
• Ecstacy Logo Project: geautomatiseerde databank voor de beschrijving van de externe kenmerken van ecstacypillen.
• Latin American Drug Bulletin Board: verzameling en verspreiding van informatie uit openbare bronnen.

Andere gebieden van criminaliteit:

• Ontwikkeling van situatieverslagen over, en projectmatige aanpak van de andere criminaliteitsgebieden die tot het taakveld van EDU behoren; het ontwikkelen van specifieke initiatieven.
• Vergadering van deskundigen uit de EU, de Midden-en Oost-Europese landen en twee Baltische Staten over de illegale handel in voertuigen: evaluatie, behoefte aan samenwerking inventariseren en operationele activiteiten opzetten en ondersteunen.
• Op verzoek van Schengen ­ dat een pilotproject gestolen voertuigen uitvoerde ­ werd een analyse uitgevoerd van het toezicht op routes waarvan bekend is dat ze vaak door handelaren gebruikt worden.
• Er is een systeem opgezet om de hele EU onmiddelijk te informeren over gevallen van handel in nucleaire materialen.
• Er is een Balkan-project opgezet dat zich bezighoudt met illegale immigratienetwerken waarbij Turkse onderdanen en organisaties zijn betrokken. Er is een strategische analyse gemaakt.
• Er is gewerkt aan gemeenschappelijke strategie inzake witwassen.

Specifieke technieken:

• Er is een ‘Beleid inzake speciale technieken’ (2) opgesteld en een studie naar gecontroleerde afleveringen, waarin de wettelijke, gerechtelijk, feitelijke, structurele en financiële problemen die bij dergelijke operaties rijzen aan bod komen.
• Het Britse ministerie van Binnenlandse Zaken heeft bij de EDU een bijeenkomst van deskundigen georganiseerd over onderling verenigbare systemen voor de technische ondersteuning van volgsystemen.

Misdaadanalyse:

• Zestig criminele analisten woonden de tweede EU-Conferentie over misdaadanalyse bij. Er werd een tweewekelijkse opleiding inzake strategische analyse en inlichtingen georganiseerd.

In haar conclusie schrijft de EDU: ‘De EDU heeft in 1996 een belangrijke rol gespeeld in de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit (…) Het gevolg daarvan is dat de verwachtingen hooggespannen zijn en dat daarom met de huidige juridische, financiële en technische middelen niet kan worden volstaan (..) Naast de ondersteuning van onderzoeken, begint de EDU ook een belangrijke rol te spelen in de ontwikkeling en harmonisatie van strategieën en technieken. De EDU ontpopt zich als een gezamenlijk laboratorium van de Lidstaten voor nieuwe methoden inzake beheer en analyse en voor moderne technologieën. Bovendien biedt de EDU een platform voor de uitwisseling van standpunten en ervaringen tussen de ministeries van de Lidstaten en de politiële en douane-autoriteiten.’

Om haar nuttigheid te staven, bood de EDU een miniscuul kijkje in haar keuken, door voorbeelden te beschrijven van succesvolle operaties:

Op verzoek van Duitsland werden twee analyses uitgevoerd naar illegale immigratienetwerken. Uit de analyse bleken betrekkingen tussen de verschillende hoofdverdachten. De analyse ondersteunde in het bijzonder de theorie dat illegale immigratie vooral het werk was van een georganiseerde groep waarin nauw werd samengewerkt. Op basis hiervan werd ook geconcludeerd dat beide onderzoekteams naar dezelfde personen op zoek waren en konden verdere gebieden van onderzoek worden aangewezen.

Denemarken onderzocht een drugszaak, die zich bleek uit te strekken tot België, Nederland, Portugal, Spanje en Ierland. België en Spanje besloten, na EDU-bijeenkomsten, in hun land een onderzoek te starten met speciale technieken. Hieruit kwam informatie over een geplande levering van XTC. Duitsland, Nederland en België stemde in met een gecontroleerde aflevering. Dit resulteerde in de grootste XTC-vangst in Denemarken. De afdeling analyse hielp de Deense procureur-generaal door een volledige analyse en een overzicht met grafische voorstellingen van de zaak en haar ingewikkelde internationale vertakkingen te maken.

In Nederland werd een briefpakketje drugs voor Portugal onderschept. Een Portugese undercover politieofficier kwam naar Nederland en nam het pakje in ontvangst en bracht het naar het Portugese postkantoor waar het opgehaald zou worden. De undercover deed alsof hij daar werkte en identificeerde de ophaler van het pakketje, die later werd gearresteerd. Diverse gebruikers werden geïdenitificeerd. (3)

Werkprogramma EDU 1997

Algemene werkzaamheden:

* Systemen voor informatie-uitwisseling verbeteren.

* Hulp bij herstructurering Nationale Europol-contactpunten.

* Maatregelen in verband met speciale technieken implementeren.

* Beleidsdocumenten op het gebied van gecontroleerde afleveringen.

* Het verzamelen van operationele technieken, vaardigheden en deskundigheid.

* Medeorganiseren van een congres over inlichtingen-uitwisseling.

* Voorbereiding overgang EDU naar Europol.

* Voorbereiding uitbreiding mandaat en bevoegdheden, ‘if appropriate.’

Drugs:

* Jaarlijks Drug Situation Report.

* Uitbreiding Logoproject.

* Voortzetting project drugzuiverheidindicatoren.

* Ontwikkeling van een operationeel project tegen de drugshandel van Turkse criminele families in de EU.

* Ontwikkeling van een gezamenlijke strategie voor het Maritime / Intelligence Project (Duitsland, Denemarken, Frankrijk, Nederland en Italië).

* Ondersteuning van het Belgische nationale Europol-punt bij een haalbaarheidsstudie naar een Airport Intelligence Project voor HENUS.

* Analytische expertise leveren voor het Deense project tegen in drugs handelende motorbendes.

Illegale migratie:

* Operationele analyse op bepaalde doelen van het Balkan Route Project.

* Intensivering van samenwerking met CIREFI (4) en initiëring van samenwerking met andere relevante instellingen.

* Ontwikkeling van operationele en doelgerichte plannen gebaseerd op het jaarlijke situatieverslag.

Mensensmokkel:

* Studie naar de consequenties van de uitbreiding van EDU’s mandaat naar mensensmokkel.

* Evaluatie van de situatie in de EU op dit gebied.

* Inventarisatie van lopende initiatieven op dit gebied. (5)

Werkprogramma 1998

Bijzondere nadruk zal worden gelegd op de uitvoering van het tijdens de Europese Top te Amsterdam goedgekeurde actieplan ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit.

Drugs:

* Voortzetting Logoproject en dergelijke.

* Uitwisseling van informatie over nieuwe synthetische drugs.

* Publicatie van handboek over de productie van drugs ter ondersteuning van operaties tegen clandestiene laboratoria.

* Publicatie van een handboek over de teelt van drugs ter ondersteuning van operaties tegen de thuisteelt van cannabis.

* Voortzetting project inzake drugssmokkel door Turkse criminele families.

* Ontwikkeling van operationele projecten in verband met Latijns-Amerikaanse cocaïne.

* Informatie-uitwisseling over verscheepte goederen en over zee reizende personen en nauwe samenwerking met het Marine-infosysteem.

* Situatieverslag georganiseerde criminaliteit.

* Voortzetting Albanees project, gericht tegen invoer drugs door Albanese criminelen.

Mensensmokkel:

* Opstelling situatieverslag.

* Ondersteuning onderzoeks- en operationele acties met betrekking tot de handel in vrouwen, kinderen en prostitue(e)s.

Illegale immigratienetwerken:

* Diepgravende studie naar illegale migratienetwerken vanuit Irak, rekening houdend met de Schengen-initiatieven. (6)

* Situatieverslag.

* Studie naar doeltreffende onderzoeksmethoden.

* Bestudering van een interinstitutionele en multidisciplinaire aanpak.

* Voortzetting Balkan-project.

* Electronisch mededelingenbord inzake netwerken, routes, modi operandi.

* Technische en operationele steun:

beschikbaarstelling van essentiële middelen voor operationele technische ondersteuning.

* Onderzoek naar samenwerking tussen Lidstaten bij het gebruiken van informanten en infiltranten.

* Evaluatie van technische tests en studies. (7)
Halfjaarlijks voortgangsrapport 1998

Op 1222 vragen werden 5385 antwoorden gegenereerd, plus 102 specifieke analyse-antwoorden schrijft de EDU. Het steeds hoger wordende aantal antwoorden, gerelateerd aan het aantal vragen, laat zien dat er zich een complexe interactie ontwikkelt tussen alle aangeleverde data. 59% was gerelateerd aan drugs, 9% aan witwassen, 14% aan illegale immigratienetwerken, 14% aan gestolen voertuigen, 4% aan mensensmokkel. In 86% van de gevallen ging het om informatie-uitwisseling, in 9% om directe ondersteuning van operaties en 5% ging om steun bij operaties als gecontroleerde aflevering.

Resultaten:

* Het Latijns-Amerika project heeft de capaciteiten verhoogd om Latijns-Amerikaanse criminele netwerken te identificeren en te bestrijden.

* Gezamenlijke onderzoeksprojecten naar Albanees-Joegoslavische drugsnetwerken.

* Logo functioneert goed.

* Het electronisch mededelingenbord inzake illegale migratie functioneert; wordt uitgebreid met mensensmokkel.

* Situatierapport over mensensmokkel vanuit Midden- en Oost-Europa.

* Er is een ‘Interim Threat Assesment‘ gemaakt over de illegale migratie vanuit Irak. De daarin gedane voorstellen voor een gezamenlijk project met de Schengen Task Force (8) werden geïmplementeerd, onder leiding van Frankrijk. (9)

* Verdergaande ontwikkeling van detectie- en monitoring systeem van witwastrajecten.

* Start van de Terrorisme projectgroep.

* Voorbereiding van de toekomstige rol van Europol inzake Euro-valsmunterij.

Voorbeelden van EDU-operaties:

Operatie Carl: een internationale actie tegen een Zweedse criminele organisatie met grensoverschrijdende observaties, gecontroleerde doorleveringen en arrestaties.

Operatie Pristina: Italiaanse actie tegen Kosovaans drugsnetwerk in 9 EU-Lidstaten en 6 niet-EU-Lidstaten. EDU verzorgde de coördinatie en uitwisseling tussen alle betrokken Lidstaten.

Operatie Primo: ontmanteling Italiaans drugsnetwerk in EU.

Operatie Bellomo: ontmanteling netwerk autodieven op basis van EDU-informatie. (10)

De overgang naar Europol

Met de inwerkingtreding van Europol in zicht, besloot de JBZ-Raad het budget flink te verhogen. “Gezien de huidige en toekomstige taken van Europol acht de Raad een aanzienlijke personeelsuitbreiding bij Europol in de komende jaren noodzakelijk” schrijft de Raad. ‘Mocht het noodzakelijk zijn dat Europol snel in actie komt, bijvoorbeeld ten gevolge van een uitbreiding van zijn mandaat of om andere redenen in verband met de functionele behoeften van Europol, zal de Raad ervoor zorgen dat de noodzakelijke financiële middelen op korte termijn beschikbaar worden gesteld.’

Er wordt ook al een blik vooruit geworpen. Naast de extra werkzaamheden die de uitbreiding van Europol naar het terrein van terreurbestrijding met zich meebrengt, kan het mandaat ‘naar verwachting’ ook worden uitgebreid tot ‘vervalsing van geld en betaalmiddelen’ en ‘computercriminaliteit (high-tech criminaliteit).’ (11)

Noten

1. Int. 8 93 015/POO5793, 3 juni 1993

2. Zeer waarschijnlijk gaat dit over allerlei electronische volg-, observatie- en afluistertechnieken en technologieën

3. Verslag van de EDU-coördinator over 1996, 6711/97 Limite Europol 14, Brussel 19 maart 1997

4. Cirefi is een zogenaamd clearing house dat valt onder de JBZ-Raad. Hierbinnen wordt informatie uitgewisseld over illegale migratie en grensbewaking

5. Draft Europol Drugs Unit Working Programme 1997, 11085/1/96 Rev 1 Limite Europol 58, Brussel 5 november 1996

6. In Schengen-verband werd begin 1998 een Taskforce opgericht tegen illegale migratie vanuit Irak. De Taskforce heeft Europol gevraagd een dreigingsanalyse uit te voeren en een rol te spelen in de informatie-uitwisseling tussen de Lidstaten die de Task Force vormen. Inmiddels heeft de Schengen Task Force besloten haar mandaat te verruimen naar alle potentiële illegale migratiestromen. De informatie-uitwisseling blijft via Europol lopen, die op die manier haar werkterrein dus weer uitgebreid ziet

7. Werkprogramma Europoldrugseenheid 1998, 5739/1/98 Rev 1 Limite Europol 18, Brussel 26 februari 1998

8. Zie noot 6

9. Bekend is dat Frankrijk de databank verzorgt van de Task Force

10. Report on the activities of the Europol Drugs Unit, 1 january-30 june 1998, six month progress report, 10140/1/98 Rev 1 limite Europol 72, Brussel 24 juli 1998

10. 10112/98 Limite Europol 71, Brussel 6 juli 1998