Het verloren referendum over de Europese Grondwet van 1 juni 2005 schudde de Nederlandse politiek wakker. De bevolking stond helemaal niet te springen om op te gaan in Europa. In plaats van de Grondwet kwam er het Verdrag van Lissabon dat zonder referendum werd ondertekend. Het verzet tegen Europa gaat echter veel verder terug in de tijd.
In de jaren ’90 vonden er al demonstraties plaats, ook in Nederland. Op zaterdag 14 juni 1997 schuifelden 50.000 demonstranten door de hoofdstad om protest aan te tekenen tegen het Verdrag van Amsterdam. De binnenstad was vanwege de Eurotop veranderd in een vesting. Enkele jaren later, in 2001, demonstreerden 25.000 mensen tegen de EU in Göteborg, Zweden, en weer een jaar later 300.000 in Barcelona, Spanje.
Ook liepen er veel mensen te hoop tegen bijeenkomsten van de G7, G8 en G20, respectievelijk de zeven, acht en twintig rijkste en machtigste landen van de wereld. Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en Italië maken oorspronkelijk deel uit van de G7. De G8 wordt gevormd door de G7 met Rusland terwijl de G20 wordt gevormd door de G8 met de Europese Unie en grote economieën uit Azië, Afrika en Latijns-Amerika.
'Relschoppers'
Politiek en de media stellen in het algemeen de demonstranten gelijk aan relschoppers, zogenaamde zwarte blok-aanhangers. Zij protesteren niet, maar zijn uit op een goede rel. Diederik Samson, Tweede Kamerlid voor de PvdA, zei op 6 juni 2007 in het televisieprogramma Nova dat hij niet ging demonstreren tegen de G8 in Heiligendamm, Duitsland, omdat hij niet bij de relschoppers wilde horen. Door weg te blijven geef je een signaal af dat je tegen geweld bent, vond hij.
Nu vinden er wel vaker schermutselingen plaats tijdens demonstraties. Bij een demonstratie tegen de G8-top in Genua in 2001 werd een demonstrant door de politie doodgeschoten. In hetzelfde jaar werden in Göteborg twee demonstranten verwond door politiekogels en in 2009 overleed een demonstrant in Londen door politiegeweld. Onder de demonstranten bevinden zich zeker mensen die zich niet kunnen inhouden en geweld gebruiken, maar de meerderheid maakt gebruik van zijn recht op vrijheid van meningsuiting en manifestatie.
Sinds de Eurotop in Amsterdam is de inzet van de politie en zelfs het leger toegenomen. Grenscontroles worden opnieuw ingevoerd en dorpen en steden waar de bijeenkomsten plaatsvinden, veranderen in vestigingen. Mensen worden preventief aangehouden en dagen opgesloten. In 1997 in Amsterdam waren dat er ruim 200 die, voordat hun demonstratie van start kon gaan, preventief werden aangehouden en beschuldigd van lidmaatschap van een criminele organisatie. De Nationale Ombudsman oordeelde dat de Amsterdamse burgemeester en de politie hun bevoegdheden ruim hadden overschreden.
Voor het begin van de protesten tegen de Eurotop in Göteborg viel de politie een schoolgebouw binnen waar demonstranten uit heel Europa sliepen. Een van die mensen was de Nederlander Maarten Blok. Hij zat twee dagen vast en werd vervolgens naar Nederland uitgezet. Zijn klacht over het feit dat hij zonder reden werd vastgehouden en uitgezet, werd door de Zweedse justitie niet in behandeling genomen. Vervolgens werd hij aangeklaagd voor de mishandeling van een politieagent. Er volgde een uitleveringsverzoek van Zweden, waarna Nederland hem aan Zweden overdroeg. Tijdens de rechtszaak werd duidelijk dat de politie de aanklacht tegen Maarten Blok zonder bewijs in elkaar had gezet. De rechter sprak de man na 2,5 jaar onzekerheid vrij.
Ook in Genua viel de politie een schoolgebouw binnen. De Telegraaf schreef op 29 juli 2002 naar aanleiding van het proces tegen enkele politieagenten: ‘De twee molotovcocktails die verleden jaar tijdens de inval van de politie tijdens de woelige G8-top in Genua in een school werden gevonden, waar slapende demonstranten in elkaar werden geslagen en vervolgens gearresteerd, zijn er door de politie zelf geplaatst om de harde inval te rechtvaardigen. Dit blijkt uit een getuigenis van een 25-jarige politieagent.’
Heiligendamm
In juni 2007 kwamen de regeringsleiders van de G8 bijeen in Heiligendamm, Duitsland. Het dorp van 250 inwoners werd van de buitenwereld afgegrendeld door een twaalf kilometer lang hek van 2,5 meter hoog. De kosten van alleen al het hek waren 12,5 miljoen euro. Niet alleen het hekwerk moest de demonstranten ver uit het gezicht van de politieke leiders houden, ook aan de Duitse grens werd intensief gecontroleerd.
Op 4 juni 2007 vertrokken Eva, Astrid en Joke, drie vrouwen tussen de 18 en de 21 jaar, op weg naar Heiligendamm, om hun stem te laten horen. Aan de Nederlands-Duitse grens werden zij tegengehouden door de politie. De Duitsers weigerden de vrouwen toe te laten omdat ze tot de groep ‘linkse actievoerders’ zouden behoren. Het enige strafbare feit dat de vrouwen hadden begaan, was het eerder deelnemen aan een demonstratie in Utrecht. De deelnemers aan die demonstratie werden gearresteerd voor het overtreden van een verkeersregel. De rechter sprak hen naderhand overigens vrij, maar de vrouwen konden niet van hun recht op vrijheid van meningsuiting in Heiligendamm gebruik maken. Nederland had hun namen aan de Duitse politie doorgegeven als zijnde ‘demonstranten’.
Op Europees niveau wordt gewerkt aan een centrale databank van zogenaamde ‘gewelddadige herrieschoppers’ als onderdeel van het Schengen Informatiesysteem. De databank moet ook informatie bevatten van mensen die voetbalwedstrijden en politieke manifestaties bezoeken en die zijn gelabeld als herrieschoppers. Maarten, Eva en de andere demonstranten maken duidelijk wat de Europese Unie onder ‘gewelddadige herrieschoppers’ verstaat. Door de komst van een dergelijke politiek gemotiveerde databank zal het demonstratierecht verder worden ingeperkt.