Het belooft een prima kookproject te worden. De officiële papierberg is met succes genomen, de lokale biologische bestellingen gedaan. Tevens is er een indrukwekkend actieprogramma voorbereid, de controles bij de grens zijn minimaal en we hebben een puike kookploeg van zestien mensen uit vier landen bijeen. We hebben er zin in!

Op dinsdag 12 juni arriveert de eerste Rampenplan-bus in Göteborg. Uit het overleg tussen de koepelorganisatie GBG2001 en de gemeente is het Hvitfeldtska Gymnasium als plek voor het ‘convergence center’ gekomen. In deze vier enorme schoolgebouwen, en elders in de stad, is slaapplek voor enkele duizenden activisten en kunnen zij zich in alle rust voorbereiden op de komende dagen.

De tweede keukenploeg strijkt op woensdag 13 juni neer op een fraai grasveldje naast het hoofdgebouw. In no-time staan de tenten overeind. De brandweer en de Gezondheidsdienst, nodig in verband met de voorraad en de enorme gasflessen en branders van de keuken, komen langs voor een inspectie ter plekke en keuren alles goed. De eerste vierhonderd borden kunnen geserveerd worden!

Zeecontainers

Het ontwaken op donderdagochtend is een stuk minder relaxed, hetgeen overigens niet te wijten is aan de komst van een lading Utrechters en Amsterdammers. Terwijl het ontbijt nog gaande is, begint de politie met het omsingelen van de twee schoolgebouwen waar op dat moment het leeuwendeel van de mensen nog slaapt.

De omsingeling door misschien wel 1000 ME-ers met honden blijkt al snel te dienen ter bescherming van het plaatsen van zo’n 100 zeecontainers; de boel gaat hermetisch op slot. Twee helikopters hangen non-stop boven het terrein. Er worden hier dus enkele honderden mensen preventief opgesloten, nog voordat er een actie heeft plaatsgevonden. Nog voordat er één steen is gelanceerd.

Ook voor de medewerkers van de gaarkeuken wordt het al snel duidelijk dat alle gemaakte afspraken met de gemeente van generlei waarde zijn: de politie heeft haar eigen plan getrokken en gemeentefunctionarissen wijzen elke vorm van communicatie af. Begrijpelijkerwijs doen in zo’n situatie al snel de wildste geruchten de ronde. Zo zouden er gewapende Duitse terroristen gezocht worden, zou president Bush (zojuist vanuit Brussel aangekomen in Göteborg) langs de school rijden of zou de politie denken dat er molotov-cocktails gemaakt worden.

Te midden van deze hectiek beginnen wij een lunch klaar te maken.

Arrestaties

Terwijl politieversterking te paard arriveert en nog meer troepen zich bij de school opstellen, komt men op een spoedvergadering min of meer tot een besluit. De meesten zullen ‘hier en nu’ buiten de afzetting proberen te komen. Pogingen om tenminste de komst van de Bush-demonstratie af te wachten, zodat op twee fronten druk op de politie kan worden uitgeoefend, vinden te weinig weerklank. Onder invloed van de opgebouwde spanning, een hoog adrenaline-gehalte, zeer legitieme woede en een dominant Ya Basta!-bataljon uit Finland, wordt vervolgens een vijftal pogingen gedaan om op geweldloze wijze door het politiekordon te komen. Tevergeefs.

Op de terugtocht worden de mensen ingehaald door de oprukkende bereden politie en de escalatie is compleet. Enkele inderhaast opgeworpen barricades en een korte stenenregen zorgen slechts voor een minimale vertraging van de politiebestorming van Hvitveldtska. Uiteindelijk eindigt iedere aanwezige in een lange rij tegen de muur om geregistreerd en vervolgens gearresteerd te worden. Ook het gehele keukenteam ondergaat dit lot. De getoonde officiële documenten brengen de politiecommandant aan het twijfelen, maar dat duurt maar even.

Solidair

Terwijl het zonlicht achter de school verdwijnt, arriveert de ene na de andere stadsbus waarin tegen middernacht 243 van ons worden afgevoerd naar de binnenplaats van het hoofdbureau. De aanklacht: voorbereiding van gewelddadige verstoring van de openbare orde. Mensen moeten ofwel in de bussen blijven en krijgen pas na uren wat water, of zitten met meerdere personen in kleine cellenblokken.

De stemming in de bussen is desondanks strijdbaar en solidair. Mensen delen die ene deken en het beetje water dat er is. In eerste instantie voorzichtig, later steeds openlijker wordt met behulp van mobiele telefoons contact gezocht met de buitenwereld. Wijzelf spreken met het kantoor in Sittard, met mensen in Utrecht en vragen om hulp. Göteborg wordt vanaf dat moment plat gebeld. Schijnbaar willekeurig worden mensen al dan niet verhoord, gefotografeerd en bedreigd met lichamelijk geweld. Ook drie mensen van de keuken ondergaan dit lot.

Evacuaties

Als op vrijdagochtend ook iedereen van de gaarkeuken weer op vrije voeten is, blijkt de gehele keukenvoorraad nog binnen de politiecontainer te liggen. In de stad is het onrustig, mensen worden opgejaagd. Her en der zijn er kleine opstootjes. De keuken krijgen we op dat moment niet terug met als meest gebruikte argument dat ‘jullie nog aan het rellen zijn’ en ‘zolang mensen onze stad vernielen hebben ze niemand nodig om voor ze te koken’(!)

De politie heeft op dit moment vrij spel om alle persoonlijke bagage in de school te doorzoeken, maar komt nóóit triomfantelijk met een krat molotov-cocktails naar buiten. We besluiten om de taken te verdelen en weten zo, met heel veel hulp van mensen in Nederland, in relatief korte tijd druk op de politie uit te oefenen. Diverse media, politieke partijen en een advocaat in Göteborg trekken aan de bel. Een persconferentie wordt bezocht, persverklaringen geschreven.

Aan het einde van de middag kunnen we eindelijk weer bij onze kookspullen. Ook is er, wederom in overleg met de gemeente, een nabijgelegen tweede school voor ons geregeld: Schillerska. Langzaam druppelen de eerste mensen hier binnen en komen de verhalen los. Veel mensen zijn woedend over het politieoptreden de dag ervoor en het geweld in het park. Wijzelf beginnen de keuken weer op te bouwen.

Vernielingen

Ondertussen is in de binnenstad de grote ‘Zweden uit de EU’-demonstratie met ruim 20.000 mensen aan de gang. Eromheen vinden vernielingen plaats in de luxe winkelstraat van Avenyn. Zowel tegen banken, de McDonald’s en andere multinationals als tegen toevallig aanwezige kunstobjecten en kleine middenstanders. Uit inhoudelijk, ethisch en strategisch oogpunt lijkt ons dit laatste geen goede zaak. Directe actie moet direct gericht en ook direct uitlegbaar zijn.

De politie gaat over tot het evacueren van de delegaties uit verschillende landen naar hotels die verder van de rellen vandaan liggen en omsingelt gedurende enige tijd het conferentieoord Fritt Forum. Dit is een van de twee locaties waar tegenstanders van de Eurotop een alternatief non-stop-programma met film, feest, discussies en lezingen houden. Met deelname van Greenpeace, Amnesty, Attac, de anarcho-syndicalistische vakbond SAC en gentech-actiegroepen tot aan de Coca Cola-standjes en de meditatiesecte Falun Gong toe.

Streetrave

Niemand zal zich erover verbazen dat het sindsdien niet meer rustig is geworden in Göteborg. Bij de streetrave ‘Reclaim the city’ die eveneens op vrijdagavond plaatsvindt, en waar in eerste instantie 4000 mensen hun feestje kunnen bouwen, begint de politie al snel met het afzetten van straten en het aanvallen van mensen. Bij gebrek aan traangas en waterkanonnen zet zij met groot enthousiasme haar metalen knuppels, paarden en honden in. En haar vuurwapens…

In de loop van de avond worden drie jongens neergeschoten. Een Zweedse jongen wordt in de maag getroffen en verkeert dagenlang in levensgevaar. De precieze toedracht van de schoten blijft vaag. Ooggetuigen van het Independent Media Center (IMC) melden dat een kleine groep agenten zich uit de politielinies losmaakte voor een soort privé-charge, waarbij de agenten ook met stenen gegooid hebben. Vanuit de menigte werd hierop ook flink met stenen gegooid, waarna de fatale schoten vielen. Het is in ieder geval duidelijk dat de Zweedse politie op geen enkele wijze in staat is geweest op een normale manier dit soort massa-acties te begeleiden. De pistoolschoten zorgen in elk geval voor een verdere escalatie in de stad. Net zoals bij de eerste school begint de politie nu ook delen van Schillerska te omsingelen. Veel activisten trekken zich in de loop van de nacht terug uit de rellen, plaatsmakend voor de tientallen reltoeristen en jongeren uit de buitenwijken. Van enige georganiseerde en gezamenlijke strijd, althans vanuit Schillerska, is geen sprake meer. De stemming is bedrukt, afgemat en geïntimideerd.

Soep

Zaterdag 16 juni is een koude en regenachtige dag. In het centrum komen in de loop van de ochtend wel weer ruim 25.000 mensen bijeen op de GBG2001-demonstratie ‘Voor een ander Europa, tegen de militarisering van de EU’. De route is omgelegd en zal ver van de conferentiegebouwen blijven. De politie laat zich ook nauwelijks zien en de demonstratie verloopt dan ook vreedzaam.

Mede door duizenden in de haast gestencilde folders met de boodschap waar Rampenplan zich bevindt, weten honderden mensen alsnog de gaarkeuken te vinden. De veganistische groenten-kikkererwtensoep die we maken, verwarmt de mensen; doet ze goed. Desondanks blijft de sfeer gespannen en terneergeslagen.

Aan het begin van de avond blijkt de politie nog steeds op zoek te zijn naar die “twee gewapende Duitse terroristen”. Ze omsingelt op het Järntorget-plein een groep van 300 mensen die een demonstratie tegen het politiegeweld willen houden. Tot middernacht worden mensen bedreigd met afranseling en deportatie, en af en toe wordt er iemand op grove wijze uit de menigte gehaald. Het brutaal terugkijken is hier al voldoende aanleiding voor. De behandeling die de arrestanten te wachten staat kennende, beginnen wij na te denken hoe we hen het beste kunnen ondersteunen. Een grote pan soep, zo’n 300 liter wordt gemaakt.

Commando-overval

Het einde van de omsingeling maken we echter niet meer mee: om een uur of tien ‘s avonds zet de politie een tweede aanval in op de Schillerska school en dit keer stopt ze niet bij het plein. De keukenvrachtauto wordt bestormd door zes vermomde agenten met getrokken pistolen, gericht op de half slaperige kokkin. Op straat worden mensen hardhandig op de grond gesmeten en geboeid. Van diverse kanten komen de politiebussen aangescheurd en bestormen agenten het gebouw.

Een aparte commando-eenheid, zonder enig herkenningsteken, gewapend met automatische geweren en getrokken pistolen, gaat voorop. In de gangen van de school worden voor betreding eerst enkele luchtdruk-granaten tot ontploffing gebracht. Mensen worden onder schot gehouden, afgevoerd en overgedragen aan de gewone oproerpolitie die staat te popelen om te meppen. Ze worden tegen het natte koude asfalt geduwd, op de buik, handen in de nek en gezicht naar beneden. Iedere blik of geluid wordt beantwoord met een trap in de zij of een klap op het hoofd. Honden worden opgestookt tot blaffen en bijna bijten.

Ook enkele toevallige passanten ondergaan deze behandeling. De vader van één onzer koks zit net vijf minuten met een kopje thee. De man, indertijd gevlucht voor het Griekse kolonelsregime, meldt z’n aanwezigheid en het feit dat hij journalist is. Dit is in theorie in Zweden een onschendbaar beroep, maar deze man krijgt als antwoord slechts de knuppel.

Tegelijkertijd wordt boven in de school een zestienjarige Chileense jongen gevonden die zich uit angst had verstopt. Hij wordt uitgekleed tot op z’n ondergoed, van een trap afgeduwd en buiten bij de anderen op het asfalt gedumpt. Sadisme, machtsmisbruik, waanzin! Een jongen van de keukenploeg wordt buiten de afzetting gepakt en met handboeien liggend op de grond gelegd. Zo hebben we met zo’n 80 mensen zeker twee uur gelegen.

In de loop van de nacht worden mensen kort ‘verhoord’: de Zweden worden allemaal vrijgelaten (soms onder het toeschreeuwen van ‘als we je nog één keer bij iets zien, schieten we je dood!’) en de buitenlanders worden in een bus gezet om gedeporteerd te worden.

Wraak

In de bus krijgen de emoties de vrije loop. De lichamelijke verwondingen blijken gelukkig mee te vallen. We kunnen weer telefonisch contact krijgen met de buitenwereld, waardoor onze steungroep in Nederland voor de zoveelste keer aan het bellen gaat. Ook lukt het om de niet opgepakte mensen van de keukenploeg te spreken te krijgen en wordt er vanuit de bus live verslag gedaan op de radio van het Independent Media Centre (IMC).

Hoofdzakelijk vanwege deze druk lijkt de politie tegen het ochtendkrieken door te krijgen dat ze ons niet zomaar uit kunnen zetten, zoals met een paar Finnen en een Duitser wel gebeurt. We zijn dan nog met een twintigtal mensen, moeten allemaal de bus weer verlaten en worden in een hoek gezet. Alleen een politie-officier weerhoudt z’n mannen ervan om ons ter plekke flink in elkaar te slaan. Voor de aanwezige agenten zijn wij de personificatie van alles wat zij de afgelopen dagen letterlijk en figuurlijk over zich heen hebben gekregen. Nu willen ze maar één ding: wraak.

Door een mix van angst en koelbloedigheid weten we ons rustig te houden, waardoor ze niet die ene vinger krijgen die ze nodig hebben. Als de politie zich dan uiteindelijk terugtrekt, gaan we de school binnen en is de verdwazing compleet. Keer op keer blijkt het mogelijk een nog grotere hekel aan smerissen te krijgen. Ongelofelijk!

De directe schade aan de keuken valt mee, slechts de vele liters soep in de pannen zijn voor consumptie onbruikbaar gemaakt door erin geleegde asbakken. Ook treffen we McDonald’s verpakkingsmateriaal aan: een aanwijzing voor het dagelijkse menu van de agenten.

Na eerst een paar uur te hebben geslapen, laden we de keuken in de bussen en verlaten we met de eerste de beste veerboot Göteborg. We hebben het helemaal gehad, en willen de politie geen kans of aanleiding geven voor nog meer terreur.

Nasleep

Terug in Nederland lijkt het wel of we in een andere wereld terecht komen. De spanning valt langzaam van ons af. Wat blijft is de woede, het ongeloof en de moeite om andere mensen uit te leggen wat er gebeurd is. En de berg werk die verzet moet worden om terug te knokken. Media worden benaderd en dat levert wat aandacht op. Verder willen we als keukenploeg in ieder geval een enorme schadeclaim indienen voor alle kosten die we hebben moeten maken zonder dat we in staat zijn geweest die kosten in heerlijke biologische veganistische maaltijden om te zetten.

Centraal in onze klacht staat de officiële uitnodiging van de gemeente Göteborg om te koken voor de GBG2001. Die uitnodiging bleek echter een wassen neus: stelselmatig maakte de politie ons werk onmogelijk, meer nog: men vernietigde zelfs klaargemaakt voedsel. De advocaat die we vrijdag tijdens de top al bezocht hadden en van wiens deskundigheid we gebruik wilden maken, laat het echter stelselmatig afweten. Belangrijke termijnen verstrijken op die manier en dat beïnvloedt het verdere verloop voor ons op negatieve wijze. Als we daar achter komen lijkt het ons het beste om een andere advocaat te benaderen. Echter, de afstand tussen Sittard en Göteborg blijkt niet te overbruggen, zelfs niet met de moderne communicatiemogelijkheden, en van een goed overleg is dan ook vaak geen sprake. Wat hij nu wel of niet doet, blijft in nevelen gehuld. We zijn met stomheid geslagen, als blijkt dat een Zweeds keukenlid wèl een schadevergoeding voor de gebeurtenissen in Schillerska heeft gekregen en dat wij misschien niet eens in de procedure terechtkomen. Contact opnemen met zijn advocaat is het enige dat ons nog rest. Helaas blijf je continu achter het net vissen als je eenmaal een reactietermijn gemist hebt, en we kunnen fluiten naar welke genoegdoening dan ook.

Dit zal ons er echter niet van weerhouden om ons idee van ‘koken is ook actie’ te blijven volhouden, ondanks het feit dat we de laatste jaren steeds vaker buiten bedrijf worden gesteld. Op weg naar de IMF/Wereldbankacties in Praag, september 2000, werden we enkele dagen aan de grens tegengehouden en bij de anti-kernafvalacties in het Duitse Philippsburg werd de keuken zelfs een paar weken in beslag genomen. ‘Want’, zoals een hoge politiepief zei: ‘Zolang jullie de mensen van eten voorzien, gaan de blokkades door’. Onzin natuurlijk, maar we zullen wel onze steentjes blijven bijdragen.

Marc Pronk & Bert van Wakeren