In april waren er een aantal interessante Internet zaken, die een vraag gemeen hadden: wie bepaalt er wat er mag op Internet – en kan de rechter bepaalde informatie, of het linken ernaar, zomaar verbieden? Essentiele kwesties dus, als je bedenkt dat het wereldwijde web bestaan bij de gratie van verbindingen die mensen leggen met elkaars pagina’s. Deutsche Bahn versus Xs4all.nl
Eerst kreeg internet-provider Xs4all een sommatie van de Duitse spoorwegen, de Deutsche Bahn (DB) met het dringend verzoek twee met name genoemde pagina’s te blokkeren.
Het ging om pagina’s met stukken waarin staat hoe je treinen kan laten ontsporen. Die artikelen waren verschenen in 1997 en 1998 in het blad Radikal, en ze stonden ook al sinds die tijd op de site van een abonnee van Xs4all genaamd ‘tank’. Hij zette sinds 1995 een aantal nummers van Radikal online omdat het blad in Duitsland verboden was en de makers ervan al jaren problemen hadden met de Duitse justitie (al in 1983 vluchtten twee redaktie-leden naar Nederland en vroegen hier, met succes, politiek asiel aan).

Het is niet voor het eerst dat onze Oosterburen problemen maken over deze site.
In 1997, twee jaar nadat het eerste nummer online was gezet, probeerde justitie daar grote Duitse providers te dwingen de bewuste site ontoegankelijk te maken voor hun abonnees. Voor Xs4all was dat een uitdaging om uit te proberen hoe je zo’n blokkade technisch kon omzeilen – een makkie bleek, dus dat duurde niet lang. In Duitsland kreeg de vice-voorzitter van de PDS in Berlijn Angela Marquardt, een huiszoeking en een rechtszaak die uiteindelijk leidde tot een veroordeling, omdat ze een link naar de Nederlandse tank/Radikal site op haar home-page had. De vervolging van mensen die in Duitsland met het blad te maken zouden hebben staat de laatste jaren op een laag pitje.

Tot op maandag 8 april j.l. die sommatie op de mat viel. Xs4all nodigde de Deutsch Bahn uit om -volgens de vaste klachtenprocedure- aan te geven waarom ze dachten dat er op die pagina’s ‘onrechtmatige informatie’ stond. Er kwam geen antwoord, maar per omgaande een dagvaarding voor een kort geding op een wel heel korte termijn: de dagvaarding kwam op donderdag rond het middaguur, de rechtszaak was meteen maandagochtend om half tien.

De rechter erkende het spoedeisend belang van de Duitse Spoorwegen, en nam voetstoots aan dat de DB het bestaan van de sites pas net hadden ontdekt. Dat is niet echt waarschijnlijk als je weet dat ze al jaren last hebben van sabotage aan het spoor, bijvoorbeeld als onderdeel van het verzet tegen de Castor-transporten van nucleair afval. De Duitse binnenlandse veiligheidsdienst, de Verfassungsschutz, noemt de artikelen en de tank/radikal site al sinds hun verschijning in haar jaaroverzichten. Het lijkt er meer op dat de stappen van de DB passen in de al jaren voordurende Duitse kruistocht tegen het blad Radikal en haar digitale erflaters.

De Amsterdamse rechter oordeelde op 15 april j.l. dat de twee bewuste stukken inderdaad onrechtmatig waren, omdat ze de spoorwegen schade op kunnen leveren. Xs4all moest de pagina’s blokkeren op straffe van een dwangsom van 10.000 euro per dag. Geen kattepis. En Xs4all moet ook de naam van de beheerder van de site uitleveren aan de DB. Dat kan dus nog een staartje krijgen.

Xs4all gaat overigens wel in hoger beroep tegen deze voor Nederlandse begrippen uitzonderlijke uitspraak. Woordvoerder van Xs4all Sjoera Nas: “Op de eerste plaats willen we duidelijkheid krijgen hoe providers moeten omgaan met klachten over (vermeend) illegaal materiaal. Dit vonnis biedt daartoe geen aanknopingspunten. Integendeel. De tweede reden is ook principieel. In Nederland is de wetgever er altijd van uitgegaan dat online zaken op gelijke wijze moeten worden behandeld als offline zaken. Deze uitspraak wijst op een tendens om online zaken veel strenger aan te pakken, en dat kan hele kwalijke gevolgen hebben voor de vrijheid van meningsuiting. Zeker als je denkt aan journalistiek die zich louter nog online afspeelt, die geen papieren equivalent meer heeft. Het papieren tijdschrift Radikal is in Nederland nooit verboden geweest, de online variant is nu ineens onrechtmatig verklaard, omdat het via internet toegankelijk is. Tenslotte verzetten wij ons tegen het feit dat we de adresgegevens van de klant (tank) moeten verstrekken, nadat het gewraakte materiaal al is geblokkeerd. Het verstrekken van de persoonsgegevens vinden wij disproportioneel en in strijd met de geheimhoudingsbelangen die wij als provider te eerbiedigen hebben.”

Uiteindelijk zijn de bewuste pagina’s op de Radikal site vervangen door het vonnis van de rechter. Maar daarmee waren de pagina’s nog niet verdwenen van Internet.

Op jacht naar links
Zoekmachines hebben tegenwoordig als extra mogelijkheid dat je in hun archieven kunt zoeken naar pagina’s die een tijdje geleden nog op het net stonden, maar nu om wat voor reden dan ook verdwenen zijn. Je voelt ‘m al. Een dag na de gewonnen zaak tegen Xs4all kregen de populaire zoekmachines als Google, Yahoo en AltaVista ook een brief van Deutsche Bahn, met het dringende verzoek links naar de Radikal-pagina’s te verwijderen – ook uit hun ‘cache’ zoals dat heet. Dat hebben ze gedaan zonder het op een rechtszaak aan te laten komen.

Maar dan ben je nog niet klaar… Pogingen om iets te verbieden op internet hebben vaak het tegenovergestelde effect. Destijds, met de pogingen tot blokkade van de tank/radikal site via de Duitse providers, zijn er overal ter wereld allerlei zogenaamde ‘mirrors’, exacte kopien van de site op het Net gezet. En nu, met alle publiciteit rond de Xs4all-zaak, gebeurt dat weer. En dat zit de Deutsche Bahn niet lekker.

Als eerste (en tot nu toe als enige) is Indymedia.nl, de Nederlandse versie van het wereldwijde netwerk van alternatieve nieuwssites, gesommeerd om een lijst met links naar die mirrors te verwijderen.
Een bijzonder aspect aan deze zaak is, dat het gaat om een toevoeging van een lezer aan berichtgeving van de nieuwssite over de rechtszaak tegen Xs4all.

Indymedia is niet overstag gegaan, en heeft de links laten staan omdat het zo’n principiele zaak is. “Toegeven aan het verzoek zou betekenen dat de basis voor het Internet, het linken van pagina’s, in gevaar komt”, zegt Jaap van Indymedia. Daarnaast is het concept van ‘open publishing’ – waarbij iedereen commentaar en aanvullingen op het nieuws kan leveren – essentieel voor Indymedia. “En bovendien”, zegt Jaap, “als je gaat censureren op links naar bronnen buiten Indymedia die een aanvulling zijn op het nieuws, dan is de persvrijheid in zijn algemeenheid in het geding”.Als reaktie op de weigering stuurde de advocaat van de Duitse Spoorwegen een concept dagvaarding – de zaak dient nu naar alle waarschijnlijkheid op 4 juni a.s.

(Voor de fijnproevers nog een juridisch detail: de links op het betreffende lijstje leiden niet rechtsstreeks naar de nu betwiste spoorweg-artikelen. Je komt eerst op de beginpagina van de tank/radikal site, vervolgens moet je klikken op het nummer van het blad dat je wilt zien, dan kom je op een pagina waar met enige moeite een inhoudsopgave van dat nummer te vinden is, en als je dan weet hoe het betreffende betwiste stuk heet, dan kun je het eindelijk gaan lezen.
Het feit dat het geen direkte link -oftewel ‘dieplink’- is, kan van belang zijn voor een eventuele rechtszaak. Direct linken naar onrechtmatig materiaal is namelijk verboden volgens de jurisprudentie in een zaak tussen Karin Spaink en de Scientology kerk. Over twee of drie linken verderop is nog geen uitspraak. Het zou tamelijk verstrekkend zijn, als dat verboden zou worden.)

Voor zover bekend hebben geen van de andere online magazines die over de Xs4all zaak geschreven hebben (zoals Webwereld, PlanetMultimedia en de webversie van NRC Handelsblad), een brief gekregen van de spoorwegen. Ook elders, bij Slashdot, Tweakers en bij Politechbot, staan links naar de lijst met mirrors – zonder problemen.

Iets heel anders
De aktiegroep A SEED Europe kreeg ongeveer tegelijkertijd een dreigbrief van een bedrijf. Het ging hier om EyeforEnergy, het bedrijf dat onlangs de conferentie organiseerde waar bedrijven konden kwartetten met hun toegestane hoeveelheden klimaatsbedreigende uitstootgassen, of “onderhandelen over emissie-rechten” in klimaatconferentie-taal. Die conferentie vond in februari van dit jaar plaats in het Okura-hotel in Amsterdam en werd verstoord door een losvaste gelegenheidscoalitie van groene aktievoerders, onder de naam Amsterdamse Radicale Klimaatactivisten (ARK). Aseed deed op haar website (www.aseed.net) een verslag van die bezetting en illustreerde dat met het logo van de organisator van het congres, EyeforEnergy. Als je daar met je muis overheen ging veranderde de tekst van het logo in EyeforMoney – en dat vonden ze bij die club niet leuk.

Aseed en ook hun provider Antenna werden overspoeld met mailtjes en telefoontjes met het dringende verzoek dit logo te verwijderen. Eerst ging het om hun eigen logo, en even later om het logo met de veranderde tekst, want daarmee werd volgens hun het merkenrecht geschonden. Aseed ging bij andere clubs te rade en kreeg nogal tegenstrijdige adviezen. Anton van Aseed: “Greenpeace krijgt veel vaker van dit soort dreigbrieven, omdat er regelmatig pamfletten of andere teksten op de sites staan waarin grapjes worden uitgehaald met logo’s. Greenpeace reageert nooit op dat soort brieven, en bijna altijd blijft het bij dreigementen.” Andersom kijkt Greenpeace wel uit om te happen als iemand iets met hun logo uithaalt. Andere organisatie adviseerden om wel voorzichtig te zijn, en Antenna, de provider van Aseed had geen zin in en geen geld voor een rechtszaak.

Als juridische tussenoplossing heeft Aseed op hun eigen site even de kopie van het logo vervangen door een link naar een plaatje op de site van EyeforEnergy zelf. Om de copyright/merkenrecht kwestie te omzeilen was dat wel een grappige oplossing, maar het werkte slechts totdat EyeforEnergy het door had en het plaatje weer weghaalde.
Nu staat alleen het veranderde logo er nog, en is het stil vanaf het EyeforEnergy-front.
Aseed heeft de hele email-uitwisseling met het bedrijf op de site gezet, en dat is interessant materiaal om te lezen. Aseed concludeert terecht dat het eigenlijk nergens over gaat. Het was erg onwaarschijnlijk dat bezoekers van de Aseed site zich misleidt zouden voelen door het logo waar een grapje mee uitgehaald was. Door de ophef die er nu ontstaat, genereert EyeforEnergy meer negatieve publiciteit over zichzelf dan wanneer ze het gewoon hadden laten zitten. Bovendien is het voor Aseed aanleiding eens goed te gaan bekijken met wat voor soort club ze eigenlijk van doen hebben.

Handleiding net.activisme

Groepen die problemen krijgen met hun site op Internet komen voor advies vroeg of laat bij Bits of Freedom (BOF) terecht, de Nederlandse belangenvereniging voor burgerrechten en privacy op Internet.
“Er is veel onduidelijkheid over wat wel en niet kan op internet”, zegt Maurice Wessling van BOF, “Dat komt vooral omdat de ontwikkelingen zo snel gaan en wetgeving nu eenmaal altijd achterloopt. En bestaande, vaak tegenstrijdige, jurispudentie is vaak niet eenvoudig te begrijpen en te duiden. Bovendien verschilt de wetgeving per land, terwijl het medium grensoverschrijdend is.”
Op een internetconferentie vorige maand in San Fransisco raakte Maurice Wessling geinspireerd door de on line net.activisme – handleiding die de Electronic Frontier Foundation (EFF) heeft gemaakt. Daarin staan adviezen over wat er wel en niet mag op het internet – alles aan de hand van real life case studies. Wat te doen als de politie op de stoep staat om gegevens op te vragen? Kun je een schadevergoedingsprocedure aan je broek krijgen als je oproept de site van een bedrijf te blokkeren (Denial of Service, DoS-attack in jargon) – en het lukt? Mag je zomaar de namen, adressen en foto’s van werknemers van een dierenlaboratorium op het net zetten, of van stillen? Hoe kun je in de gaten gehouden worden op Internet?
Maurice Wessling: “Ken de wet was eigenlijk het devies: voorkomen dat mensen in problemen raken doordat ze de gevolgen van wetsovertreding niet goed inschatten. En aan de andere kant voorkomen dat gebrek aan kennis ertoe leidt dat activisten zich onnodig laten intimideren door gedreig met rechtzaken die iedere grond missen.”
Zo’n handleiding is niet zomaar naar de Nederlandse situatie te vertalen. In de Verenigde Staten is bijvoorbeeld ‘parodie’ als uitzondering op het copyright geregeld, bovendien zijn daar wel veel zaken voor de rechter geweest. Bits of Freedom heeft het plan opgevat om een handleiding voor eigen bodem samen te stellen – wie nog voorbeelden heeft is uitgenodigd ze in te sturen!

Zie verder:

De gekortwiekte Radikal-site

Nieuwsberichten Xs4all

file:///E|/download/Templates/www.indymedia.nl voor de laatste ontwikkelingen over deze zaak en de betwiste webpagina.

Financiële bijdragen t.b.v. de rechtszaak van Indymedia kunnen worden gestort op rekening 56.03.59.349 ten name van Stichting SBIP, Amsterdam. Daarnaast is elke vorm van juridische expertise bijzonder welkom.

Aseed

Amerikaanse Online Activism Training

Verzameling Amerikaanse zaken, vooral m.b.t. copyright
http://www.chillingeffects.org/