datum: 23 oktober 2006

Jansen & Janssen in de pers :
De snuffelstaat, een pleidooi voor radicaal denken
Tegenlicht, VPRO

Tegenlicht

23 oktober 2006

In de jaren zeventig verliest kritisch links terrein; niemand gelooft meer in de revolutie. In plaats van partijgebonden groepen als Maoïsten, Leninisten en Marxisten ontstaan nieuwe activistische bewegingen die opkomen voor vrouwenrechten, homo’s, dieren, huisvesting en de Derde Wereld. Ze vechten tegen kernenergie en voor een beter milieu. Met succes bestrijden tientallen actiegroepen sociale misstanden. Ze slagen erin om een aantal wezenlijke veranderingen in de maatschappij door te voeren. Er kwamen geen kruisraketten, bont werd afkeurenswaardig, vrouwen kregen het recht op abortus, homo’s mogen huwen en Zuid-Afrika werd verlost van het apartheidsregime.

lees meer

Nieuw:

Buro Jansen & Janssen
Uitgeverij Fagel

isbn: 9059141210
prijs: € 15,95
te koop in de boekhandel
te bestellen door overmaking van € 18,20
op girorek 603904 t.n.v. Stichting Res Publica te Amsterdam
vermeld bij girotel altijd adres!

Vrijwel onopgemerkt heeft Nederland een nieuwe wet op de inlichtingendiensten gekregen. De BVD heet sinds 1 juni jl. plotseling AIVD. Maar wat is er nog meer veranderd? In Snuffelstaat brengen we in kaart hoe de dienst infiltreert in bonafide milieu-organisaties, hoe ze zich mengt onder hooligans, zich bemoeit met taxi-chauffeurs, met moskeeën en georganiseerde misdaad.
Hoe gaat de dienst daarbij te werk? Hoe zit het precies met de vaak discutabele samenwerking met de politie? Is er na 11 september 2001 nog wel sprake van enige democratische controle? De AIVD denkt iedereen ongestraft te kunnen beloeren.
Wij loeren terug.

Snuffelstaat

Al geruime tijd wordt er in de Europese Unie onderhandelt over een wijziging van het Europol Verdrag. Er is een compromisvoorstel in zicht. Europol kan dan landen verzoeken onderzoeken te gaan verrichten ende dienst kan gaan deelnemen aan joint teams. Zie onze pagina over Europol na Tampere.

De beveiliging van Eurotoppen blijft hoog op de agenda staan in de Europese Unie. Nederland stelde op 12 september jl. voor om ‘toe te werken naar een algemeen strategisch kader voor het politieoptreden’.

Inhoud
Inleiding
1 Een nieuwe wet
2 Verboden vruchten
3 Geheime consultancy
4 Handhaving van de openbare orde
5 Actievoerders en ballonnenblazers
6 De islam in Nederland
7 Inlichtingen zonder grenzen
8 Economische spionage in het buitenland
9 Asielzoekers
10 Op terroristenjacht
Conclusie

lees meer

Volledige inhoudsopgave

Sinds 29 mei 2002 is de Binnenlandse Veiligheidsdienst
omgevormd tot Algemene Inlichtingen-en Veiligheidsdienst
(AIVD). Ruim vijftig jaar is deze dienst de bekendste en belang-rijkste
geheime dienst in Nederland. Zijn taak is om de
Nederlandse samenleving te beschermen tegen bedreigingen
van de democratische rechtsorde, van de veiligheid of van
gewichtige belangen van de staat. Tot 1989 was dat een over-zichtelijke
taak: Nederland moest beschermd worden tegen de
communistische vijand. Met het einde van de koude oorlog
was de relatieve rust en duidelijkheid voor de BVD ten einde.
De klassieke vijand was verdwenen.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

16 juni 1994 is een dag die geschiedenis maakte in de wereld
van de Nederlandse inlichtingendiensten. Die dag werd een
barstje geschoten in de dikke muren van het bolwerk van de
Binnenlandse Veiligheidsdienst. Dankzij een uitspraak van de
Raad van State werd het mogelijk om, onder voorwaarden,
inzage te krijgen in gegevens die de BVD verzameld had. De
uitspraak was gebaseerd op een uitspraak van het Europees
Hof van de Rechten van de Mens uit 1993, die niet alleen
zorgde voor de mogelijkheid tot inzage, maar ook eisen stelde
aan de democratische controle op inlichtingendiensten en
harde voorwaarden stelde aan het toepassen van speciale
onderzoeksmethoden. Het was inlichtingendiensten hierdoor
niet langer mogelijk om ongecontroleerd hun gang te gaan,
zoals de praktijk tot op dat moment was.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

Politie en inlichtingendiensten hebben duidelijk verschillende
taken en daaraan gekoppeld bevoegdheden. De politie is de
leidende opsporingsdienst en heeft zich te houden aan een
beperkt aantal bevoegdheden. Er zijn duidelijke richtlijnen
voor het gebruik van observeren, afluisteren en dergelijke.
Hoe ernstiger het misdrijf, des te meer middelen de politie in
mag zetten om verdachten op te sporen. Tijdens het proces
controleren rechter en advocaat de ingezette methoden.
De inlichtingendiensten zijn er ter bescherming van de
nationale veiligheid. Dit is een veel ruimere taak en met veel
ruimere bevoegdheden dan de politie. Methoden, middelen,
werkwijze, operationele gegevens, alles wat deze diensten
betreft is geheim. Zeker een individuele burger heeft geen
zicht op mogelijke activiteiten van zo’n dienst tegen hem
of haar.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

Bewaking van de onkreukbaarheid bij de overheid werd na de
val van de muur een van de nieuwe taken van de BVD.
Inmiddels zijn tal van ministeries, provincies en gemeenten
onder een ‘integriteitsvergrootglas’ gelegd.
Het is echter de vraag of een inlichtingendienst wel de
integriteit van zijn eigen overheid moet bewaken. Was de integriteitsaantasting
begin jaren negentig wel zo groot dat BVD bemoeienis
gerechtvaardigd was? Is deze instelling wel de
juiste partner op dit terrein? Achteraf blijkt het ook de BVD zelf
geweest te zijn die zich dit terrein toegeigend heeft.
In.ltratie van de overheid
Integriteit, onkreukbaarheid, betrouwbaarheid, onaantastbaarheid.
Woorden die begin jaren negentig jaren werden uitgesproken
door de minister van Binnenlandse Zaken Ien
Dales. Het waren jaren waarin het spook van de georganiseerde
misdaad welig tierde.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

Belangrijke veldwerkers voor de BVD zijn de medewerkers van
de Regionale Inlichtingendiensten. Ieder regionaal politiekorps
kent zo’n inlichtingendienst. rid’ers zijn zogeheten
artikel 60 functionarissen: artikel 60 van de Wet op de
Inlichtingenen Veiligheidsdiensten (wiv) draagt deze politieambtenaren
op werkzaamheden te verrichten voor de BVD.
Een van deze activiteiten is de informatievergaring in het
kader van de openbare orde.
Vreemd genoeg is er over dit onderwerp niet erg veel gepubliceerd,
ofschoon de inlichtingendienst van de politie al veel
langer, deels politieke, informatie verzamelt dan welke geheime
dienst in Nederland ook. Wie literatuur zoekt over dit
onderwerp vindt met name twee afstudeerscripties van voormalige
medewerkers van dergelijke inlichtingendiensten. In
beide gevallen betreft het medewerkers van de Plaatselijke,
later Regionale, Inlichtingendienst (pid/rid) van de politie in
Nijmegen. In 1988 studeerde inlichtingenrechercheur Th.
Mulder op het onderwerp af aan de Nederlandse Politie
Academie voor de cursus inspecteur der rijksrecherche. 1 In
1997 deed R. Paulis dat ook, maar dan aan de Katholieke
Universiteit Nijmegen in het kader van de opleiding
Nederlands Recht.
Mulder buigt zich in zijn scriptie over de noodzaak tot en
de wijze van informatievergaring. Paulis bekommert zich om
de normering van een en ander: waar liggen de bevoegdheden,
wie mag welke inlichtingenmiddelen gebruiken.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

Een van de onderwerpen waar de BVD zich mee bezighoudt, is
‘politiek (gewelddadig) activisme’, actievoerders dus. Na de
roerige jaren tachtig concludeert de BVD met name in het
begin van de jaren negentig dat er van ‘de Beweging’ weinig
over is. ‘De crisis waarin de Beweging al enige tijd verkeert,
heeft zich het afgelopen jaar verder verdiept’, schrijft de BVD
in zijn jaarverslag over 1991. ‘Geringe actiebereidheid’ en
‘Geen opleving in de Beweging’ zijn conclusies die de jaren
daarna getrokken worden. Slechts de aanslagen van rara
mogen nog op serieuze aandacht van de BVD rekenen.
Vanaf 1996 komt er volgens de BVD weer wat meer fut in
de actiebeweging en krijgen met name milieuactivisten een
vermelding in de jaarverslagen. Aan het aantal benaderingspogingen
door de BVD of zijn plaatselijke variant, de rid, is
ook te zien dat men uit de hoek van milieuactivisten een toenemend
aantal acties verwacht. Zo worden er in 1996 mensen
benaderd voor het geven van informatie in onder andere
Groningen, Nijmegen en Arnhem. Ook komt men tot de conclusie
dat er zich een radicalere stroming ontwikkelt binnen
de milieubeweging.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

Met de val van de muur verdween de oude doelgroep van de
BVD en daarmee zijn belangrijkste bestaansrecht. Er lijkt de
laatste tien jaar echter een nieuwe grote vijand te zijn: de
islam. Met name sinds de aanslagen op 11 september 2001 op
het World Trade Center en het Pentagon lijkt een nieuw
koudeoorlogsdenken sterk aan populariteit te winnen. In
hoeverre maakt de BVD zich druk over de activiteiten van aanhangers
van deze religie, waarom doet de dienst dit en wat
zijn hiervan de consequenties?

lees meer

Volledige inhoudsopgave
De kwestie-calan leidde een paar jaar geleden tot een heuse soap tussen de europese inlichtingendiensten. De uitgeweken leider van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) probeerde in verschillende EU-lidstaten asiel aan te vragen. Geruchten over arrestatie, asielverlening en uitlevering aan Turkije wisselden elkaar in hoog tempo af. Abdullah calan probeerde ook Nederland te bereiken, maar werd nog in de lucht tot persona non grata verklaard. Toen calan in februari 1999 uiteindelijk door een Turks commando werd gekidnapt, werden in heel Europa ambassades bezet.
Op hoog politiek niveau werd nadien de vraag gesteld
waarom de europese veiligheidsen inlichtingendiensten zo
slecht op de hoogte waren van de bewegingen van de PKK-leider
en elkaar niet informeerden. Zo zou Griekenland de
overige Europese landen niet hebben verteld dat het calan
tijdelijk onderdak bood. Ook het plotsklaps intrekken van een
Duits uitleveringsverzoek aan Itali, toen de Koerdenleider
daar op het vliegveld was gearresteerd, leidde tot opgetrokken
wenkbrauwen. Over deze affaire was volgens minister van
Binnenlandse Zaken Bram Peper heel veel te zeggen, maar
niet in het openbaar.
de europese lidstaten spraken tijdens een topontmoeting
in Duitsland af hun inlichtingenen veiligheidsdiensten
(IVD’s) beter te laten samenwerken.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

De Inlichtingendienst Buitenland

Het is niet voor het eerst dat er sprake is van activiteiten van
de BVD in het buitenland. Dat heeft te maken met het moeizame
bestaan van de Buitenlandse Inlichtingendienst (BID), sinds
1971 tot zijn opheffing in 1994 Inlichtingendienst Buitenland
(IDB) geheten. Deze is altijd klein gebleven en kort gehouden
door de afnemers van zijn producten, de ministeries van
Algemene Zaken (het departement van de premier),
Buitenlandse Zaken, Defensie en Economische Zaken. Al in de
jaren zestig kwam het rond deze dienst tot een crisis. Zoals Dirk
Engelen het in zijn onderzoek naar de dienst uitdrukt: de BID
verzamelde inlichtingen waar niemand op zat te wachten en
wist geen inlichtingen te leveren waaraan wel behoefte bestond.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

Na de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde
Staten krijgt de BVD een grote rol in de strijd tegen het terrorisme.
De inspanningen zullen zich in Nederland hoofdzakelijk
richten op asielzoekers en migranten. Intensiever dan
in de afgelopen jaren zal de BVD mensen uit deze groepen
werven. In eerste instantie om informatie in te winnen, maar
wellicht ook om te in.ltreren. Maar wat zijn nu eigenlijk de
gevolgen voor asielzoekers en migranten van een grotere BVD-bemoeienis?
Gaat de BVD wel netjes en eerlijk te werk? Maakt
de dienst geen misbruik van de afhankelijke positie waarin
mensen verkeren? Zjn er wel regels waar de BVD zich aan
moet houden? En wordt de BVD hierin gecontroleerd?
Nu de roep om bestrijding van terrorisme luid klinkt, zijn
dit niet de vragen die in de politiek gesteld worden. Maar wanneer
wij niet willen dat iedere asielzoeker of migrant bij voorbaat
verdacht is van betrokkenheid bij terrorisme, moet er wel
degelijk gekeken worden naar de gevolgen van de inzet van de
BVD op dit terrein. In de asielprocedure worden asielzoekers
reeds doorgelicht door de Immigratieen Naturalisatiedienst.
Wanneer hier ook nog een ondoorzichtige BVD omheen cirkelt,
blijken de gevolgen niet altijd te overzien.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

De aanslagen op de WTC-torens in New York en het Pentagon
in Washington van 11 september 2001 hebben de wereld
geschokt. De Verenigde Staten reageerden met een alomvattende
strategie. Leger, politie, inlichtingendiensten, politiek
en diplomatie, alles en iedereen werd ingezet in de nieuwe
oorlog tegen het terrorisme.
De vijand kreeg al snel een gezicht: Osama bin Laden en
zijn Al Qaedanetwerk zouden achter de aanslagen zitten.
Maar de ‘nieuwe oorlog tegen het terrorisme’ zou zich niet tot
dit netwerk moeten beperken. Ook terroristen in Indonesi,
de Filipijnen, Jemen, en de landen die ze ondersteunen, zoals
Syri, Soedan en Irak, worden door de VS als doel in de nieuwe
oorlog beschouwd.

lees meer

Volledige inhoudsopgave

De wereld is na 11 september 2001 niet meer dezelfde als
voorheen, concludeerde menigeen na de aanslagen in de
Verenigde Staten. Deze wijsheid geldt onder andere voor de
wereld van inlichtingen-en veiligheidsdiensten. Aan de ene
kant was er wereldwijde verbazing en verontwaardiging dat
met name de Amerikaanse inlichtingendiensten de aanslagen
niet hadden weten te voorkomen, aan de andere kant werd er
vooral richting inlichtingendiensten gekeken om dergelijke
aanslagen in de toekomst juist wel te voorkomen.
Publiekelijk werd de vraag gesteld of de Nederlandse
inlichtingendiensten bij machte zouden zijn een grote ter-reuraanval
tegen te gaan. Zonder deze vraag op een zinnige
manier te beantwoorden wordt de BVD aangemerkt als de
instantie die ons moet beschermen tegen (islamitisch) ter-rorisme
en daarvoor vele miljoenen extra krijgt toegeworpen.

lees meer