A former FBI officer who disappeared in mysterious circumstances in Iran four years ago has been held by the country’s Revolutionary Guard, the cables suggest.
Robert Levinson vanished in 2007 while working as a private investigator on Kish Island, a popular tourist resort in the Persian Gulf. Since then the Tehran regime has rebuffed all efforts from his family to discover his fate, insisting it has no information.
But testimony from a political prisoner who managed to flee the country casts doubt on the official Iranian line and indicates that Mr Levinson may have spent time in one of the Revolutionary Guard’s notorious secret jails.
The informant, who was detained in August 2009 amid the civil unrest sparked by the country’s disputed presidential elections, claims that he saw the words “B. LEVINSON” written on the frame of his cell, beneath three lines of English which he assumed to be a “plea for help”.
The American diplomat who interviewed the source two months later wrote to Washington: “He said that at the time he did not know who Levinson was and only after his release did he use the search engine Google to find that Levinson was a missing American citizen.”
While unable to provide information on the American’s current whereabouts, the prisoner painted a bleak picture of conditions in the Tehran jail, which he described as having a “smell of blood”.
During his four-day ordeal, the source claims that guards burned him with cigarettes and subjected him to sexual assaults.
The US is generally sceptical of information supplied by untested sources, wary of those who concoct false intelligence in the hope of financial reward or assistance with asylum applications.
But the diplomat who interviewed the source noted that he “asked us for no favours” and gave no indication of dishonest motives.
Mr Levinson, who would now be 62, was reportedly investigating a cigarette-smuggling ring when he disappeared in March 2007. The US has always denied he was still working for the FBI.
By Matthew Moore
6:30AM GMT 03 Feb 2011
Find this story at 3 February 2011
© Copyright of Telegraph Media Group Limited 2013

An American man who disappeared in Iran more than six years ago had been working for the CIA in what U.S. intelligence officials describe as a rogue operation that led to a major shake-up in the spy agency.
Robert Levinson, a retired FBI agent, traveled to the Iranian island of Kish in March 2007 to investigate corruption at a time when he was discussing the renewal of a CIA contract he had held for several years. He also inquired about getting reimbursed for the Iran trip by the agency before he departed, according to former and current U.S. intelligence officials.
After he vanished, CIA officials told Congress in closed hearings as well as the FBI that Levinson did not have a current relationship with the agency and played down its ties with him. Agency officials said Levinson did not go to Iran for the CIA.
But months after Levinson’s abduction, e-mails and other documents surfaced that suggested he had gone to Iran at the direction of certain CIA analysts who had no authority to run operations overseas. That revelation prompted a major internal investigation that had wide-ranging repercussions, the officials said, speaking on the condition of anonymity.
The CIA leadership disciplined 10 employees, including three veteran analysts who were forced out of their jobs, the officials said.
The agency changed the rules outlining how analysts conduct business with contractors, including academics and other subject-matter experts who don’t work at the CIA, making it harder for agency employees to have such relationships.
The CIA ultimately concluded that it was responsible for Levinson while he was in Iran and paid $2.5 million to his wife, Christine, former U.S. intelligence officials said. The agency also paid the family an additional $120,000, the cost of renewing Levinson’s contract.
Levinson’s whereabouts remain unknown. Investigators can’t even say for certain whether he’s still alive. The last proof of life came about three years ago when the Levinson family received a video of him and later pictures of him shackled and dressed in an orange jumpsuit similar to those worn by detainees at the prison at Guantanamo Bay, Cuba.
“I have been held here for 31 / 2 years,” he says in the video. “I am not in good health.”
U.S. intelligence officials concede that if he is alive, Levinson, who would be 65, probably would have told his captors about his work for the CIA, as he was likely subjected to harsh interrogation.
The National Security Council declined to comment on any ties Levinson has to the U.S. government. “The investigation into Mr. Levinson’s disappearance continues, and we all remain committed to finding him and bringing him home safely to his family,” said spokeswoman Caitlin Hayden.
In a statement released Thursday, Levinson’s family said the U.S. government has failed to make saving his life a priority. “It is time for the U.S. government to step up and take care of one of its own. After nearly 7 years, our family should not be struggling to get through each day without this wonderful, caring, man that we love so much,” the statement said.
Levinson joined the FBI’s New York Field Office in 1978 after spending six years with the Drug Enforcement Administration. He was an expert on the New York mob’s five families. Eventually, he moved to the Miami office, where he tracked Russian organized-crime figures and developed a reputation for developing sources.
While in the FBI, Levinson attended a conference where he met a well-respected CIA analyst named Anne Jablonski, one of the agency’s experts on Russia. The two formed a friendship.
When Levinson retired from the FBI in 1998, he went to work as a private investigator.
Jablonski continued at the agency and, among her other duties after the Sept. 11, 2001, attacks on the United States, was to brief FBI Director Robert S. Mueller and Attorney General John D. Ashcroft. By 2005, she was in the Office of Transnational Issues (OTI), the CIA unit that tracks money transfers, weapons smuggling and organized crime.
Jablonski brought Levinson to the CIA for discussions on money laundering with her colleagues. In 2006, Tim Sampson, then the head of the Illicit Finance Group, which was part of OTI, hired Levinson. The unclassified contract was then worth $85,000.
Academic reports
Levinson was supposed to provide academic reports but was operating more like a spy, gathering intelligence for the CIA and producing numerous well-
received reports, officials said. While working for the CIA, he passed on details about the Colombian rebels, then-President Hugo Chávez of Venezuela and Iran’s nuclear program.
Levinson hopscotched the globe. He went to Turkey and Canada, among other countries, to interview potential sources, sometimes using a fake name. But CIA station chiefs in those countries were never notified of Levinson’s activities overseas even though the agency reimbursed him for his travel, a violation of the rules.
On March 8, 2007, Levinson flew from Dubai to the Iranian island of Kish and checked into a hotel. He met with Dawud Salahuddin, a fugitive wanted for the murder of an Iranian dissident and diplomat who was shot at his house in Bethesda, Md. Levinson thought Salahuddin could supply details about the Iranian regime, perhaps ones that could interest the CIA, according to officials who have reconstructed some of his movements.
Levinson spent hours talking to Salahuddin. The next morning, he checked out of his hotel and vanished, officials said. The United States suspected the Iranian security services were behind his abduction, according to a diplomatic cable disclosed by WikiLeaks.
The U.S. government insisted that Levinson was a private citizen making a private trip. The State Department, in a cable to U.S. embassies in May 2007, said much the same thing. “Levinson was not working for the United States government,” Secretary of State Condoleezza Rice wrote.
The CIA told the Senate Intelligence Committee that Levinson had done some minor work for the agency but that his contract had run out and the spy agency had nothing to do with him going to Iran. Agency analysts also spoke with the FBI and said they hadn’t sent him to Iran. The CIA’s involvement seemed to end there. The FBI, which investigates crimes against Americans, did not push the CIA to open its files and take a deeper look at Levinson’s relationship with the agency.
But Levinson’s family and friends refused to accept that he was a lost tourist. A former federal prosecutor in Florida named David McGee, a friend of Levinson’s, and McGee’s paralegal, Sonya Dobbs, thought the government wasn’t being truthful about who employed Levinson.
Dobbs managed to access Levinson’s e-mail accounts. There she found e-mails between Jablonski and Levinson and other material suggesting that he had worked with the CIA in what appeared to be a continuing relationship.
One of the e-mails instructed Levinson not to worry about getting paid for going to Iran shortly before he made the trip. Jablonski said she would take care of it. She advised him not to contact the agency’s contract office. “Keep talk about the additional money among us girls,” she said by e-mail.
The e-mails also suggested that Levinson was operating at Jablonski’s behest, according to officials who have reviewed the communications between the two. Jablonski adamantly denied in an interview that she oversaw what Levinson was doing.
With the newly discovered information, McGee got the attention of Sen. Bill Nelson (D-Fla.), who serves on the intelligence panel and is from Levinson’s home state. At the CIA, agency investigators began to scrutinize Levinson’s relationship with Jablonski and her boss, Sampson, and discovered more problems in the handling of his work.
Instead of mailing reports to the CIA, where they would be properly screened and processed, Jablonski had Levinson send them to her house, according to officials. She said she could review them faster that way.
They used private e-mail accounts to communicate — one reason the CIA was slow to learn of the relationship. The arrangement led CIA investigators to think Jablonski was trying to obscure their ties, according to current and former U.S. officials.
Jablonski never disclosed those details and others to investigators when Levinson disappeared. While the FBI and CIA knew about Levinson’s previous contract, answers she provided “didn’t square with the e-mails,” said a former senior agency official with knowledge of the events.
To CIA officials, it appeared that she was running a source and collecting intelligence, a job for trained operatives in the clandestine service and not analysts. In fact, the CIA’s clandestine arm never knew that Levinson was on the payroll or his activities when he traveled abroad, officials said.
By 2008, the CIA’s deputy director at the time, Stephen Kappes, conceded to Nelson and other senators that there was more to the Levinson story than the agency had acknowledged the previous year. Some on the committee said they had been misled by the CIA.
Jablonski said in an interview that she wasn’t hiding anything from CIA officials and that they knew about the arrangement with Levinson. Jablonksi said she would never put Levinson, a friend, in harm’s way.
Nevertheless, Jablonski and Sampson could face criminal charges, law enforcement officials say. Both veteran analysts resigned from the CIA in 2008 along with a third senior manager. Jablonski now works in the private sector. Sampson took a job with the Department of Homeland Security. He declined to comment for this report.
He told the Associated Press: “I didn’t even know he was working on Iran. As far as I knew he was a Latin America, money-laundering and Russian-organized-crime guy. I would never have directed him to do that.”
A break in 2010
For years, Levinson’s family had no word on the fate of the former FBI agent. A break came in November 2010 when an unknown source sent the family a 54-second video of Levinson, who appeared haggard but otherwise unharmed. They are unsure who sent the video, or why. The FBI is also unsure when the video was made.
“Please help me get home,” he says in the video. “Thirty-three years of service to the United States deserves something. Please help me.”
Levinson spent only 28 years with the Drug Enforcement Administration and the FBI, suggesting that he was including his time on a CIA contract as part of his government service.
A few months later, the family received a series of pictures: Levinson, his hands chained and his hair long and unruly, dressed in an orange jumpsuit. The family received them in April 2011. The FBI determined that they were sent from Afghanistan but was unsure when they were taken.
The photographs and videos turned into a dead end. And a recent FBI media blitz and $1 million reward haven’t revealed his whereabouts. Secret FBI meetings with the Iranians in Europe also have proved fruitless, officials said.
After the video and pictures of Levinson emerged, American officials concocted a story that he was being held in Pakistan or Afghanistan in an effort to provide the Iranians some cover to release him, according to U.S. intelligence officials. Then-Secretary of State Hillary Rodham Clinton put out a statement in March 2011 that Levinson might be in southwest Asia. Officials hoped Levinson would turn up in one of those two countries and give the Iranians plausible deniability, officials said.
The ruse failed.
U.S. intelligence officials say that if there was a moment for his return, it was when they received the video. They can’t explain why Iran has freed other captives, such as a trio of U.S. hikers, but not Levinson. And other U.S. citizens being held by Iran — pastor Saeed Abedini and former Marine Amir Hekmati — are known to be alive, unlike Levinson.
The Iranians have steadfastly denied holding Levinson. Even as the relationship between the United States and Iran has thawed with the recent election of President Hassan Rouhani and a temporary deal that freezes parts of the country’s nuclear program, there has been no progress on securing Levinson or information about his fate.
“We don’t know where he is, who he is,” Rouhani told CNN in September during the United Nations General Assembly. “He is an American who has disappeared. We have no news of him.”
U.S. intelligence officials remain skeptical. They suspect Iran did snatch Levinson, but they can’t prove it. Officials surmise that only a professional intelligence service such as Iran’s Ministry of Intelligence and National Security could have taken Levinson and thwarted American efforts to find him for so many years.
U.S. intelligence officials acknowledge it’s very possible Levinson, who was in poor health, died under questioning at some point. They say there is no upside for the Iranians to admit he died in their custody.
Former officials familiar with the case said releasing the information about his CIA ties won’t make his situation any worse.
Levinson’s family refuses to believe he is dead and remains hopeful he will return home.
In November, Levinson became the longest-held hostage in U.S. history, surpassing the 2,454 days that Terry Anderson spent in captivity in Lebanon in the 1970s.
“No one would have predicted this terrible moment more than 61 / 2 years ago when Bob disappeared,” Christine Levinson said in a statement last month. “Our family will soon gather for our seventh Thanksgiving without Bob, and the pain will be almost impossible to bear. Yet, as we endure this terrible nightmare from which we cannot wake, we know that we must bear it for Bob, the most extraordinary man we have ever known.”
This article was reported beginning in 2010 while Goldman worked at the Associated Press. Goldman, whose byline also appears on an AP story on this subject, is now a Post staff writer.
By Adam Goldman,
Find this story at 13 December 2013
© The Washington Post Company

CIA paid millions of dollars to small band of inmates who were recruited to spy on al-Qa’ida leaders
The CIA was doing more than just incarcerating and interrogating the hundreds of terror suspects who were rounded up and delivered to the fortified Guantanamo Bay military prison in a remote corner of Cuba in the wake of the 9/11 attacks. In a few cases it was also trying to turn them into double agents.
Click image above to enlarge graphic
The programme, run from a secret facility within Guantanamo Bay which has never been revealed until now, ran from 2002 until 2006 and drew the personal attention of George W Bush who was then in the White House.
A number of terror suspects were successfully turned and sent back to their countries in the hope that they would reconnect with the al-Qa’ida network and feed information back to the CIA to help it locate and kill high-profile targets, according to an investigation by the Associated Press.
Only those believed still to have legitimate contacts with the top hierarchies of terror group were considered for the secret programme. Once identified, they were tempted by an assortment of inducements, most notably large sums of cash as well as promises from the CIA that their safety and that of their families would thereafter be assured, including with new false identities.
The money for the men, which over time came to millions of dollars, was drawn from a secret CIA fund called the “Pledge”. More prosaically, these special recruits were offered equally special privileges while they remained at Guantanamo Bay, including being taken out of the main cell blocks and moved to a group of small, relatively cosy bungalows set several hundred yards away beyond a screen of shrub and cactus.
The cottages, which went by the codename Penny Lane, had their own patios, kitchens and private showers. Perhaps most tempting of all, they featured proper beds with regular mattresses.
The Penny Lane moniker was derived from The Beatles song, in a nod to the fact that the main cell block complex had already become known as “Strawberry Fields”, because of the next word in the chorus – “forever”. More than 10 years later some of the detainees are still incarcerated in them with little prospect of release.
Some also took collectively to calling the hidden cottages the “Marriott”, because of their relative comfort. Allegedly, the Penny Lane residents were even allowed to access pornography if they so requested.
There was no comment today from the CIA. Details of the programme, which came laden with heavy risks, were pieced together by the Associated Press following interviews with numerous current and former US officials who were familiar with it. They, however, spoke on condition of anonymity. Others familiar with Guantanamo Bay did not express particular surprise.
“Of course that would be an objective,” noted Emile Nakhleh, a former top CIA analyst who helped assess detainees, without discussing the programme further. “It’s the job of intelligence to recruit sources.”
“I do see the irony on the surface of letting some really very bad guys go,” David Remes, a lawyer for a group of Yemeni detainees at the facility, told the AP. He too, however, saw what the CIA was hoping to achieve. “The men we were sending back as agents were thought to be able to provide value to us.”
Mr Bush was sufficiently intrigued to speak at the White House directly to one CIA official who was involved in Afghanistan, where the suspects-turned-agents were sent to upon their release from Penny Lane. By contrast, President Barack Obama is said to have raised concerns about any of those who were supposedly still helping the CIA when he took office in 2009 and ordered a review of all such operations.
If the programme remained a heavily guarded secret, it was surely because of the rather obvious risks associated with it, notably that the men, once released would immediately take part in new attacks against the US and publicly reveal their journeys through Penny Lane to embarrass Washington. There was also concern that if any of them identified a target for drone attack they might themselves have been killed even while being in the pay of the CIA.
While sources said that the programme did result in some successful CIA assassinations of high-priority targets, they conceded that in other cases men simply vanished upon release never to be heard from again. They said there is no evidence, however, that any of them turn around again and killed any Americans.
The treatment of inmates by the US at Guantanamo Bay has repeatedly been condemned by human rights groups. The facility remains a political thorn in the side for President Obama, who has failed to fulfil a pledge made when he was first elected to close it down quickly. He was stymied in particular by resistance on Capitol Hill to any notion of terror suspects being moved to US soil for trial in the regular court system.
Public attention will be directed back to Guantanamo Bay next year in particular with the expected start of the trial of Khalid Sheik Mohammed, the alleged mastermind of the 9/11 attacks on America.
David Usborne
Tuesday, 26 November 2013
Find this story at 26 November 2013
 
© independent.co.uk

This Sept. 2, 2010 satellite image provided by TerraServer.com and DigitalGlobe shows a portion of Naval Station Guantanamo Bay, Cuba, including the secret facility known as Penny Lane, upper middle in white. In the early years after 9/11, the CIA turned a handful of prisoners at the secret facility into double agents and released them. Current and former U.S. officials tell The Associated Press that the program helped kill terrorists. The program was carried out in the secret facility, built a few hundred yards from the administrative offices of the prison in Guantanamo Bay, bottom of image. The eight small cottages were hidden behind a ridge covered in thick scrub and cactus. (AP Photo/TerraServer.com and DigitalGlobe)
WASHINGTON (AP) — A few hundred yards from the administrative offices of the Guantanamo Bay prison, hidden behind a ridge covered in thick scrub and cactus, sits a closely held secret.
A dirt road winds its way to a clearing where eight small cottages sit in two rows of four. They have long been abandoned. The special detachment of Marines that once provided security is gone.
But in the early years after 9/11, these cottages were part of a covert CIA program. Its secrecy has outlasted black prisons, waterboarding and rendition.
In these buildings, CIA officers turned terrorists into double agents and sent them home.
It was a risky gamble. If it worked, their agents might help the CIA find terrorist leaders to kill with drones. But officials knew there was a chance that some prisoners might quickly spurn their deal and kill Americans.
For the CIA, that was an acceptable risk in a dangerous business. For the American public, which was never told, it was one of the many secret trade-offs the government made on its behalf. At the same time the government used the threat of terrorism to justify imprisoning people indefinitely, it was releasing dangerous people from prison to work for the CIA.
Nearly a dozen current and former U.S officials described aspects of the program to The Associated Press. All spoke on condition of anonymity because they were not authorized to publicly discuss the secret program, even though it ended in about 2006.
The program and the handful of men who passed through these cottages had various official CIA codenames. But those who were aware of the cluster of cottages knew it best by its sobriquet: Penny Lane.
It was a nod to the classic Beatles song and a riff on the CIA’s other secret facility at Guantanamo Bay, a prison known as Strawberry Fields.
Some of the men who passed through Penny Lane helped the CIA find and kill many top al-Qaida operatives, current and former U.S. officials said. Others stopped providing useful information and the CIA lost touch with them.
When prisoners began streaming into the prison on the U.S. naval base at Guantanamo Bay, Cuba, in January 2002, the CIA recognized it as an unprecedented opportunity to identify sources. That year, 632 detainees arrived at the island. The following year 117 more arrived.
“Of course that would be an objective,” said Emile Nakhleh, a former top CIA analyst who spent time in 2002 assessing detainees but who did not discuss Penny Lane. “It’s the job of intelligence to recruit sources.”
By early 2003, Penny Lane was open for business.
Candidates were ushered from the confines of prison to Penny Lane’s relative hominess, officials said. The cottages had private kitchens, showers and televisions. Each had a small patio.
Some prisoners asked for and received pornography. One official said the biggest luxury in each cottage was the bed, not a military-issued cot but a real bed with a mattress.
The cottages were designed to feel more like hotel rooms than prison cells, and some CIA officials jokingly referred to them collectively as the Marriott.
Current and former officials said dozens of prisoners were evaluated but only a handful, from varying countries, were turned into spies who signed agreements to spy for the CIA.
CIA spokesman Dean Boyd declined to comment.
Sen. Kelly Ayotte, R-N.H., who serves on the Armed Services and Homeland Security oversight committees, said Tuesday that she was still learning more about the program but was concerned about the numbers of prisoners who were released by the Bush and Obama administrations and returned to fight with terrorists against U.S. interests.
“So, when I juxtapose that to the CIA actually thinking that they can convert these people, I think it was very ill-conceived program for them to think that,” Ayotte said on MSNBC’s “Andrea Mitchell Reports. “These are some very hard-core individuals and many whom have been released by both administrations have gotten back in to fight us and our allies, unfortunately.”
Appearing on the program with Ayotte, Sen. Bob Casey, D-Pa., said it was difficult for him to evaluate the CIA program’s effectiveness. “But it has a degree of recklessness to it that I would be very concerned about,” Casey said.
The U.S. government says it has confirmed about 16 percent of former Guantanamo Bay detainees rejoin the fight against America. Officials suspect but have not confirmed that another 12 percent rejoined.
Though the number of double agents recruited through Penny Lane was small, the program was significant enough to draw keen attention from President George W. Bush, one former official said. Bush personally interviewed a junior CIA case officer who had just returned home from Afghanistan, where the agency typically met with the agents.
President Barack Obama took an interest the program for a different reason. Shortly after taking office, he ordered a review of the former detainees working as double agents because they were providing information used in Predator drone strikes, one of the officials said.
Infiltrating al-Qaida has been one of the CIA’s most sought-after but difficult goals, something that other foreign intelligence services have only occasionally accomplished. So candidates for Penny Lane needed legitimate terrorist connections. To be valuable to the CIA, the men had to be able to reconnect with al-Qaida.
From what the Bush administration was saying about Guantanamo Bay prisoners at the time, the CIA would have seemingly had a large pool to draw from.
Vice President Dick Cheney called the prisoners “the worst of a very bad lot.” Defense Secretary Donald Rumsfeld said they were “among the most dangerous, best trained, vicious killers on the face of the Earth.”
In reality, many were held on flimsy evidence and were of little use to the CIA.
While the agency looked for viable candidates, those with no terrorism ties sat in limbo. It would take years before the majority of detainees were set free, having never been charged. Of the 779 people who were taken to Guantanamo Bay, more than three-fourths have been released, mostly during the Bush administration.
Many others remain at Guantanamo Bay, having been cleared for release by the military but with no hope for freedom in sight.
“I do see the irony on the surface of letting some really very bad guys go,” said David Remes, an American lawyer who has represented about a dozen Yemeni detainees at Guantanamo.
But Remes, who was not aware of Penny Lane, said he understands its attraction.
“The men we were sending back as agents were thought to be able to provide value to us,” he said.
Prisoners agreed to cooperate for a variety of reasons, officials said. Some received assurances that the U.S. would resettle their families. Another thought al-Qaida had perverted Islam and believed it was his duty as a Muslim to help the CIA destroy it.
One detainee agreed to cooperate after the CIA insinuated it would harm his children, a former official said, harkening to similar threats interrogators lodged against admitted 9/11 mastermind Khalid Sheikh Mohammed.
All were promised money. Exactly how much each was paid remains unclear. But altogether, the government paid millions of dollars for their services, officials said. The money came from a secret CIA account, codenamed Pledge, that’s used to pay informants, officials said.
The arrangement led to strategic discussions inside the CIA: If the agency’s drones had a shot at Osama bin Laden or his deputy, Ayman al-Zawahri, would officials take the shot if it meant killing a double agent on the American payroll?
It never came to that.
The biggest fear, former officials involved with the program recalled, was that a former detainee would attack Americans, then publicly announce that he’d been on the CIA payroll.
Al-Qaida suspected the CIA would attempt a program like this and its operatives have been very suspicious of former Guantanamo Bay detainees, intelligence officials and experts said.
In one case, a former official recalled, al-Qaida came close to discovering one of the double agents in its midst.
The U.S. government had such high hopes for Penny Lane that one former intelligence official recalled discussion about whether to secretly release a pair of Pakistani men into the United States on student or business visas. The hope was that they would connect with al-Qaida and lead authorities to members of a U.S. cell.
Another former senior intelligence official said that never happened.
Officials said the program ended in 2006, as the flow of detainees to Guantanamo Bay slowed to a trickle. The last prisoner arrived there in 2008.
Penny Lane still stands and can be seen in satellite photos. The complex is surrounded by two fences and hidden among the trees and shrubs of Guantanamo Bay.
___
Associated Press writer Ben Fox contributed to this story from San Juan, P.R.
By ADAM GOLDMAN and MATT APUZZO
— Nov. 26, 2013 3:42 PM EST
Find this story at 26 November 2013
© 2013 Associated Press

German intelligence services collect data from asylum seekers that could have security relevance and turn it over to the US. In some instances this could be a breach of international law.
In its ongoing “war on terror,” the United States, for years, has been carrying out so-called targeted killings of suspected terrorists with the help of unmanned drone aircraft. Information about possible targets is also passed on to the US intelligence services by their German counterparts, who have gleaned that information from asylum seekers.
Germany’s Central Survey Office (HBW) regularly conducts background checks on asylum seekers. The agency, like the Federal Intelligence Service (BND), answers directly to the chancellor, and is particularly interested in information about suspected terrorists in the asylum seeker’s country of origin.
Theoretically, as German media have pointed out, the transfer of this information could lead to the targeted killing of a person by the United States, making Germany an indirect participant in that action – and that could be a violation of international law, according to Robert Frau, an expert on the subject at Viadrina University in Frankfurt/Oder.
“If Germany were to hand over data to the Americans, which were then used for illegal actions, then Germany would be abetting a breach of international law,” said Frau.
Interpretations of international law
There is no consensus among law experts, however, whether or not drone attacks and targeted killings are a violation of international law, and as such, whether Germany, in passing on information, would be abetting a breach of the law.
This MQ-9 Reaper is one of the main drones used by the US for clandestine air operations
In armed conflicts, persons participating directly in combat operations are legitimate targets. “In such cases, a drone attack is no different than using a missile, or having soldiers fire their weapons,” said Frau.
A targeted killing in that scenario would not be a violation of international law. Both the United States and Germany, for example, are involved in an armed conflict in Afghanistan. Therefore, if Germany passes information to the US on German citizens in Afghanistan and the US uses that information for a targeted killing, that is not a breach of international law, Frau explained.
The situation would be different in Somalia, however. “Germany is not involved in armed conflict there and outside of an armed conflict there are other rules. That means, as a matter of principle, such killings are not legal,” Frau stressed.
No German collusion is known
Hans-Christian Ströbele admits that no German participation is known
It is next to impossible to prove whether or not Germany in the past ever provided information that led to a targeted killing. When asked, the German government points to the necessity of keeping sensitive information secret.
Even the highly critical Green politician, Hans-Christian Ströbele, who is a member of the Parliamentary Control Committee that oversees the intelligence services and has access to secret government files, has said that he has no knowledge of any such cases.
Ströbele did say, however, that there was also no way to totally exclude it either. Germany, he said, had no way of knowing what the US did with the information it received from Berlin.
Once data is passed on, one can assume the US intelligence services will use it as they see fit, agrees law expert Frau. Germany “cannot pass on data with the explicit request that they not be used for illegal acts,” he said.
Date 26.11.2013
Author Sven Pöhle / gb
Editor John Blau
Find this story at 26 November 2013
© 2013 Deutsche Welle |

German law promises refuge to those persecuted in their home countries. Now it has been revealed that German intelligence uses the asylum process to find out more about those coming here – and those who stay behind.
When refugees apply for asylum in Germany they have to go through a long process before their stay is approved. Employees of the Federal Office for Migration and Refugees ask them questions about the situation in their home country and whether they face political persecution.
They agency is also interested in finding out how refugees arrived in Germany, whether criminal smugglers helped them and whether applicants entered other European countries before arriving in Germany. If they did, international law says they must return to the country of entry.
Victor Pfaff says the HBW are not mysterious
But unknown to the public, there is another authority that can take charge of the process. The Berlin-based Office for Interrogation (HBW) is officially part of the chancellor’s office. Since 1958 if has gathered information to help Germany’s domestic Federal Intelligence Service (BND). Many observers believe it is in reality part of the BND.
Journalists from the daily “Süddeutsche Zeitung” and public broadcaster NDR reported that HBW employees ask whether asylum-seekers know specific people in their home countries who might belong to a terrorist organization or have information about weapons caches. In theory, this information could be used by intelligence services to find or kill terrorists.
A dangerous game?
Lawyers who advise asylum-seekers about their rights frequently encounter the HBW. Victor Pfaff has been working in Frankfurt as an asylum-rights lawyer for more than 40 years. He has met many HBW employees, finding them always to be very polite and happy to hand out their business cards. “We shouldn’t enshroud them in a fog of mystery,” he said.
Pfaff said the agency denies being part of the BND, even though both organizations report directly to the chancellor.
Asylum-seekers had never complained to him that this questioning caused them problems, Pfaff said. On the contrary, he sometimes approached the HBW for help in speeding up difficult asylum cases. He said if his clients are able to provide useful information, their residence permits can be issued in a matter of days.
But deals like this only happen rarely, Pfaff said, warning that information can also be gathered without consent. “It is problem if German intelligence is secretly present at a an asylum hearing and provides this information to foreign intelligence.” If this happened, asylum-seekers might feel they were being used. Pfaff said he had heard of such cases, and believed they posed a danger, because terrorists could take revenge and kill alleged traitors.
Refugees can spend years in camps such as this one in Friedland, Lower Saxony
Warnings for attempted spying
Claus-Ulrich Prössl heads the Cologne Refugee Council, an organization that assists asylum-seekers throughout the procedure. Prössl said he believes the BND and the HBW are closely connected, and had even heard of cases where people were questioned by BND employees. “A few refugees were hoping that their asylum process would go more quickly, while other refugees did not understand what was going on and were worried.”
Prössl warns asylum-seekers to be careful: “Unfortunately, after the NSA affair, we have to assume that all information will be passed on.” He said he did not see any data protection or confidentiality and worried that the information thus gathered would not stay within the borders of Germany. There must be a reason, he said, why the state of North Rhine-Westphalia had given up on its own security questioning.
Cologne-based lawyer Zaza Koschuaschwili also warns applicants about questions that have nothing to do with the actual asylum process. Sometimes the quality of the available simultaneous translators is poor:”It often happens that interpreters is add their own interpretations or opinions to a statement.” His clients would often complain that they had been musunderstood, he added.
As a lawyer and a native of Georgia, Koschuaschwili can speak both languages and knows his clients’ rights. But whenever the HBW gets involved, attorneys are frequently excluded from interviews.
Refugees give information to the HBW in the hope of gaining residency
Participation is not meant to have drawbacks
DW asked the HBW for an interview to shed light on the relationship between itself and the BND. Its director promised to provide the desired information once a series of questions had been discussed with the chancellor’s office. That process is still ongoing.
Six months ago, Sharmila H. came to Germany from Afganistan. Although she is still waiting for her interview, she says one thing is already clear to her: “I will not answer just any questions,” if intelligence agencies speak to her – just who she is and why she came here.
Pfaff and Koschuaschwili wish to reassure those who are unwilling to cooperate with German intelligence that they should have no fear about the regular procedure for granting asylum.
Sharmila H. hopes they are right.
Date 22.11.2013
Author Wolfgang Dick / ns
Editor Simon Bone
Find this story at 22 November 2013
© 2013 Deutsche Welle

In Somalia, Yusuf A. owned two houses and several cars. He had money and power as a politician with a seat in parliament and occasionally even in the cabinet. Now he lives in a shabby apartment in a small industrial park in Munich. Yusuf hasn’t yet found work and frequently falls ill. He’s lost his wealth, but at least he’s safe. In Somalia, he was under threat from al-Shabaab Islamists. Then it went beyond threats. One day a grenade landed in his house, killing a colleague of his. Yusuf fled to Germany.
He was granted permanent residency with amazing swiftness and was allowed to send for his wife and seven children to join him. The German authorities—and they probably weren’t alone—showed great interest in Yusuf. In the span on seven weeks authorities called him in for questioning five times. The meetings lasted hours. Hearings conducted by the Federal Office for Migration and Refugees usually aren’t that involved. But in the case of Yusuf A., another authority came into play: the Main Office for Questioning (the Hauptstelle für Befragungswesen, HBW for short), which was established in during Cold War times to interview refugees and immigrants.
The mysterious agency specializes in drawing on information it teases out of refugees. Just like the Federal Intelligence Service (Bundesnachrichtendienst, the BND, the counterpart to the U.S.’s Central Intelligence Agency), it falls under the purview of the Chancellor’s office. Even the federal government is tight-lipped about the intelligence operations conducted within the HBW. This is about secret intelligence, after all.
Old records at Berlin’s administrative court show, however, that the HBW (first created by Germany’s Western allies) has been under the control of the BND since the 1950s. One BND report from 1983 calls witnesses in the HBW asylum process an “opening in the shadows.” That would make the HBW an institution built on a shadow world.
The refugees are expected to give extensive testimony. Testimony about conditions back home, preferably about politicians, terrorists and their networks.
Yusuf won’t say exactly what he told the officers at the HBW. But he will give us one detail; during a meeting he gave up the telephone number of an al-Shabaab leader. He knew a woman who came from the same town and, at the urging of the German officers, coaxed the al-Shabaab leader’s number out of her. He also found out that the Islamist leader seldom used his cellphone and even then used it only briefly. He mostly let his associates speak for him, switching their phones often.
Yusuf now wonders if it was right to pass on the number to the Germans. Cellphone numbers help to locate people, and if the German authorities get a hold of important numbers, the BND can hand them over to the U.S.
The United States is leading a drone war in Somalia that is legally questionable and continually claims the lives of people who have nothing to do with terrorist groups such as al-Shabaab or Al-Qaida. Yusuf knows that.
He says, “You have to attack al-Shabaab. They are evil people.” But he doesn’t want innocent civilians to die in the name of shutting down al-Shabaab.
Refugees like Yusuf who are interviewed by the HBW aren’t told later what was done with the information they provided.
Immigrant as informant
Asylum seekers in Germany are unwittingly being used as intelligence sources. Not every immigrant is called for questioning, but some receive letters from the HBW. They read; “the security situation worldwide” makes it necessary that the government of the Federal Republic of Germany gain information “about the political and social issues in your home country.” The HBW is charged with “collecting reliable information.”
An HBW questionnaire for Afghanis reads: “The people in my hometown openly support the Taliban”—”yes” and “no”. The HBW wants to know how the supply of doctors and drinking water is, how foreign soldiers are perceived, and whether people believe that Afghanistan’s government can stabilize the situation. The questions are written in Afghanistan’s official language, Dari.
Once you’ve filled out the questionnaire, it’s not over. Sometimes two women from the HBW, accompanied by a translator, arrive for a more personal chat. One lawyer from northern Germany says her client was allowed to stay in Germany because of his work helping the U.S. Army in his home country of Afghanistan. Later she learned her client had been questioned by the HBW in a refugee camp. She calls the cooperation between refugees and the HBW a “balancing act”. It’s not yet clear, lawyers say, what’s done with the information from these surveys and interviews or what effect participation—or nonparticipation—has on the refugees’ fate.
The Germany government says participation in the surveys is voluntary and has no influence on the duration or success of the asylum process. But it’s striking how quickly refugees are taken in when they pique the interest of the HBW. Attorneys argue that their clients are especially vulnerable after such an HBW interview session if they are subsequently sent back to their home countries. In many of these refugees’ homelands, it’s not exactly seen as a good thing to be talking to a western intelligence agency.
The German government talks about “post-refuge rationale” that occurs after leaving one’s homeland. If such a “post-refuge rationale” is apparent during the HBW questioning, it will be considered as part of the asylum application. That sounds complicated, especially since the government says there’s no reward system at play.
In off-the-record interviews, several attorneys said clearly: refugees who cooperate with the HBW can expect a speedy process and permanent residency in Germany. Lawyers are mostly shut out of these interview sessions. The authorities explicitly advise the asylum seekers to come without legal representation.
One Somali interpreter who has translated for asylum seekers for many years is convinced that there’s a rewards system at play: “It’s made clear to these people that if they cooperate they will be accepted quicker.” The interpreter came to Germany more than 20 years ago and has assisted many asylum seekers over the years. He fears giving his name would put his work and himself at risk. He says sometimes strange people come to hearings at the Federal Office for Migration and Refugees calling themselves interns. “The intern doesn’t come to simply any hearing, but rather just when he thinks someone knows something.” Then the refugee is asked about Islamist groups in great detail. Many refugees come from regions where the U.S. has dropped bombs using unmanned predator drones. Drones are a weapon against which you can’t protect yourself, says the interpreter. “People live in fear.”
Victor Pfaff, a lawyer from Frankfurt, witnessed in the 1970s how asylum seekers had to move through three rooms during an application procedure. One room where the German officials sat, one where representatives from the U.S. intelligence agencies awaited them. The sign read “Liaison Officer “. It was only later that Pfaff learned of the HBW. He considers the agency to be legitimate and thinks it’s in Germany’s interest to make sure no one who poses a security risk should be allowed to remain in the country. That’s one possible outcome of the HBW surveys. But when it comes to cooperation with foreign intelligence agencies, “it could be problematic,” Pfaff says.
The 1980s it came out that the information Turkish refugees had given the HBW/BND somehow landed at the Turkish intelligence agency. A BND officer at the time testified that it be “grave misconduct” if the authorities had been responsible for such a huge slip-up. But the agencies do work together with Turkish intelligence agencies on projects including those in the area of anti-terrorism.
The methods, explanation and assertions from that case sound oddly similar. Three years ago, an insider published an essay under the pseudonym Jack Dawson in the Journal for Intelligence, Propaganda and Security Studies. He wrote that the HBW was a part of a larger interrogation program in Germany, the United Kingdom and the U.S. called the Tripartite Debriefing Programme. France is said to have taken part earlier in its existence.
British and U.S. intelligence officials celebrated the 50th anniversary of the HBW along with their German counterparts in Berlin in 2008.
After Dawson’s revelations British and American intelligence officers began questioning asylum seekers in Germany sometimes even without their German colleagues. Asked in late October, Dawson said that, to the best of his knowledge, the Tripartite program still runs strong. The goal remains the same: gain intelligence from the refugee questioning sessions.
You could even say: whoever wants German protection isn’t safe from American intelligence agencies.
Confronted with Dawson’s information, the German government seems struck by a telling silence. In stilted language, officials refer to rules of confidentiality. “An in-depth answer to the question would reveal details about methods, jeopardizing the future ability and performance of the HBW and BND.” Questions put to U.S. officials about HBW still remains unanswered.
It’s not very easy to pay a visit the HBW headquarters at 150 Hohenzollerndamm in Berlin’s Wilmersdorf district. Surely, that’s by design. In front of the building lies a well-maintained yard. The HBW offices are housed on the fourth floor, where officers can look down from a bay window. But getting up there isn’t simple. There are no stairs that lead to the HBW offices—only an elevator, which requires a key.
There are other HBW offices in Nuremberg, Maiz and Hanover and six refugee reception centers. The German government won’t say anything on the topic. It merely confirms that there is a duty station at the border transit camp in Friedland, in central Germany. In total, just 40 people work at the HBW.
Meanwhile the interviewers have switched their focus towards Afghanistan, Somalia, Iraq and Syria. At the end of 2012, in response to questions posed by the Green Party, the German government said that since 2000, some 500 to 1,000 “briefings” with refugees and emigrants were conducted, each applicant enduring two to five question sessions each.
But not every asylum seeker is telling the truth. In 1999, the Iraqi Rafed Ahmed Alwan came to the refugee reception center in Zirndorf, near Nuremberg and was questioned there. He provided the BND with information about purported biochemical weapon laboratories in Iraq, which was forwarded to American officials. The C.I.A. gave him the codename Curveball. His statements were later used by the U.S. government to justify the invasion into Iraq.
But the alleged facts were wrong. There were no labs. Alwan, AKA Curveball, got a Germany passport and a contract at some sham offices at, of all places, the BND.
Coincidentally, the BND currently seeks “freelancers” who speak Somali. Applicants are asked to discreetly submit their letters of interest.
November 20, 2013 02:54 pm CET
By Christian Fuchs, John Goetz, Hans Leyendecker, Klaus Ott, Niklas Schenck, Tanjev Schultz
Find this story at 20 November 2013
© Süddeutsche Zeitung Digitale Medien GmbH / Süddeutsche Zeitung GmbH

Ahmed was in Irak advocaat van iemand uit de `inner cicle’ van Saddam Hoessein. De CIA en de BVD waren zeer geïnteresseerd in zijn ervaringen en spraken hem meerdere malen na zijn aankomst in 1999 in Nederland. Ahmed vertelt: `”Natuurlijk”, zei meneer Bert van de BVD, “krijg je een verblijfsvergunning voor bewezen diensten.”‘ Eerst moest Ahmed echter alles wat hij wist netjes aan de geheime dienst vertellen. Zijn advocaat, mr. Schoorl uit Alkmaar, moest hem duidelijk maken dat de bvdgeen verblijfsvergunningen verstrekt.
Dit boek is een vervolg op De vluchteling achtervolgd, het in 1990 door Buro Jansen & Janssen uitgevoerde onderzoek naar de bemoeienissen van de BVD met vluchtelingen en asielzoekers. De belangrijkste conclusie van dat onderzoek was toen dat het voor de betrokken asielzoekers en vluchtelingen vaak erg onduidelijk en verwarrend was dat de bvdook via de politie opereert. Het onderscheid tussen de vreemdelingendienst van de politie (destijds verantwoordelijk voor procedures rond verblijfsvergunningen) en de inlichtingendienst (die mensen werft als informant) was niet altijd duidelijk. Omdat die twee functies in de praktijk vaak ook nog werden gecombineerd door een en dezelfde persoon, was het voor nieuwkomers extra moeilijk om erachter te komen waar ze aan toe waren.
Voor de betrokken asielzoeker betekende dit systeem van `dubbele petten’ dat er weinig overeind bleef van het officiële recht om medewerking aan het werk van inlichtingendiensten te weigeren. Helemaal omdat, zoals uit dat onderzoek bleek, middelen als intimidatie, bedreiging en misleiding (`Als je niet meewerkt, waarom zouden we je dan een asielstatus verstrekken?’) niet werden geschuwd.
De vluchteling achtervolgd deed bij verschijning in 1991 behoorlijk wat stof opwaaien. Er was veel media-aandacht voor het onderzoek en het leidde tot Kamervragen. Het boekje zorgde voor verspreiding van kennis over de risico’s van samenwerking met inlichtingendiensten.
Nieuw onderzoek
Tien jaar later is er veel veranderd, maar de pogingen om asielzoekers en migranten te werven als informant gaan door. De politieke verhoudingen in de wereld hebben zich gewijzigd: het zijn nu andere landen waar vluchtelingen vandaan komen, en ze komen deels om andere redenen. Tegelijkertijd staan terrorisme en mensensmokkel hoog op de politieke agenda. De asielprocedures zijn aangescherpt en het is nu niet langer de Vreemdelingendienst maar de Immigratie- en Naturalisatiedienst IND, van het ministerie van Justitie) die verantwoordelijk is voor de toelatingsprocedure. De IND heeft haar eigen Bureau Bijzondere Zaken voor onderzoek naar asielzoekers die van een misdrijf worden verdacht, en om de inlichtingendiensten van interessante informatie te kunnen voorzien.
In dezelfde periode is het werk van inlichtingendiensten en het opsporingsonderzoek van politie en justitie naar elkaar toe geschoven, deels overlapt het elkaar zelfs. Dit levert onduidelijke situaties op waar ook asielzoekers en migranten mee te maken kunnen krijgen. Zo let de AIVD niet langer alleen op de politieke achtergrond van asielzoekers en migranten (een inlichtingentaak), de dienst doet ook onderzoek naar mensensmokkel en georganiseerde misdaad (meer opsporingswerk). Dit alles in nauwe samenwerking met gespecialiseerde politiediensten binnen heel Europa.
De afgelopen jaren zijn de procedures voor een verblijfsvergunning in Nederland strenger geworden, en de mogelijkheden er een te krijgen kleiner. Voor asielzoekers, die toch al in een kwetsbare positie verkeren, werd de afhankelijkheid van Nederlandse instanties daardoor versterkt. Tegen deze achtergrond waren wij benieuwd hoe het nu toegaat bij het benaderen van asielzoekers.
Openlijke controle
Dit hernieuwd onderzoek naar de bemoeienissen van inlichtingendiensten met asielzoekers en migranten vond plaats vanuit de doelstelling die Buro Jansen & Janssen al jarenlang nastreeft: meer openheid over en controle op politie, justitie en inlichtingendiensten. Zonder publicatie van praktijken die anders geheim zouden blijven, is geen openbare controle mogelijk.
Daarnaast streven we naar de versterking van de positie van asielzoekers, die zich tijdens de procedure voor een verblijfsvergunning in een onzekere positie bevinden. Voor hen moet duidelijk zijn wanneer ze met de IND te maken hebben inzake hun eigen asielverzoek, en wanneer het belang van inlichtingendiensten vooropstaat. Met deze publicatie in de hand kunnen advocaten, vluchtelingenorganisaties en andere belangenbehartigers een asielzoeker die benaderd is beter bijstaan of, zo mogelijk, voorkomen dat het zover komt.
Dit boek Misleidende Methode begint met enige achtergrondinformatie over de positie van asielzoekers in Nederland en de procedures waarmee ze te maken krijgen. Hoofdstuk 2 gaat over de Immigratie- en Naturalisatiedienst. De IND speelt een centrale rol in de asielprocedure en het horen van asielzoekers. Wat gebeurt er met de informatie uit de vertrouwelijke gehoren van asielzoekers? Welk onderzoek doet de IND zelf? En wat is hierbij de rol van het Bureau Bijzondere Zaken van de IND? Voor welke asielzoekers bestaat bijzondere belangstelling?
Centraal in hoofdstuk 3 staat de BVD(tegenwoordig AIVD)en de manier waarop deze dienst informatie verzamelt onder vluchtelingen. Wie benadert de BVD, en waarom juist deze mensen? Op welke manier gebeurt dat, en zijn degenen die benaderd worden om informatie te leveren gezien hun (kwetsbare) positie in staat om medewerking te weigeren? Is het voor hen mogelijk een inschatting te maken van de gevolgen van het praten met de BVD?
In hoofdstuk 4 onderzoeken we de samenwerking tussen de verschillende diensten die zich bezighouden met het verzamelen van informatie over asielzoekers en migranten. De IND, haar afdeling Bureau Bijzondere Zaken, de BVD, de Vreemdelingendienst en buitenlandse inlichtingendiensten azen allemaal op bepaalde informatie. Hoe werken zij samen? In hoeverre hebben zij toegang tot elkaars informatie, en is er overleg? Is deze samenwerking inzichtelijk en controleerbaar, of kunnen asielzoekers en migranten alleen maar hopen dat informatie over hen niet bij de inlichtingendienst van hun land van herkomst terechtkomt?
In de conclusies komen de lijnen uit de voorgaande hoofdstukken samen en kijken we naar de ontwikkelingen op dit gebied die plaatsvonden in de onderzoeksperiode, van de publicatie van De vluchteling achtervolgd (begin jaren negentig) tot in het begin van de nieuwe eeuw. Wat is er in die tijd veranderd? En waar gaat het naartoe?
Verantwoording
Tot slot een verantwoording over de gebezigde onderzoeksmethoden en bronnen. We hebben gebruikgemaakt van informatie die openbaar was en informatie die we met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur openbaar hebben gemaakt (zie literatuurlijst).
Daarnaast hebben we voor dit onderzoek honderden telefoontjes gepleegd: met asielzoekers, vluchtelingen en migranten, met advocaten, vluchtelingen- en migrantenorganisaties, met deskundigen van universiteiten en met journalisten. In enkele tientallen gevallen leidde dit tot gesprekken met de asielzoeker en/of migrant zelf of zijn belangenbehartiger. Sommigen van hen zijn met naam en toenaam terug te vinden in de voorbeelden die dit boek illustreren, anderen bleven om begrijpelijke redenen liever anoniem.
Het was niet makkelijk om met asielzoekers te spreken over hun ervaringen met inlichtingendiensten. Sommigen waren bang dat dit gevolgen voor hun procedure voor verblijfsrecht in Nederland zou hebben. Anderen waren bang voor repercussies uit de eigen gemeenschap als ze te boek kwamen staan als iemand die contacten met inlichtingendiensten had gehad. Vaak wilden mensen maar liever niet herinnerd worden aan die gesprekken.
We hebben ook veel migrantenorganisaties aangeschreven en gesproken. Politieke organisaties van bijvoorbeeld Turkse, Koerdische of Iraanse migranten hadden wel ervaringen met informanten, maar verkozen om daarmee niet in de openbaarheid te treden. Anders dan tien jaar geleden hadden ze er nu ieder hun eigen reden voor om de zaken in eigen kring af te handelen.
Degenen die wel met ons spraken, deden dat omdat ze het belangrijk vonden hun teleurstelling en frustratie over de werkwijze van inlichtingendiensten met andere vluchtelingen(organisaties) te delen. Sommige verhalen mochten we slechts als achtergrondinformatie gebruiken, andere konden wemet of zonder de naam van degene die het betrof publiceren. Instemming van de betrokkenen stond voor ons voorop bij het maken van dit boek.
Een van onze informatiebronnen vraagt om wat nadere toelichting, en dat is Hilbrand Nawijn. Het is van belang te weten dat wij voor dit onderzoek met hem spraken in augustus 2001. Hij was toen vreemdelingenadvocaat; daarvoor was hij jarenlang directeur van de IND. Na het gesprek is hij een paar maanden minister van Vreemdelingenzaken en Integratie geweest voor de Lijst Pim Fortuyn, de [kk]lpf[kx]. Nawijn gaf ons achtergrondinformatie over het functioneren van Bureau Bijzondere Zaken van de IND.
Opvallend is dat we vooral met mannen gesproken hebben. Onduidelijk is of de inlichtingendiensten vooral mannen benaderen, bijvoorbeeld omdat die vaker `interessante’ functies in het leger hebben, en wij dus bij navraag naar deze gesprekken automatisch bij mannen terechtkwamen. Het kan ook zijn dat vrouwen die benaderd zijn hierover geen contact hebben gezocht met bijvoorbeeld hun advocaat, waardoor hun verhaal onbekend bleef.
Hoofdstuk 1
De procedure
Hoofdstuk 2
Het hemd van het lijf gevraagd: de IND op het inlichtingenpad
Hoofdstuk 3
Asielzoekers bespied
Hoofdstuk 4
Samen weten we nog net iets meer
Conclusie
Nawoord
Tips
Find misleidende methode
Find vluchteling achtervolgd
Find a report of the CTIVD

Die sogenannte Hauptstelle für Befragungswesen ist wenig bekannt, aber sehr umstritten: Asylbewerber werden dort von deutschen und ausländischen Geheimdienstlern ausgehorcht. Die Bundesregierung bestätigt nun diese Praxis. Lange soll es die Stelle aber nicht mehr geben.
Die umstrittene “Hauptstelle für Befragungswesen”, die dem Bundesnachrichtendienst zugeordnet ist, soll aufgelöst werden. Das geht aus einer schriftlichen Antwort der Bundesregierung auf eine Frage von Linksfraktionsvize Jan Korte hervor, die der Nachrichtenagentur dpa vorliegt. Die personelle Ausstattung der Dienststelle sei bereits schrittweise reduziert worden, heißt es darin.
In der Antwort räumt die Regierung ein, dass in der Einrichtung Asylbewerber auch durch Vertreter “der alliierten Partnerdienste ohne deutsche Begleiter” befragt wurden. Es könne außerdem nicht ausgeschlossen werden, dass Informationen aus den Befragungen “auch zum militärischen Lagebild” der Partnerdienste beitragen könnten. Korte kritisierte die Praxis scharf.
500 bis 800 “Vorgespräche”
Nach Recherchen von NDR und Süddeutscher Zeitung im Rahmen des Projekts Geheimer Krieg horchten deutsche Geheimdienstler in der Hauptstelle für Befragungswesen Asylbewerber systematisch aus und gaben Hinweise aus diesen Befragungen an die USA weiter. Diese wiederum nutzen solche Informationen auch für den Einsatz von Kampfdrohnen. Es gibt zudem Hinweise, dass auch britische und amerikanische Nachrichtendienstler in Deutschland Asylbewerber befragen.
Bilder
Geheime Außenstellen des BND Sie sind mitten unter uns
Anzeige
In der Antwort der Regierung heißt es, in den vergangenen zwei bis drei Jahren hätten durchschnittlich 500 bis 800 “Vorgespräche” pro Jahr stattgefunden. Im Anschluss seien etwa 200 bis 300 Personen befragt worden. Seit der Gründung der Dienststelle 1958 seien an den Befragungen alliierte Nachrichtendienste beteiligt.
Wenn ausländische Geheimdienstler alleine mit Asylbewerbern sprächen, habe der BND “im Vor- und Nachgang” die Aufsicht. Die Ergebnisse der Gespräche würden außerdem im “Meldungssystem” des BND erfasst, bei Bedarf “bereinigt” – etwa im Hinblick auf Datenschutz – und erst dann an die ausländischen Partner weitergegeben. 60 Prozent der erhobenen Informationen der Dienststelle gingen auf diesem Wege an ausländische Geheimdienste.
Korte bezeichnete dies als “absurd”. “Wir sollen mal wieder für dumm verkauft werden”, sagte er der dpa. “Befragungen finden auch durch US-Geheimdienstler statt, aber die Befragungsergebnisse werden angeblich nur nach Prüfung und Freigabe an die USA weitergereicht – und die Befrager haben natürlich alles sofort wieder vergessen und erzählen ihren Dienststellen nichts.”
Zur Nutzung der Informationen aus den Gesprächen mit Asylbewerbern schreibt die Regierung: “Zielsetzung der Befragungen war und ist zu keiner Zeit die Gewinnung von Informationen zur Vorbereitung von Drohneneinsätzen.” Es sei aber nicht auszuschließen, dass die Erkenntnisse auch zum militärischen Lagebild der ausländischen Partner beitragen könnten.
Geheimer Krieg Deutschlands Rolle im “Kampf gegen den Terror”
Eine Serie der Süddeutschen Zeitung und des NDR +++ Panorama-Film “Geheimer Krieg” +++ interaktive Datenbank: Spionen auf der Spur +++ Sonderseite zum Projekt: geheimerkrieg.de +++ alle Artikel finden Sie hier: sz.de/GeheimerKrieg +++ englische Version hier +++
Personal soll reduziert werden
Korte reagierte empört: “Erschreckend ist, dass die Regierung die Berichterstattung der letzten Wochen komplett bestätigen muss, aber scheinbar keinerlei Problem erkennen kann”, sagte er. Niemand könne ausschließen, dass Erkenntnisse aus den Befragungen auch für das gezielte Töten durch Drohnen benutzt würden. “Das ohnehin fragwürdige geheimdienstliche Abschöpfen von Asylsuchenden muss sofort ersatzlos beendet werden”, forderte er.
Die geplante Auflösung der Hauptstelle zeige, dass die derzeitige Praxis offenbar ohnehin entbehrlich sei. Der BND habe die Dienststelle “seit längerem einer Effizienzkontrolle unterzogen” und das Personal dort reduziert, heißt es weiter in der Antwort der Regierung. Ziel sei, die Befragungen direkt in den Krisenregionen im Ausland zu verstärken.
29. November 2013 20:24
Find this story at 29 November 2013
© Süddeutsche Zeitung Digitale Medien GmbH / Süddeutsche Zeitung GmbH

Wer Informationen über mutmaßliche islamistische Terrorgruppen hat, soll schneller als Asylbewerber anerkannt werden: Die geheime “Hauptstelle für Befragungswesen” befragt Flüchtlinge – das Wissen könnten die USA beim Einsatz von Kampf-Drohnen nutzen.
Beim Einsatz von Kampf-Drohnen greifen US-Geheimdienste auch auf Informationen zurück, die von Asylbewerbern in Deutschland stammen. Nach Angaben eines früheren hochrangigen Pentagon-Mitarbeiters fließen solche Erkenntnisse in das “Zielerfassungssystem” der US-Dienste ein. Selbst scheinbar banale Informationen könnten manchmal reichen, “ein Ziel zu bestätigen – und vielleicht auch dafür, einen Tötungsbefehl auszulösen”. Deutsche Behörden würden angeblich die USA systematisch mit Hinweisen versorgen, die von Flüchtlingen stammen. Dazu können auch die Handydaten von Terrorverdächtigen gehören.
Nach Recherchen der Süddeutschen Zeitung und des Norddeutschen Rundfunks spielt dabei die geheimnisumwitterte “Hauptstelle für Befragungswesen” (HBW), die dem Kanzleramt untersteht, eine zentrale Rolle. Die Bundesregierung macht über die Struktur des HBW selbst bei Anfragen im Parlament keine genauen Angaben. Die Behörde war ursprünglich von den Westalliierten eingerichtet und dann 1958 von der damaligen Bundesregierung übernommen worden. Sie wurde dem Bundesnachrichtendienst zugeordnet.
Geheimer Krieg
Wie Geheimdienste Asylbewerber benutzen
Yusuf A. war in Somalia ein Mann mit Macht, ein Politiker mit Geld und mehreren Autos. Dann muss er nach Deutschland fliehen. Bei Gesprächen über seinen Asylantrag sind nicht nur Beamte vom Bundesamt für Flüchtlinge anwesend. geheimerkrieg.de
Es gibt Hinweise, dass auch britische und amerikanische Nachrichtendienstler in Deutschland Asylbewerber befragen. Manchmal angeblich sogar allein, ohne deutsche Kollegen. In einer internationalen Fachzeitschrift berichtete ein Insider, die Hauptstelle sei Teil eines gemeinsamen Befragungsprogramms von Deutschland, Großbritannien und den USA.
Die HBW führt heute nach amtlichen Angaben jährlich 500 bis 1000 Vorgespräche mit Flüchtlingen und befragt anschließend 50 bis 100 von ihnen intensiv. Ein Schwerpunkt der Befragungen liegt derzeit offenbar bei Flüchtlingen aus Somalia, Afghanistan und Syrien.
Das Bundesinnenministerium teilte jüngst auf eine Anfrage der Linken zur Aufnahme von Syrern mit, dass derzeit jeden Monat etwa zehn Flüchtlinge von der HBW “kontaktiert” würden.
Dolmetschern und Anwälten zufolge, die Asylbewerber betreuen, interessiert sich die Hauptstelle vor allem für Flüchtlinge, die Angaben über mutmaßliche islamistische Terrorgruppen machen können. Wer mit der Hauptstelle kooperiere, werde oft mit einer schnellen Anerkennung als Asylbewerber belohnt und dürfe in der Bundesrepublik bleiben.
Die Bundesregierung bestreitet, dass es solche Belohnungen gibt und betont, zudem seien die Befragungen freiwillig. Über eine Zusammenarbeit von HBW und BND äußert sich die Regierung nicht. Sie ließ eine umfassende Anfrage zu der Behörde weitgehend unbeantwortet. Detaillierte Angaben würden die “weitere Arbeitsfähigkeit und Aufgabenerfüllung von HBW und BND gefährden”, erklärte die Regierung.
Die HBW, die im Kalten Krieg viele Hundert Mitarbeiter hatte, soll heute nur noch knapp vierzig Mitarbeiter beschäftigen. Die Zentrale der Behörde liegt in Berlin. Weitere Büros soll sie in insgesamt sechs Aufnahmelagern für Flüchtlinge haben.
19. November 2013 18:59
Von John Goetz und Hans Leyendecker
Find this story at 19 November 2013
© Süddeutsche Zeitung Digitale Medien GmbH / Süddeutsche Zeitung GmbH

For most of my life student politics has been little more than a joke. Suddenly it’s become both serious and admirable

Why are some of the most powerful people in Britain so terrified of a bunch of students? If that sounds a ridiculous question, consider a few recent news stories. As reported in this paper last week, Cambridge police are looking for spies to inform on undergraduate protests against spending cuts and other “student-union type stuff”. Meanwhile, in London last Thursday, a student union leader, Michael Chessum, was arrested after a small and routine demo. Officers hauled him off to Holborn police station for not informing them of the precise route of the protest – even though it was on campus.

The 24-year-old has since been freed – on the strict condition that he doesn’t “engage in protest on any University Campus and not within half a mile boundary of any university”. Even with a copy of the bail grant in front of me, I cannot make out whether that applies to any London college, any British university – or just any institute of higher education anywhere in the world. As full-time head of the University of London’s student union, Chessum’s job is partly to protest: the police are blocking him from doing his work. But I suppose there’s no telling just what threat to law and order might be posed by an over-articulate history graduate.

While we’re trawling for the ridiculous, let us remember another incident this summer at the University of London, when a 25-year-old woman was arrested for the crime of chalking a slogan on a wall. That’s right: dragged off by the police for writing in water-soluble chalk. Presumably, there would have been no bother had she used PowerPoint.

It all sounds farcical – it is farcical – until you delve into the details. Take the London demo that landed Chessum in such bother: university staff were filming their own students from a balcony of Senate House (the building that inspired the Ministry of Truth in Orwell’s Nineteen Eighty-Four, appropriately enough). Such surveillance is a recent tradition, the nice man in the University press office explains to me – and if the police wanted the footage that would be no problem.

That link with the police is becoming increasingly important across more and more of our universities. London students allege that officers and university security guards co-ordinate their attempts to rein in demonstrations while staff comment on the increased police presence around campus. At Sussex, student protests against outsourcing services were broken up this April, when the university called in the police – who duly turned up with riot vans and dogs. A similar thing happened at Royal Holloway university, Surrey in 2011: a small number of students occupied one measly corridor to demonstrate against course closures and redundancies; the management barely bothered to negotiate, but cited “health and safety” and called in the police to clear away the young people paying their salaries.

For most of my life, student politics has been little more than a joke – the stuff of Neil off the Young Ones, or apprentice Blairites. But in the past few years it has suddenly become both serious and admirable, most notably with the protests of 2010 against £9,000 tuition fees and the university occupations that followed. And at just that point, both the police and university management have become very jumpy.

For the police, this is part of the age-old work of clamping down on possible sources of civil disobedience. But the motivation for the universities is much more complicated. Their historic role has been to foster intellectual inquiry and host debate. Yet in the brave new market of higher education, when universities are competing with each other to be both conveyor belts to the jobs market and vehicles for private investment, such dissent is not only awkward – it’s dangerously uncommercial. As Andrew McGettigan, author of The Great University Gamble, puts it: “Anything too disruptive gets in the way of the business plan.”

Last month it appeared that Edinburgh University had forced its student union to sign a gagging clause (now withdrawn). No union officer is allowed to make any public criticism of the university without giving at least 48 hours’ notice. University managers reportedly made that a deal-breaker if the student union was to get any funds.

The managers of the University of London want to shut down the student union at the end of this academic year. The plan – which is why Chessum and co were marching last week – is to keep the swimming pool and the various sports clubs, but to quash all university-wide student representation. After all, the students are only the people paying the salary of the university vice-chancellor, Adrian Smith – why should they get a say? The plan, it may not surprise you to learn, was drawn up by a panel that didn’t number a single student. What with sky-high fees and rocketing rents in the capital, you might think that the need for a pan-London student body had never been higher. But then, you’re not a university manager on a six-figure salary.

Where universities were historically places of free expression, now they are having to sacrifice that role for the sake of the free market. For students, that comes in the form of a crackdown on dissent. Yet the twentysomethings at university now will end up running our politics, our businesses and our media. You might want these future leaders to be questioning and concerned about society. Or you might wonder whether sending in the police to arrest a woman chalking a wall is proportionate. Either way, you should be troubled.

Aditya Chakrabortty
The Guardian, Monday 18 November 2013 20.00 GMT

Find this story at 18 November 2013

© 2013 Guardian News and Media Limited or its affiliated companies. All rights reserved.

Diverse studentendemonstraties van de afgelopen jaren werden in potentie als het plegen van een misdrijf beschouwd, zo blijkt uit documenten die J&J in handen kreeg via de Wob. Bescherming van de openbare orde komt steeds meer in het teken te staan van het verzamelen van inlichtingen zonder dat hierbij duidelijk wordt waarvoor, en wat er mee gebeurt. Burgemeesters, College van B&W’s en gemeenteraden weten niets van deze operaties af.

Van eind 2009 tot de zomer van 2011 demonstreerden studenten en docenten tegen de bezuinigingen in het onderwijs. In die periode werden diverse actieve studenten in Utrecht en Amsterdam benaderd door de inlichtingendienst.

In het eerdere artikel ‘Gaan we stenen gooien?’ worden deze benaderingen in verband gebracht met het persbericht van de operationele driehoek van Den Haag van 20 januari 2011. De avond voorafgaande de demonstratie meldde burgemeester Van Aartsen namelijk dat ‘de gemeente Den Haag aanwijzingen had dat radicalen de studentendemonstratie van vandaag willen verstoren’. De burgemeester zei dat de politie die aanwijzingen baseerde op informatie afkomstig van ‘open en gesloten bronnen’.

Tijdens de demonstratie op die dag vonden er enige schermutselingen plaats op het Plein voor het Tweede Kamergebouw en op het Malieveld. De NOS meldde dat volgens de driehoek de 27 verdachten (cijfers van de politie) leden zouden zijn van de linkse groep Anti-Fascistische Aktie (AFA). Van de 27 verdachten werden er nog op dezelfde dag 22 vrijgelaten.

Inlichtingenoperatie

Naast deze benaderingen bleek het politie-apparaat een inlichtingenoperatie op touw te hebben gezet waarbij niet alleen studenten, maar ook politieke partijen in de gaten werden gehouden. Namen van sprekers en ‘bekende’ actievoerders werden aan het dossier toegevoegd om de ‘radicale’ claim van burgemeester Van Aartsen te onderbouwen.

Al die inlichtingen bleken echter boterzacht, zoals Van Aartsen in de operationele driehoek van donderdag 20 januari 2011 moest toegeven: “De burgemeester geeft aan dat hij de verstrekte informatie van de AIVD onbevredigend vindt en schorst het driehoeksoverleg.” De burgemeester belde de baas van de AIVD die meldde dat hij “niet meer informatie kan verstrekken, anders dan dat het om personen van AFA zou gaan die naar Den Haag zouden willen komen.”

De chef van de AIVD zou tijdens het telefoongesprek met Van Aartsen hebben gezegd dat “Zij [antifascisten, red.] de neiging zullen hebben om zich te mengen onder de demonstranten en gewelddadig willen optreden.” Zodra het driehoeksoverleg werd hervat, deed een van de directeuren van politie Haaglanden er nog een schepje bovenop: “Daaruit (diverse open bronnen) blijkt dat meerdere personen zich mogelijk radicaal willen manifesteren.”

Eerst vond Van Aartsen de AIVD-informatie onbevredigend, wist de politie van niets en enkele minuten later was er sprake van dat de horden “van een vijftal groepen met een verschillende achtergrond, maar alle van linkse signatuur” de volgende dag de stad zouden bestormen. “Daaronder zijn anarchistische en antiglobalistische groeperingen met een extreem karakter”, voegde de politie er nog aan toe.

Scenario’s werden aangescherpt. Tijdens het driehoeksoverleg werd een persbericht opgesteld. ‘De Haagse Driehoek heeft aanwijzingen dat radicale groeperingen de studentendemonstratie van vrijdag willen aangrijpen om de openbare orde in Den Haag te verstoren.’ De bronnen van de Driehoek waren ‘gesloten en open bronnen.’ Dit suggereerde dat de inlichtingendienst over informanten beschikte en dat er actief op internet en in actiecentra was gezocht naar oproepen om te gaan rellen.

Uit de laatste alinea van het verslag van de driehoek van 20 januari 2011 blijkt echter dat er geen enkele aanwijzing was dat radicalen de demonstratie zouden verstoren: ‘De driehoek besluit voorts dat de burgemeester een noodbevel zal uitvaardigen, indien er concrete aanwijzingen zijn dat bepaalde personen die op de demonstratie afkomen de orde daadwerkelijk gaan verstoren en de politie voorts verwacht dat het uitvaardigen van een noodbevel ondersteunt bij het aan kunnen houden van dergelijke personen.’

Een opruiend persbericht van de gemeente Den Haag over ‘radicalen en een studentendemonstratie’, insinuaties van de AIVD, een politie die gespannen de demonstratie tegemoet trad en volgens de rechter weinig hoffelijk met de demonstranten omging en benaderingen van studenten door inlichtingendiensten in diverse steden. Wat ging er vooraf aan de demonstratie van 21 januari 2011 en wat speelde zich af in 2010 en 2011 rond de protesten van studenten en docenten tegen bezuinigingen in het onderwijs?

Anarcho-extremisten

Jaarlijks slaat de inlichtingendienst AIVD alarm over het gevaar voor de democratische rechtsorde door toedoen van Antifascistische Actie (AFA). In het jaarverslag over 2009 wordt gemeld dat ‘de dreiging uit de kleine kring extremisten rond Antifascistische Actie onverminderd hoog blijft. Die kern is in 2009 niet gegroeid, maar de aanhang die zij weet te genereren wel. De harde kern van AFA omvat enige tientallen personen.’

In 2010 maken de antifascisten deel van een groter contingent van activisten: ‘De AIVD heeft in 2010 geconstateerd dat sprake is van toenemende samenwerking tussen de verschillende linkse actiegroepen. Dat wil zeggen dat het onderscheid tussen de groeperingen die zich richten op antifascisme, antiglobalisering, milieu, dierenrechten en – in mindere mate – op asiel- en vreemdelingenbeleid, vervaagt.’

Het jaar daarop heeft de dienst een term gevonden voor deze multi-activisten: ‘anarcho-extremisten’. ‘Anarcho-extremisten zijn op vele terreinen en in diverse samenstellingen actief. Zo waren begin 2011 Amsterdamse anarchisten met AFA-Den Haag nauw betrokken bij de uit de hand gelopen studentendemonstratie in Den Haag’ (jaarverslag AIVD 2011).

In 2012 wordt het anarcho-extremisme direct gekoppeld aan een nieuwe ideologie, het vandalisme. ‘In 2012 zag de AIVD uit anarcho-extremistische hoek voornamelijk vandalisme bij diverse objecten in verband met hun ‘antikapitalistische’ strijd. Anarcho-extremisten hebben in 2012, in het kader van hun ‘internationale solidariteit’, diverse activiteiten ondernomen.’

Het noemen van de studentendemonstratie in Den Haag in het jaarverslag van 2011 past naadloos bij de term ‘multi-activisten’ dat voortkomt uit AFA, of in ieder geval de antifascisten. De dienst is ook trots op haar informatie-positie en geeft zichzelf een schouderklopje: ‘De AIVD heeft in het onderzoek naar antifascisme nauw contact gehad met de RID.’ [Regionale Inlichtingendienst, red.]

De activiteiten van de AIVD en RID resulteerden in het in goede banen leiden van de verschillende dreigende confrontaties tussen antifascisten en extreem-rechts (AIVD jaarverslag 2009). Niet alleen de RID wordt bij de strijd tegen de anarcho-extremisten betrokken, ook de wetenschap: ‘De AIVD heeft in 2010 gewerkt aan een grotere doelmatigheid door middel van systematische prioritering van onderzoeken, een betere samenwerking met enerzijds de Regionale Inlichtingendiensten en anderzijds buitenlandse diensten, en door vaker aansluiting te zoeken bij de wetenschap (academic outreach).’ (AIVD jaarverslag 2010)

Daarnaast werd het onderscheid tussen het verzamelen van informatie ten behoeve van het openbare orde- en inlichtingenbeleid ten aanzien van politiek actieve groeperingen steeds diffuser. Dreiging is het toverwoord in het project RID 2015: ‘De vorming van de nationale politie en de organisatorische veranderingen die hiervan het gevolg zijn hebben mede geleid tot een heroriëntatie op de samenwerking met de Regionale Inlichtingendiensten. Het project RID2015 moet ertoe leiden dat de inzet van de RID ten behoeve van het vroegtijdig onderkennen van opkomende dreigingen in de regio efficiënter wordt.’ (AIVD jaarverslag 2011).

Zoals verschillende studentenorganisaties zich voorbereidden op de landelijke demonstraties in Den Haag en Amsterdam, zo werkten de politie en de inlichtingendiensten aan het koppelen van studenten aan antifascisten of anarcho-extremisten. Regiopolitie Utrecht PL0910 2010295357-1: ‘Vandaag was er een studenten demonstratie op de Uithof tegen de bezuinigingsplannen op het onderwijs. De demonstratie begon om 12.30 uur voor het Minnaert gebouw op de Leuvenlaan. Vanaf daar liepen ongeveer een kleine 200 demonstranten, voornamelijk studenten en een handjevol linkse betogers (type anarchist/kraker), in optocht in de richting van de Heidelberglaan.’

Het feit dat die ‘linkse’ demonstranten misschien ook studenten hadden kunnen zijn, kwam niet bij de functionarissen op. Enkele agenten ‘hebben een auto gecontroleerd met linkse demonstranten, geen studenten. In de auto, een Volkswagen Golf met het kenteken … zaten drie mannen en de bestuurder was … geboren in 1978. Zij kwamen vanuit Rotterdam om te demonstreren en liepen met een groot stuk karton met daarop een tekst (PL0910 2010295357-1).’

Geen incidenten

In het hele land werden in 2010 betogingen georganiseerd. Zoals op 21 mei op het Amsterdamse Museumplein waar rond de 5.000 mensen op afkwamen. De manifestatie en mars verliepen rustig. Er waren enkele ‘tegen demonstranten’ die pleitten voor afschaffing van de basisbeurs voor studenten.

Hoewel de demonstratie door de Amsterdamse Driehoek benaderd werd met termen als ‘dreigingsanalyse’, ‘Conflict en Crisisbeheersing’ en ‘Capaciteitsmanagement bewaken en beveiligen’ verliep het protest gemoedelijk. Er bleek in Amsterdam nog geen sprake van het opzetten van een inlichtingen-operatie, maar dit was wel de periode waarin de eerste studenten werden benaderd om als informant voor de inlichtingendiensten te komen werken.

Met een inlichtingen-operatie was men in Den Haag al wel begonnen. Op 10 februari 2010 demonstreerde een groep MBO-studenten in de hofstad waar 100 personen aan deelnamen. Het Haagse Bureau Regionale Informatie (BRI) had een informatierapport over de organisatoren en deelnemers samengesteld dat niet openbaar werd gemaakt door de Haagse politie. Ook voor een demonstratie op 25 maart 2010 (400 deelnemers) werd een zogenoemd verstrekkingsrapport opgesteld door BRI Haaglanden. Ook dit rapport werd niet openbaar gemaakt.

In het plan van aanpak voor de ‘manifestatie comité SOS 25 maart 2010’ wordt verwezen naar een spontane blokkade van het ministerie van OC&W enkele dagen eerder: ‘Op donderdag 18 maart 2010 vond een spontane demonstratie plaats van ongeveer 50 studenten. […] Hierop besloten het paraat Peloton in te zetten. […] Er hebben zich bij deze demonstratie geen noemenswaardige incidenten voorgedaan.’ Of deze spontane actie een trigger is geweest voor de politie om meer inlichtingen te kunnen verzamelen, is niet duidelijk.

Eigenlijk is het vreemd. Al geruime tijd vonden er geen incidenten plaats bij protesten tegen de bezuinigingen. Ook niet op 18 maart 2010: ‘Ik verbalisant vroeg aan … of het om een aangemelde demonstratie ging. Hij verklaarde dat het om een niet aangemelde, maar spontane demonstratie ging. Vervolgens heeft collega … telefonisch contact opgenomen met bureau Conflict en Crisisbeheersing van politie Haaglanden, welke op haar beurt middels de directie van politie Haaglanden in overleg met de burgemeester trad. De Burgemeester besloot dat de demonstratie per direct beëindigd diende te worden. Tevens besloot de burgemeester dat er proces-verbaal moest worden aangezegd, terzake het niet hebben kennis gegeven van een demonstratie. Persoon verklaarde: ‘Dit is een spontane en vreedzame demonstratie, om aandacht te vragen voor de kwaliteit van het onderwijs en het behoud van studiefinanciering’ (PL1512 2010059606-1 donderdag 18 maart 2010 omstreeks 08.30 uur).’

De student kreeg een boete voor het uiten van zijn mening, omdat de burgemeester van Den Haag niet tijdig op de hoogte was gesteld. Dat is naast een enkele bezetting (vaak met toestemming van de schoolbesturen) de enige ‘zware overtreding’. Het aantal demonstraties was aanzienlijk, ook de opkomst, maar incidenten bleven dus uit. Op 29 november 2010 demonstreerden 1.500 studenten op het Plein in Den Haag, op 8 december 200 docenten. In Utrecht demonstreerden op 10 december 200 studenten, op 16 december 30. In Arnhem gingen 10 december 500 studenten de straat op, in Amsterdam 5.000.

Internet surveillance

Waarom er inlichtingen worden verzameld rondom het buitenparlementaire protest van studenten en docenten, wordt ook niet duidelijk. De regiopolitie Gelderland Midden schrijft in het proces verbaal PL0745 2010137777-1 over een demonstratie van de Wageningse Studenten Organisatie dat ‘de sfeer goed was en er geen incidenten waren.’ Een deel van het proces-verbaal wordt echter geweigerd op grond van ‘toezicht, controle en inspectie’ en ‘opsporing en vervolging’.

Volgens de Arnhemse politie is ‘het optreden van de politie erop gericht de demonstratie in goede banen te leiden en het handhaven van de openbare orde (brief primaire beslissing 6 februari 2012).’ Waarom dan informatie achterhouden over een gemoedelijk verlopen manifestatie? Ook het mutatierapport en het journaal/de mutaties van het protest in Amsterdam op 10 december 2010 wordt niet verstrekt.

En waarom worden in het mutatierapport over een demonstratie in Nijmegen de namen van de sprekers vermeld? ‘Op vrijdag 10 december 2010 omstreeks 13:30 uur heeft er een demonstratie plaatsgevonden door het centrum van Nijmegen. De studenten zijn gestart op het stationsplein te Nijmegen. … [weg gelakt] heeft het openingswoord gedaan. Hierop volgend heeft meneer … (weg gelakt) gesproken (PL081A 2010123893-1).’

Bij protesten en maatschappelijke onrust kijkt de overheid steeds vaker naar ontwikkelingen op het internet, met name sociale media. In de loop van 2010 wordt ook dit een belangrijke informatiebron in verband met de studentenprotesten. Dit gaat soms fout waardoor de politie een verkeerde inschatting maakt van de omvang van een manifestatie.

Op 29 november 2010 komt de operationele Driehoek van Den Haag samen en concludeert: ‘Visser (van politie Haaglanden) dat door oproepen op het internet het aantal verwachte deelnemers aan de demonstratie aan de LSVB-SP en Studentenraad TU aanzienlijk is toegenomen: van oorspronkelijk 50 naar ruim 1000.’ Deze conclusie is vreemd aangezien er in een eerder stadium overleg is geweest met de organisatoren.

Ook bij andere demonstraties worden sociale media en het internet afgestruind voor aanvullende informatie. In combinatie met een vooringenomen inlichtingen- en politie-apparaat kan het volgende bericht op het Forum voor de Vrijheid (FvdV) de trigger zijn geweest voor het persbericht van de Burgemeester van Den Haag om radicalen en studenten aan elkaar te verbinden. ‘Laatste nieuws: de AFA komt ook, om te rellen’, bericht het forum op 20 januari 2011 om 16:07 uur. (http://forum-voor-de-vrijheid.nl/vrijheid/archive/index.php/t-24493.html)

Drie dagen later stellen Anarchistische Groep Nijmegen en Anti-Fascistische Actie in een gezamenlijk persbericht dat zij niet hebben opgeroepen om geweld te gebruiken bij de demonstratie tegen de bezuinigingen op het hoger onderwijs van 21 januari 2011 in Den Haag. Het persbericht kwam echter te laat om de spin van de operationele Driehoek (politie, justitie en openbaar bestuur) van Den Haag nog in het voordeel van de studentendemonstratie te laten draaien.

Politiek en anarcho-extremisme

De scheiding tussen het ‘handhaven van de openbare orde’ en ‘inlichtingen inzamelen in verband met de bescherming van de democratische rechtsorde’ is flinterdun. RID Gelderland Zuid maakte bijvoorbeeld een verstrekkingsrapport openbare orde op. Het rapport met het nummer 0018762 en betrouwbaarheidscode informatie B3 (meestal betrouwbaar, gehoord/bevestigd) gaat over een actieweek met een informatiemarkt, een publiciteitsact, een discussie- en filmavond en een menselijke ketting. Nu kan de openbare orde in het geding zijn geweest, maar om studentenprotest tegen bezuinigingen in het onderwijs meteen op te schalen naar een risicowedstrijd in het betaald voetbal is nogal overdreven. Een publiciteitsactie van Red Bull belandt ook niet op het bord van de RID.

Een jaar later, eind januari 2011 gebeurt eigenlijk hetzelfde in Den Haag. Nu met meer consequenties voor enkele studenten dan in februari 2010 in Nijmegen. Vanaf begin januari 2011 krijgt de Haagse politie vanuit heel Nederland informatierapporten over studenten die willen deelnemen aan de manifestatie op het Malieveld op 21 januari 2011.

Regiopolitie Twente RID rapportnummer 2011…, betrouwbaarheidscode A (toelichting code Waar): ‘In de maand januari 2011 werd informatie ontvangen dat: Er op 21 januari ongeveer 18000 studenten naar Den Haag zullen vertrekken om deel te nemen aan de studentendemonstratie. Er vanuit Twente ongeveer 1500 studenten zullen vertrekken.’

Politie Gelderland Zuid verstrekkingsrapport 19893, betrouwbaarheidscode informatie A: ‘In verband met de studentenmanifestatie die gehouden wordt op 21 januari 2011 te Den Haag is bij de RID Gelderland-Zuid de navolgende informatie binnengekomen. In het totaal hebben 500 studenten van de Radboud Universiteit zich aangemeld voor het busvervoer naar genoemde manifestatie. Er zullen ook nog studenten reizen met een OV-kaart, deze zijn niet in het aantal opgenomen. Vanaf HAN (Hogeschool Arnhem/Nijmegen) zullen ook bussen met studenten vertrekken naar Den Haag. Op dit moment zijn er bij de RID nog geen aantallen bekend.’

Opvallend is dat de RID ook politieke partijen in de gaten houdt en meldt dat ‘door een Nijmeegse politieke partij ook een busregeling naar Den Haag wordt aangeboden.’ Waarom de RID dit in een verstrekkingsrapport opneemt, is onduidelijk.

Al eerder vielen politiek getinte opmerkingen in de documenten rond het studentenprotest op. De Amsterdamse politie schreef in het draaiboek van de demonstratie op 21 mei 2010 dat ‘de LSVb zijn achterban daarom inmiddels heeft opgeroepen niet op de PvdA te stemmen. Door de LSVb wordt dit ontkend; dit geluid is echter wel veelvuldig in de media te horen.’ De PvdA had in de periode voorafgaande de demonstratie aangegeven de bezuinigingen in het onderwijs van het kabinet Rutte 1 te zullen steunen. Waarom de politie het stemadvies van het LSVb in het draaiboek opneemt is onduidelijk.

Ditzelfde geldt voor de opmerkingen over de SP in de stukken met betrekking tot de demonstratie van 21 januari 2011. In het algemene draaiboek van de demonstratie van politie Haaglanden staat vermeld: ‘Binnen deze groep deelnemers is er de mogelijke deelname aan de manifestatie van diverse politieke partijen. … [weg gelakt] deze politieke partij heeft aangegeven bij de LSVb om de manifestatie te ondersteunen. De SP staat bekend als zeer aktie bereid en steunt daarin diverse demonstranten.’

Binnen de operationele driehoek van Den Haag van 19 januari 2011 wordt opgemerkt dat: ‘De SP wel de gelegenheid zal krijgen om in de demonstratie te participeren, maar niet de kans krijgt om de demonstratie ‘over te nemen’, zoals in het verleden nog wel eens gebeurde.’ Wie deze laatste opmerking heeft gemaakt, is onduidelijk. Het zal iemand van de politie of van de bestuursdienst van de gemeente zijn geweest. Opnieuw is onduidelijk waarom ambtenaren van het bevoegd gezag opmerkingen over bepaalde politieke partijen menen te moeten maken.

Opmaat

Na een jaar van protesten die allemaal zeer gemoedelijk zijn verlopen, lijkt de gemeente Den Haag het roer om te gooien. Er moet een stevig politie-apparaat worden neergezet en het liefst wil de driehoek de protesten uitsluitend op het Malieveld toestaan. Het LSVb gaat daarmee akkoord, maar de Haagse Studentenvakbond wil door de stad lopen om haar mening te kunnen uiten.

Dat Den Haag wil opschalen naar ‘oorlogssterkte’ blijkt uit een bijstandsaanvraag aan de commissaris van de Koningin van Zuid-Holland. De driehoek wil een peloton KMar (Koninklijke Marechaussee, militaire politie) inzetten op 21 januari 2011. De commissaris van de Koningin, Jan Franssen, wijst de aanvraag af: ‘Gelet op het feit dat de gevraagde bijstand kan worden geleverd door regiopolitiekorps(en) binnen de eigen provincie, zie ik geen aanleiding voor bijstandsverlening door de Kmar. Ten aanzien van de geldende wet- en regelgeving kan ik daarom geen akkoord geven op bijstandsverlening door de Kmar.’

Militaire politie op betogende studenten afsturen, de toon lijkt gezet. Korpschef Van Essen is verbolgen, burgemeester Van Aartsen geeft geen tegengas en ook het openbaar ministerie blijft stil. Van Essen is van oordeel dat ‘het kabinetsbeleid gericht is op een veel ruimere inzet van de KMar dan de Politiewet mogelijk maakt.’ De volgende keer zal hij dan ook opnieuw om bijstand van de KMar vragen.

De toon van de driehoek lijkt niet in relatie te staan met het relaxte studentenprotest tegen de bezuinigingen in 2010, maar met het profiel dat vooral de politie van de demonstranten heeft samengesteld. In een brief van 6 januari 2011 aan de leden van de operationele driehoek schrijft directeur opsporing en informatie over 21 januari dat ‘een demonstratieve tocht door de stad de interventiemogelijkheden door de politie bemoeilijkt.’ Bij deze opmerking in het kader van de risico inschatting maakt zij onderscheid tussen burgers en demonstranten: ‘De noodzaak bij een eventueel politieoptreden de demonstranten te scheiden van goedwillende burgers en evenementen.’

‘Goedwillende burger’ en ‘demonstranten’ lijken binnen het politiejargon niet te combineren. De demonstranten zijn op het moment van schrijven van deze brief nog geen anarcho-extremisten, maar de opschaling en de wijze van presentatie van het ‘probleem’ demonstranten, lijken wel een opmaat voor het radicale persbericht van 20 januari 2011.

In de dagen voorafgaande de demonstratie van vrijdag 21 januari komt de driehoek dagelijks bij elkaar. De samenwerking met het LSVb, de studentenvakbond die een statisch protest wil, lijkt goed. ‘… [weg gelakt] geeft aan dat de politie rond deze demonstratie actief gebruik maakt van de sociale media in nauwe samenwerking met de organisaties (operationele driehoek 19 januari 2011).’ Over de Haagse studentenvakbond is men minder te spreken: ‘… [weg gelakt] heeft bij deze demonstratie enige zorg bij het gebrek aan ervaring bij de organisatie. Het grootste risico rond deze tocht zit in het deel waarbij men in de buurt van de Malietoren komt.’ En de eerste tekenen van rellen die gaan plaatsvinden op vrijdag worden ingeluid: ‘… [weg gelakt] laat weten dat recente informatie binnen is gekomen, dat mogelijk Rotterdamse hooligans van plan zijn om bij de demonstratie aan te sluiten om zo de confrontatie met de politie aan te kunnen gaan. … [weg gelakt] meldt dat de voetbal eenheden bezig zijn om deze informatie te verifiëren …’

Opvallend aan de bewering dat er hooligans onderweg zouden zijn naar Den Haag, is dat het in de verdere berichtgeving niet meer terugkomt. De Haagse politie weigert wel de verstrekkingsrapporten van 17, 19 en 24 januari 2011 openbaar te maken, maar binnen zowel de mediacommunicatie als de operationele driehoek komt het onderwerp hooligans slechts één keer ter sprake. Was de komst van de Feyenoord-supporters op dezelfde manier aangekondigd als de komst van AFA? In de trant van: ‘Laatste nieuws: SCF komt ook!’ Ergens op Facebook of een forum post iemand deze tekst, kennelijk om te stoken. De Rotterdamse hooligans komen ook niet terug, en of het bericht geverifieerd is, wordt niet duidelijk uit de stukken.

Radicalen komen

In het ‘algemeen SGBO (Staf Grootschalig Bijzonder Optreden) draaiboek’ van de manifestatie lijken de radicalen nog geen plek te hebben gekregen. Alleen de SP wordt uitdrukkelijk vermeld. De beschrijving van de stand van zaken rond de protesten tegen de bezuinigingen lijkt ontspannen: ‘Na een serie kleine studentendemonstraties tegen de bezuinigingen in het onderwijs slaan diverse grote studentenorganisaties de handen ineen om een grote landelijke demonstratie te houden.’

Er wordt een demonstratie van rond de 15.000 studenten verwacht, waarvan het zwaartepunt vooral op het Malieveld zal komen te liggen. Een fluitje van een cent zou je zeggen, voor een gemeente die stelselmatig beweert jaarlijks duizenden demonstraties in goede banen te leiden. In het SGBO-draaiboek wordt gezinspeeld op mogelijke rellen: ‘Ondanks de uitgebreide voorbereidingen in samenspraak met de organisatoren, valt een kans op verstoringen van de openbare orde, intimidaties, kans op fysiek letsel en materiële schade voor publieke eigendommen niet uit te sluiten. Een confrontatie met de politie valt dan ook niet uit te sluiten.’

Waarom men geweld verwacht, wordt niet duidelijk. De Rotterdamse hooligans lijken niet te komen, van anarcho-extremisten is geen sprake in het draaiboek… nee, louter protesterende studenten. Draaiboeken worden gekenmerkt door een standaard-opzet die per evenement wordt ingevuld. Het is dan ook niet onlogisch dat specifieke calamiteiten niet in het draaiboek zijn verwerkt. Als er inlichtingen zijn afkomstig van inlichtingendienst die wijzen op verstoringen van de openbare orde, worden die opgenomen in het draaiboek. De verschillende commandanten kunnen daarop anticiperen. Bij de scenario’s zal duidelijk worden vermeld waar verkennings- en arrestatie-eenheden op moeten letten. Hoewel diverse passages zijn weg gelakt, straalt het draaiboek een sfeer uit van een nog nader te volgen relaxte demonstratie.

Onder de oppervlakte borrelt er echter iets. De Haagse politie lijkt een hekel te hebben aan demonstrerende studenten (‘het zijn geen goedwillende burgers’), men wilde aanvankelijk het liefst de militaire politie inzetten en bij de inlichtingen lijkt de focus te zijn gericht op ‘linkse betogers (type anarchist/kraker)’, al dan niet georganiseerd. Binnen deze context meldt de AIVD dat leden van AFA aan de demonstratie zullen deelnemen. Of deze informatie te herleiden valt aan de posting op het Forum voor de Vrijheid is niet langer na te gaan, maar de bewering is niet erg substantieel, gelijk die over de deelname van hooligans.

‘De burgemeester geeft aan dat hij de verstrekte informatie van de AIVD onbevredigend vindt en schorst het driehoeksoverleg”’, vermeldt het verslag van de operationele driehoek van 20 januari 2011. Zodra de vergadering wordt voortgezet stelt de politie dat ‘uit (diverse open bronnen) blijkt dat meerdere personen zich mogelijk radicaal willen manifesteren.’ Tijdens dit overleg wordt in alle haast een persbericht in elkaar gezet. ‘De Haagse driehoek heeft aanwijzingen dat radicale groeperingen de studentendemonstratie van vrijdag willen aangrijpen om de openbare orde in Den Haag te verstoren door zich te mengen tussen de demonstranten en de confrontatie te zoeken.’ Een noodbevel wordt uitgevaardigd, de Haagse politie staat op scherp. De sfeer wordt dusdanig opgestookt dat het wachten is op rellen.

Mandarijnen

Die rel komt er ook, zowel op Het Plein voor de Tweede Kamer en bij het ministerie van OC&W. De politie beweert dat er met van alles is gegooid en dat daarbij drie politiefunctionarissen gewond zijn geraakt. Er wordt een foto verspreid van een gat in het wegdek, maar of daar stenen uit zijn verwijderd, blijft onduidelijk.

Een van de arrestanten verklaart: ‘”Ik zag dat deze jongens ineens de stenen uit de straat gingen halen. Ik vond dat geen goed idee. […] Mijn vrienden en ik en nog een aantal andere studenten liepen naar de jongens toe en zeiden dat zij niet de stenen moesten pakken. […] Ik zag dat de jongens de stenen los lieten (PL1551 2011015630-4)”.’ Een andere demonstrant beschrijft hetzelfde tafereel: “‘Ik zag dat er mensen toen stenen uit de straat haalden om deze te gaan gooien. We hebben toen een jongen daar nog voor belet. Daarna kwamen de politiepaarden eraan en toen zijn we met z’n allen terug gelopen (PL1532 2011015619-4)”.’

Vervolgens beweert de politie dat agenten werden belaagd met vuurwerk. Dat er vuurwerk is gegooid, is duidelijk. Een politiefunctionaris hierover: ‘”Ik verbalisant hoorde een harde knal die afkomstig was van vuurwerk. Ik verbalisant ben gaan zoeken naar degene die vuurwerk aan het gooien waren. […] Ik verbalisant zag dat een persoon het voorwerp richting de collega’s van de Mobiele Eenheid gooide (PL1561 2011015692-4)”.’ Of het vuurwerk echter de politie of demonstranten heeft geraakt, is niet duidelijk.

Een andere agent over het vuurwerk: ‘”Wij zagen dat het voorwerp gelijkende op een langwerpig voorwerp door de lucht vloog. Wij zagen dat het voorwerp tussen de rennende demonstranten viel (PL1512 2011015692-2)”.’ Wat is er dan wel gegooid? Enkele demonstranten gooiden met etenswaar. ‘”Werd de verdachte tijdens de studentendemo aangehouden terzake het gooien van eieren naar de Mobiele Eenheid. Werd besloten de verdachte hiervoor een mini pv te geven terzake baldadigheid (PL1551 2011015667-1)”.’

De eieren komen terug in het politiejournaal van 21 januari 2011: ‘”Politie bij het Mauritshuis worden bekogeld met eieren”.’ En een lunchpakket: ‘”Vervolgens voerde de ME een charge uit. Dus iedereen in paniek en rende door elkaar heen. Dus toen heb ik uit baldadigheid een boterham uit mijn tas gepakt en die heb ik toen in de richting van de ME gegooid (PL1532 2011015653-4)”.’ En ten slotte een serie mandarijnen. De vrienden die de stenengooiers tegenhielden, hebben elk een mandarijn naar de politie gegooid. ‘”Ja, mandarijnen, een per persoon, we waren met z’n drieën. Om de bus te besmeuren (PL1532 2011015619-4)”.’ Een agent bevestigt het smijten met fruit: ‘”Ik zag dat deze mandarijn op ongeveer een halve meter achter de ME hard op de grond terecht kwam (PL1551 2011015630-5)”.’

Waarom gooien mensen die protesteren mandarijnen, eieren, vuurwerk, boterhammen en plastic flessen naar de Mobiele Eenheid? Wie de beelden bekijkt van de charges van de ME, is getuige van opgefokte agenten, klaar om welke student dan ook te slaan. Over het gooien van etenswaar wordt weinig in de stukken van de Haagse politie vermeld. In Amsterdam lijkt de mate waarin met fruit en groenten wordt gesmeten van belang voor het ingrijpen. ‘Het gooien van eieren, tomaten, appels naar objecten en gebouwen kan, wanneer dit op grotere schaal plaatsvindt, kunnen leiden tot aanhouding’, vermeldt het operationele draaiboek van de demonstratie van 21 mei 2010 van de Amsterdamse politie.

De spanning in Den Haag bleek dusdanig groot dat een paar mandarijnen genoeg was om over te gaan tot charges. De rechter oordeelde achteraf dat het optreden van de politie tijdens de demonstratie van 21 januari in Den Haag bepaald niet de schoonheidsprijs verdiende. De Amsterdamse politie ging een stap verder. Hier werd een directe link gelegd tussen de heersende onvrede onder de studenten en het optreden van de politie. ‘Naar aanleiding van de demonstratie in Den Haag (21 januari 2011) is de sfeer onder een deel van de studenten grimmiger geworden. Het optreden van de politie en de houding van het kabinet met betrekking tot de studiefinanciering ligt hieraan ten grondslag (Deeldraaiboek demonstratie 4 februari 2011).’

AFA-sympathisant

De self fulfilling prophecy van de Haagse driehoek werd op 21 januari 2011 bewaarheid. De burgemeester had vooraf beweerd dat radicalen zich zouden mengen onder de demonstranten om de openbare orde te verstoren. De inlichtingendienst had beweerd dat het om leden van AFA zou gaan. De politie sprak ‘van een vijftal groepen met een verschillende achtergrond, maar alle van linkse signatuur. Daaronder zijn anarchistische en anti-globalistische groeperingen met een extreem karakter’, meldde de politie.

De anarcho-extremisten hadden het gemunt op het vernietigen van de hofstad, zo leek het wel, maar afgezien van wat eieren, mandarijnen, boterhammen, een enkel flesje en vuurwerk dat tussen de demonstranten terecht kwam, bleef het rustig. Alle arrestanten bleken studenten. Hoe zat het dan met die anarcho-extremisten en AFA leden?

Tussen de processen-verbaal bevindt zich het verhaal van aanhouding van een jongeman door stillen. Hij werd aanvankelijk als minderjarig behandeld, maar bleek dat nét niet meer te zijn. De politie beweert dat hij agenten heeft geslagen, maar de verklaringen van de diverse betrokken functionarissen zijn dusdanig verwarrend dat daarbij vraagtekens moeten worden gezet. Iedereen, inclusief verdachte, zijn het er over eens dat hij een vriend die werd gearresteerd te hulp is geschoten. Hij kreeg daarbij flinke klappen van diverse agenten.

In het verhaal van deze jongeman komt AFA ter sprake. ‘”U vraagt mij wat ik vervolgens deed. Ik heb gelijk […] (zijn vriend) bij zijn middel gegrepen, om hem los te kunnen trekken van die mannen. U vraagt mij waarom ik zo reageerde. Ik dacht dat die onbekende mannen neonazi’s waren en met hen heb ik geen goede verstandhouding. Ik ben namelijk een AFA-sympathisant. U vraagt mij of ik heb gehoord dat die onbekende mannen zich kenbaar maakten als politie zijnde. Nee, dat heb ik niet gehoord en ik had dat ook niet kunnen weten (PL1561 2011015672-6)”.’

De agenten in burger die de jongeman voor neonazi’s aanzag, waren leden van een arrestatie-eenheid. Het enige gearresteerde AFA-lid, die volgens de Haagse driehoek de orde zou komen verstoren, probeerde slechts de aanhouding van een vriend te voorkomen. De participerende radicalen van 21 januari in Den Haag lijken niet onder de demonstranten te moeten worden gezocht, maar in kringen van de politie en de Driehoek.

Echter, na afloop van de demonstratie blijkt de deelname van AFA-sympathisanten een vaststaand feit te zijn geworden. ‘Ook het feit dat de driehoek koos voor een persbericht vooraf over de mogelijke komst van radicalen, is naar de mening van de korpschef een goede geweest’, vermeldt het verslag van de operationele driehoek van 24 januari 2011. ‘Bij de protesttocht van de studenten van de Haagse Hogeschool van het Johanna Westerdijkplein naar het Malieveld, bleek de staart door een groep gevormd, welke in gedrag en uiterlijke kenmerken, sterk afweek van de Haagse Hogeschool studenten’, aldus het informatierapport van Bureau Regionale Informatie 24 januari 2011. Dit rapport werd opgesteld in het kader van de evaluatie van het politieoptreden en omdat er vragen zijn gesteld in de gemeenteraad over het politiegeweld.

In het evaluatierapport worden feiten geconstateerd die in het mutatierapport PL1581 2011015635-1 van vier verbalisanten die de demonstratie van de Haagse studentenvakbond hebben begeleid niet voor komen. De opstellers reppen over veel stokken, ‘soms metalen pijpen’, die de agenten in beslag hebben genomen voordat de demonstratie op gang kwam. De functionarissen schrijven dat ‘voorkomen moest worden dat lieden linksaf naar OCW zouden afbuigen.’ Deze opmerking wordt gevolgd door ‘geen bijzonderheden.’

Gedurende de betoging bleek in de praktijk slechts één persoon staande te zijn gehouden met opruiende dvd’s in zijn rugzak. Alle overige personen van deze groep studenten die werden aangesproken (in totaal vier) of die een proces-verbaal hebben gekregen, bevonden zich al op het Malieveld. Van een groep die ‘niet de uiterlijke kenmerken van studenten hadden’ is in de rapportage van de begeleidende agenten geen sprake.

Radicale studenten of studentikoze radicalen?

De radicalen blijken echter al binnen de studentenmassa’s te zijn geïnfiltreerd. Vanaf 21 januari staat de politie op scherp en worden mensen die in het profiel van ‘links’, ‘anarchist’ of ‘kraker’ passen vermeld als zijnde onderdeel uitmakend van het studentenprotest. ‘Opvallend was dat er nagenoeg geen studenten aanwezig waren. Betroffen veelal krakers figuren onder andere … (weg gelakt) gespot (PL0910 2011034542-1, 9 februari 2011 studentenprotestutrecht.nl).’

Op 4 februari 2011 wil een groep studenten een lawaaidemonstratie houden in Amsterdam. Zij willen in de binnenstad diverse gebouwen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) bezoeken om daarmee hun ongenoegen te uiten over de bezuinigingen in het onderwijs. Tijdens het SGBO-overleg voorafgaande de demonstratie meldt de inlichtingendienst van de politie: ‘Op dit moment is er niet meer informatie bekend over de demonstratie. Er zijn wel aanwijzingen dat er zich radicaliserende personen in de groep studenten zullen bevinden, maar dat is nog niet zeker.’

In het kader van de risicoanalyse wordt gesteld dat er ‘nog niets bekend is over het mogelijk aansluiten van krakers bij de demonstratie.’ Wel zijn er ‘aanwijzingen dat er radicaliserende personen onder de studenten bevinden’, maar niets is zeker en van aansluiting van krakers is niets bekend. Een dag eerder werd bij het subdriehoek overleg in Amsterdam geconstateerd dat ‘de sfeer bij studentendemonstraties steeds grimmiger wordt.’ Welke demonstraties, naast die van 21 januari in Den Haag, dit dan zijn geweest, wordt niet duidelijk gemaakt.

Binnen de SGBO-studentendemo wordt de sfeer nog eens onderstreept: ‘De sfeer onder de studenten is grimmiger geworden. Dit naar aanleiding van het politieoptreden in Den Haag en het standpunt van het kabinet. Er dient rekening mee gehouden te worden dat zich onder de demonstranten enkele tientallen zullen bevinden die het geweld niet schuwen.’ Gezien de hoeveelheid documenten zou je verwachten dat de politie rekent op duizenden demonstranten, maar de schattingen lopen uiteen tussen 100 en 250 studenten. In het deeldraaiboek ordehandhaving wordt echter een directe link met 21 januari gelegd: ‘Eerdere soortgelijke demonstratie in Den Haag leidde tot openbare orde problemen waarbij 27 personen zijn aangehouden (Historie).’

Een dag voorafgaande de demonstratie doet de chef informatie (CHIN) er nog een schepje bovenop: ‘Er is info dat binnen het Comité SOS de mening is dat een confrontatie met de ME ook media aandacht kan geven, dus mogelijk confrontatie niet echt als negatief wordt gezien (03-02-11 16:36 chef informatie).’

Verkenningseenheden (Victor00) verspreiden zich op de dag van de demonstratie over de stad. Bij het Centraal Station moeten ze op groepen studenten letten, bij kraakpanden in het oosten en westen van de stad op activiteiten en bij de verzamelplek op de ‘radicalen’. ‘Victor00: Binnengasthuisstraat groepje van 15 studenten met enkele krakers (vier krakers). Dragen borden met tekst ‘wij gaan de crisis niet betalen’ en ‘oprutte’ (04-02-11 14:43 distributie centrum).’

Diverse personen worden specifiek in de gaten gehouden. Dit zijn naar alle waarschijnlijkheid de studerende ‘vier krakers’. ‘Om 14:46 meldt Victor00: … [weg gelakt] en … [gelakt] gezien … [gelakt] op Binnengasthuisterrein … [gelakt] is druk aan het bellen. Signalement volgt.’ Blijkbaar werd er getwijfeld: ‘Victor00: … [gelakt] is 100% positief herkend. Victor00: Bij … [gelakt] fon.) loopt … [gelakt] (04-02-11 15:10).’ De ‘radicalen’ worden scherp in de gaten gehouden, maar op basis waarvan wordt volstrekt niet duidelijk.

In een item van Pownews beklaagt de verslaggever zich over de belabberde opkomst. Zelfs hem wordt geen duimbreed in de weggelegd om mensen te interviewen. De verkenningseenheden volgen de ‘radicalen’ tot het eind van de demonstratie. ‘Victor00 om 16:11: Stuk of 20 personen, plus … [gelakt] gaat UVA-gebouw aan het Binnengasthuisterrein in, niet zijnde het Crea Café. Victor00 om 16:15: … [gelakt] is het pand weer uit samen met een ander persoon … [gelakt].’

De Haagse politie geloofde heilig in de gecreëerde radicale illusie. In een brief van 17 maart 2011 over de aankondiging van een demonstratie op 25 maart 2011 door het platform ‘Onderwijs is een recht’ wordt impliciet de relatie met de schermutselingen van 21 januari gelegd. ‘Het vorenstaande zou erop kunnen duiden dat deze demonstratie wordt georganiseerd vanuit links activistische organisaties, die mogelijk uit zijn op openbare orde verstoringen.’ Tijdens het Driehoeksoverleg van 23 maart 2011 voegt de politie daaraan toe: ‘Voorts is de organisator voornemens om een geluidswagen mee te nemen. Deze zelfde wagen is eerder door krakers gebruikt tijdens een demonstratie.’

Dat de politie de studenten stigmatiseert door hen als ‘radicalen’ te omschrijven, is vreemd, want men geeft ook toe dat er goede afspraken zijn gemaakt met de organisatoren. Een dag voorafgaande de demonstratie werd er een spandoek opgehangen in de Hofvijver. De politie wist meteen wie het gedaan had: ‘Op de Lange Vijverberg twee demonstrant uitziende personen aangesproken die verklaarden er niks mee te maken te hebben (PL1512 2011061722-1).’

Een dag later, na afloop van de demonstratie in Den Haag, schreef de directeur opsporing en informatie van de politie Haaglanden: ‘Op of omstreeks woensdag 9 maart 2011 kwam een verzoek binnen tot het houden van een demonstratie onder de noemer ‘Onderwijs is een recht’. De aanvraagster is gelieerd aan de krakerscene in Utrecht. In uw vergadering heeft u daarop besloten om naar aanleiding van deze informatie extra politiemaatregelen te nemen en een SGBO in te stellen. Er zijn geen verdachten aangehouden. Tijdens de demonstratie bleek een groot aantal deelnemers gelieerd is aan de krakersbeweging in den lande.’

Voorafgaande deze demonstratie, waaraan in totaal 150 studenten deelnamen, werd door het Bureau Regionale Informatie een informatierapport en een dreigingsinschatting opgesteld. Informatie van de RID Utrecht werd door de Haagse politie verwerkt. ‘… [weg gelakt] geeft aan dat de vrouw die de demonstratie organiseert, dat ook vrijdag in Utrecht heeft gedaan. Daar waren slechts 25 deelnemers. Het is dan ook denkbaar dat komende vrijdag ook weinig deelnemers komen (operationele driehoek Den Haag 21 maart 2011).’

Geen openbare maar ideologische orde

De inlichtingendienst van de politie heeft in het kader van haar taak ten aanzien van de openbare orde de bevoegdheid informatie te verzamelen ter voorkoming van verstoringen van de openbare orde. De burgemeester kan op basis van concrete aanwijzingen een demonstratie verbieden. Bij betogingen van extreem-rechts gebeurde dat in het verleden regelmatig. De burgemeesters oordeelden dan dat de kans op een tegendemonstratie en confrontatie met tegenstanders de orde zou verstoren.

Keer op keer oordeelden rechters dat de veronderstelling dat de orde verstoord zou gaan worden niet voldoende reden is om een demonstratie te verbieden. De aanwijzingen waren niet concreet. Bij de protesten van studenten tegen de bezuinigingen op het onderwijs valt op dat er op geen enkel moment concrete aanwijzingen zijn geweest dat er ordeverstoringen zouden plaatsvinden.

Wat wel zichtbaar is geworden, is dat de overheid een complete inlichtingenoperatie op touw heeft gezet om een relatie te leggen tussen krakers, anarchisten, linkse types en andere anarcho-extremisten enerzijds, en de protesten van studenten anderzijds. Deze operatie ging in het geheel niet over de openbare orde, maar om het identificeren van zogenaamde radicalen. De RID Den Haag en de AIVD vervulden bij deze operatie een sleutelrol.

Hoeveel informatie hiervan daadwerkelijk in allerlei dossiers is aanbeland, blijft onduidelijk. Wel is duidelijk dat er sprake is van een innig contact tussen de landelijke inlichtingendienst en de politie. ‘Meldingsformulier van het hoofd van de RID Haaglanden, 15 Haaglanden, RID referentie-nr 1414/11, Formulier met betrekking tot studentendemonstratie 25 maart 2011 te Den Haag.’

Dat deze relatie niet altijd vlekkeloos verloopt, wordt ook duidelijk aan de hand van inzage in de correspondentie tussen burgemeester Van Aartsen en het hoofd van de AIVD. ‘De burgemeester geeft aan dat hij de verstrekte informatie van de AIVD onbevredigend vindt en schorst het driehoeksoverleg (driehoeksoverleg 20 januari 2011).’ De burgemeester belt de baas van de AIVD die echter beweert dat hij ‘niet meer informatie kan verstrekken, anders dan dat het om personen van AFA zou gaan die naar Den Haag zouden willen komen.’ Daarbij is onduidelijk of de AIVD meer feitelijke informatie in handen heeft en die men niet prijs wil geven.

Het gaat bij protesten allang niet meer om de openbare orde, maar om de ideologische orde. Dit ligt in het verlengde van het concept ideologische misdaad dat het landelijk parket en de nationale politie hanteren. Hierbij ontwikkelt de politie zich als een soort inlichtingendienst die buitenparlementair verzet in de gaten houdt en de RID blijkbaar naar zich toetrekt. De openbare orde informatie wordt vermengd met de informatie over mogelijke staatsondermijnende activiteiten, lees ideologische groepen.

Slechts weinig bestuurders hebben zicht op deze activiteiten van de politie. De driehoek van Nijmegen, Enschede, Arnhem en Utrecht zijn allemaal buiten de inlichtingencommunicatie van de politie gehouden. ‘De gemeente Arnhem is noch beleidsmatig noch uitvoerend noch handhavend bij de door u genoemde studentenacties en/of studentengroep KSNA betrokken geweest. Ook op de agenda van de zogenaamde Driehoek komt het onderwerp studentenprotesten en/of studentengroepen in de door u genoemde periode (2009 – heden) niet voor’, schrijft de gemeentesecretaris van Arnhem.

Waarom informatie over politieke partijen en vreedzaam protesterende studenten dan in inlichtingendossiers belanden, is onduidelijk. Het feit dat iemand kraakt en student is en ook nog demonstreert tegen de bezuinigingen is blijkbaar voldoende om hem of haar aan te merken als ‘radicaal’. Als zo iemand dan ook nog deelneemt aan demonstraties van AFA, is er al snel sprake van anarcho-extremisme. Daarbij speelt de AIVD dan weer een rol.

In dit schimmenspel lijkt het allang niet meer om waarheid en feiten te gaan. De spin, het bespelen van de media en de gemeenteraad is het uitgangspunt. De rechtsorde is in dit verband door de driehoeken in verschillende steden vervangen door de ideologische orde. Een ieder moet hetzelfde denken, anders wordt je gebrandmerkt als ‘radicaal’ of ‘anarcho-extremist’. Protesteren als student tegen bezuinigingen in het onderwijs kunnen dan al snel worden omschreven als staatsgevaarlijke activiteiten.

Find this story at 10 July 2013

Secret footage has revealed how a policeman tried to recruit an activist to feed him information about the political activities of students and other campaigners

Police chiefs have received a hefty dose of criticism, and ridicule, since it was revealed that one of their officers attempted to persuade an activist to spy on Cambridge University students.

As the Guardian disclosed here yesterday, a policeman approached a young activist and tried to recruit him as an informant.

Instead, the activist decided to expose the surveillance with the help of a concealed camera.

He recorded a meeting with the officer who said he wanted information about students, groups such as UK Uncut and Unite Against Fascism, and anti-fracking demonstrators.

A series of clips from the secret footage can be seen here, here, here, here and here.

Cambridge University did not want to comment, saying that it was a matter for the police. Cambridgeshire Police has only said :”Officers use covert tactics to gather intelligence, in accordance with the law, to assist in the prevention and detection of criminal activity.”

Today my colleague Hugh Muir takes an acerbic look at how “the secret snoopy state seeks to monitor the legitimate activity of those who might ask questions of it.”

Here’s a selection of what others have said.

The Cambridge University Student Union said they were “alarmed” and found it “absurd”.

They added :”Tactics such as these are not only intrusive, they also waste time targeting groups which are involved in making important and positive change in our society. We condemn the actions of the police in this matter and hope the Government will look critically at the use of surveillance measures by UK security forces.”

Cambridge Defend Education, an anti-cuts campaign named as a potential target of the infiltration, said :”The police will go to any lengths to gain ‘intelligence’ on activist groups, including deceiving women into long-term intimate relationships. It is telling that the police regard their activities as completely legitimate and legal, reflecting their crucial role in enforcing austerity policies through both violent and covert repression of those who oppose them.”

Rachel Wenstone, deputy president of the National Union of Students, said : “This revelation is an absolute scandal. This is yet another example of the questionable tactics that undercover police officers have taken in recent years to infiltrate campaign groups and extract information.We now need to know just how widespread this practice is.”

She added : “To group the activities of hardworking students’ unions within the same realm as those of the English Defence League is grossly offensive.”

The covertly-recorded footage had shown that the police officer also wanted information about the EDL, but recognised that the activist was on the wrong side of the political divide to provide those details.

Nick Pickles, director of Big Brother Watch, condemned the infiltration of “anti-fracking or educational campaign groups, where there is zero suspicion of any wrongdoing” as “a gross abuse of surveillance powers.”

“Coming after attempts to discredit the family of Stephen Lawrence and undercover officers fathering children with activists this episode makes clear why the police should not be able to approve their own undercover surveillance operations. Judicial oversight is essential if these kinds of abuses are to be prevented.

“Were it not such a stark reminder of the weak oversight of police intelligence operations you’d be forgiven for thinking this was the plot for a student film, albeit inspired more by David Brent than James Bond.”

“There should be a full, independent inquiry into the activities of this unit and I will be writing to the Independent Police Complaints Commission to ask that they investigate.”

Jules Carey, a solicitor at Tuckers’ law firm representing several campaigners taking action against the Metropolitan Police over the alleged behaviour of undercover officers, said of Cambridgeshire Police: “The force has clearly lost its way. There can be no justification in a democracy for attempting to deploy informants into student groups and protest organisations. The force should be seeking to uphold the fundamental right to protest, not taking cynical steps to undermine it”.

Isabella Sankey, director of policy for human rights campaigners Liberty, said: “After the scandalous infiltration of grieving families and environmental movements, police now set their sights on student activism.

“That any group which dares to dissent is apparently fair game should alarm anyone committed to proportionate policing and democracy itself. Proper judicial checks on police surveillance are badly overdue – Parliament must take responsibility and act.”

Find this story at 15 November 2013

© 2013 Guardian News and Media Limited or its affiliated companies. All rights reserved.

Dat studenten actie voeren tegen aangekondigde bezuinigingen op het onderwijs is van alle tijden. Daar is niets staatsondermijnend aan. Des te meer opmerkelijk dat diverse actieve studenten gedurende de acties en betogingen door de Regionale Inlichtingendienst en geheime dienst AIVD benaderd zijn met de vraag informant te worden.

‘Gaan jullie stenen gooien?’

Eind 2009 stak er langzaam een storm van protest op tegen de bezuinigingen in het onderwijs. Al jaren wordt er zowel binnen de politiek als vanuit wetenschappelijke hoek geroepen dat er geïnvesteerd moet worden om het Nederlandse onderwijs op peil te houden. De regering van CDA en VVD met gedoogpartner PVV vindt echter dat ook het onderwijs moet korten in verband met de algemene economische malaise. De studentenbonden, maar ook docenten keerden zich tegen het beleid van staatssecretaris Zijlstra van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Naast de ‘officiële’ organen van studenten (LSVB en IOS) en de jongerenorganisaties van enkele politieke partijen (Dwars en Rood) ontstond er een keur aan actiegroepen. Verspreid over het land richtten studenten clubs op als de Kritische Studenten Utrecht (KSU), Kritische Studenten Nijmegen Arnhem (KSNA), Kritische Studenten Twente (KST), Professor Protest (Amsterdam), SACU (Studenten Actie Comité Utrecht), Onderwijs is een Recht (OIER, Landelijk) en de comités SOS Nijmegen en SOS Amsterdam.

Actiegolf

Vanaf april 2010 tot de zomer van 2011 spoelde een golf aan acties over het land. Ludieke acties op straat of in universiteiten, bezettingen van hogescholen en faculteiten en demonstraties in verschillende steden. In het najaar van 2010 nam het protest in omvang toe en in januari 2011 demonstreerden ruim 10.000 studenten tegen de bezuinigingen.

Doel van de acties was van meet af aan duidelijk: geen kortingen op het onderwijs, zeker in een tijd dat de werkloosheid toeneemt. Ook al leefde er groot ongenoegen over het kabinet en gedoogpartner PVV, de regering omverwerpen was nooit een doelstelling. Oppositiepartijen en universiteits- en schoolbesturen verzetten zich samen met de studenten.

Nu lopen ludieke acties, bezettingen en demonstraties wel eens uit de hand, maar zoals onderzoek van Buro Jansen & Janssen naar demonstratierecht in Den Haag heeft uitgewezen, gebeurt dit zelden. Als er al ongeregeldheden plaats vinden, zijn lang niet altijd de actievoerders de schuldigen. Veelal is het ook te wijten aan het optreden van de politie. Bij grote demonstraties is vaak ook een overmacht aan mobiele eenheid aanwezig. De laatste jaren blijven ernstige rellen dan ook uit.

Begin 2011, op het hoogtepunt van de protestgolf, deed zich echter iets geks voor. Op de ochtend van vrijdag 21 januari meldde VVD-burgemeester Van Aartsen aan de NOS dat ‘de gemeente Den Haag aanwijzingen had dat radicalen de studentendemonstratie van vandaag willen verstoren’. Van Aartsen zei dat de politie die aanwijzingen baseerde op informatie afkomstig van ‘open en gesloten bronnen’.

Tijdens die demonstratie vonden er enkele schermutselingen plaats, maar of daar de ‘radicalen’ bij betrokken waren waar Van Aartsen eerder die dag op doelde, bleef onduidelijk. De open bronnen zouden websites, pamfletten en allerlei bladen zijn. Bij gesloten bronnen kan het gaan om telefoon en internet taps, observaties, maar ook informanten en infiltranten.

Zoals verwacht vond er een relletje plaats op het Plein voor het Tweede Kamergebouw en op het Malieveld. De politie meldde dat een deel van de aangehouden jongeren deel uit zou maken van radicale groeperingen. Volgens burgemeester Van Aartsen waren de arrestanten leden van de linkse groep Anti-Fascistische Aktie, zo meldde de NOS die avond.

Radicalen

Volgens de demonstranten liepen er tijdens de betoging veel agenten in burger mee en was de ME dreigend aanwezig. Dit kan het gevolg zijn geweest van de dreigende taal van de burgemeester. De ‘radicalen’ moesten per slot van rekening in de gaten worden gehouden. Van de 27 verdachten (cijfers van de politie) werden er nog op dezelfde dag 22 vrijgelaten.

Vijf verdachten werden maandag 24 januari voorgeleid. Volgens het openbaar ministerie bevonden zich hieronder ‘enkele niet-studenten’. Het zou gaan om een 27-jarige man uit Spanje, een 22-jarige man uit Haarlem, een 21-jarige Amsterdammer, een 26-jarige inwoner van Wassenaar en een 18-jarige Delftenaar.

Het OM maakte niet duidelijk wie nu wel of niet student was. Een HBO-student Arts and Sciences kreeg 8 weken onvoorwaardelijk opgelegd, een student politicologie en geschiedenis 80 uur werkstraf, een bouwkundestudent 40 uur werkstraf en een student toerisme een boete van 500 euro.

Alle verdachten en advocaten spraken van excessief politiegeweld. “De ME mishandelde vrouwen en kinderen” en “ik smeet vrijdag een aantal stenen, nee, geen bakstenen, naar de ME, omdat het geweld dat de politie gebruikte me diep schokte.” De rechter moest toegeven dat het optreden van de politie “niet de schoonheidsprijs verdiende.”

De veroordeelden waren allemaal studenten, zelfs de Spanjaard. Waarom logen burgemeester, politie en OM zowel voor als na de demonstratie over ‘radicalen’? Bespeelden zij de media om zo studenten in een verkeerd daglicht te plaatsen? En waar kwamen die radicalen plotseling vandaan? Na de demonstratie waren de radicalen volgens de burgemeester deelnemers aan de actiegroep AFA. Welke kennis had de politie en vanwaar werd die ingezet?

De gebeurtenissen rondom de demonstratie van 21 januari richtte de aandacht op iets dat al maanden aan de gang was. Vanaf het begin van de studentenprotesten is de overheid bezig geweest om het verzet in kaart te brengen, studenten te benaderen, informanten te werven, te infiltreren en zicht te krijgen op verschillende groepen. Niet de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) of het Interstedelijk Studenten Overleg (IOS) zouden een gevaar vormen, maar andere ‘radicalere’ studentikoze actiegroepen.

Benadering

In april en mei 2010 werd ‘Marcel’ gebeld door een man die zei dat hij van de recherche was en zichzelf Veerkamp noemde. Van welke afdeling en in welke hoedanigheid de beambte contact opnam, vertelde hij niet. Veerkamp werkt echter voor de Regionale Inlichtingendienst Utrecht, zoals uit een andere benadering blijkt. (zie Observant 58, Voor de RID is Griekenland ook een gevaar). De ‘rechercheur’ wilde graag geregeld contact met Marcel.

Marcel is student en actief voor het Studenten Actie Comité Utrecht (SACU) dat nauw samenwerkt met de Kritische Studenten Utrecht (KSU). Beide actiegroepen richten zich op de bezuinigingen op het onderwijs, maar plaatsen die tevens in maatschappelijk perspectief. Naast bezettingen, demonstraties en acties organiseerden ze ook debatten, lezingen en discussies. De kritische studentengroepen hielden een weblog bij met verslagen, agenda en discussie, een open structuur.

De man van de ‘recherche’ wilde van Marcel uit eerste hand weten wat de Utrechtse studenten de komende tijd gingen doen. “Zij wilden graag weten wat ze van ons konden verwachten”, vat Marcel het telefonische onderhoud samen. Marcel vond het nogal vreemd dat de man hem benaderde. Voor demonstraties werd openlijk opgeroepen en de groep meldde deze zelfs bij de politie aan. Waarom zou hij dan achter de rug om van andere studenten met deze man gaan praten?

Al snel werd duidelijk waar het de man om te doen was. Tijdens een van de twee gesprekken vroeg hij Marcel of ze van plan waren om stenen te gaan gooien tijdens studentendemonstraties. Marcel was nogal overrompeld door deze vraag, het leek of de politie er op zat te wachten. Alsof er een behoefte bestond van de zijde van de overheid om de studenten te criminaliseren.

AFA

Waarom wordt een student in Utrecht benaderd met de vraag of de studenten stenen zouden gaan gooien? Als Marcel de enige benaderde actievoerder was geweest dan is de conclusie simpel. De man die hem belde is wellicht werkzaam voor de Regionale Inlichtingendienst (RID) en was op zoek naar een contact binnen de kritische studentengroepen met het oog op mogelijke toekomstige ongeregeldheden. RID’ers hebben zo ook contacten met voetbalsupporters, zoals die van FC Utrecht.

Hoewel het personeel van de RID professionals zijn in het misleiden van mensen, kan de opmerking betreffende ‘stenen gooien’ een verspreking zijn geweest. De benaderde Marcel is echter geen uitzondering. ‘Peter’ werd in een eerder stadium gebeld door iemand van de overheid. Hij is student in Amsterdam en was actief voor de actiegroep Professor Protest. Het is niet duidelijk of de man die hem benaderde dezelfde persoon is geweest die Marcel heeft gebeld. Peter werd gevraagd om als informant te gaan werken. Hij voelde daar niets voor en verbrak de verbinding.

De combinatie van verschillende benaderingen, het bestempelen van elementen bij een studentendemonstratie als zijnde ‘radicaal’ en het benoemen van de ‘linkse groep Anti-Fascistische Aktie’ is te toevallig. In het deelrapport Ideologische Misdaad uit 2005 en 2007 van de KLPD worden deelnemers van AFA expliciet genoemd als ideologische misdadigers, mensen die worden verdacht van het plegen van een misdaad uit ideologische, politieke motieven.

Zodra activisten van AFA door politie worden gezien als ideologische misdadigers en door het landelijk parket gelijk worden gesteld aan roof misdadigers (Strategienota aandachtsgebieden 2005 – 2010) dan is een inlichtingenoperatie gericht op studenten een logisch uitvloeisel indien AFA-activisten ook student zijn en actief binnen die groepen. Daarbij passen benaderingen, infiltratie, aftappen, observaties en andere geheime methoden. Kritische studentengroepen plaatsen de strijd tegen de bezuinigingen van het kabinet in een breder perspectief.

Actieve studenten zijn soms ook politiek actief of strijden voor bijvoorbeeld dierenrechten, ondemocratisch Europa of bijeenkomsten van de G8 of G20. Het optreden van de overheid in deze doet sterk denken aan de inlichtingenoperatie van de BVD rond de Amsterdamse studentenbond ASVA in de jaren ’60 en ’70. Het verschil leek dat Marcel en Peter niet door de inlichtingendienst (de AIVD) zijn benaderd, maar door de ‘recherche’. De recherche zou dan misschien de Nationale Recherche zijn geweest vanwege de ‘ideologische misdaad’.

Geheime dienst

Nu is de wijze waarop prioriteiten gesteld worden aan het werk van politie en parket onderhevig aan politieke druk. Prioriteiten veranderen jaarlijks, afhankelijk van gevoerde discussies in de Tweede Kamer en de doelstellingen van een individuele minister. Het is echter moeilijk voor te stellen dat studentenprotesten plotseling als een belangrijk strategiepunt zijn benoemd voor de Nationale Recherche. Beleid verandert meestal traag, het duurt een tijd voordat het opsporingsapparaat zich gaat richten op een andere prioriteit.

Niet de Nationale Recherche zat dan ook achter de studenten aan, maar de geheime dienst. De benadering van ‘Karin’ onderstreept dit. Zij werd benaderd door iemand van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het ministerie dat verantwoordelijk is voor het functioneren van de AIVD. Marcel en Peter zijn waarschijnlijk benaderd door functionarissen van de Regionale Inlichtingendiensten van Amsterdam en Utrecht.

Probleem is dat inlichtingenfunctionarissen meestal niet te koop lopen met hun naam en het werk dat ze verrichten. Indien je als burger zelf niet vraagt met wie je van doen hebt, kunnen zij niet de beleefdheid opbrengen om duidelijk aan te geven dat zij voor een inlichtingendienst werken.

Karin is student aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Zij is sinds eind 2010 betrokken bij het studentenverzet. In februari 2011 bezette zij samen met andere studenten het Bungehuis van de UvA. Aan de actiegroep waar zij deel van uitmaakte, Professor Protest, nam ook Peter deel.

Op 20 april 2011 werd Karin gebeld door een man die zich voorstelde als ‘Ivo Kersting’ (of Kertjens of Kerstman of Kerstland) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Haar mobiele nummer was niet gebruikt als perstelefoon dus Ivo moet haar nummer via het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT) hebben verkregen.

Ivo belde vanuit Amsterdam met nummerherkenning en sprak Karin met haar voornaam aan. Zij was nogal overrompeld door het telefoontje. Hij vroeg of hij op een gelegen tijdstip belde waarop zij ontkennend antwoordde. Hij kon haar over een uur terugbellen, maar zei niet waarover. Karin vroeg het nog, maar Ivo zei, “nee, over een uur hoor je dat wel”.

Een uur later hing hij weer aan de lijn, nu zonder achternaam. “Hallo, weer met Ivo, van Binnenlandse Zaken. Wij zijn de studentenbeweging in kaart aan het brengen. Jij bent toch woordvoerder geweest van de Bungehuis bezetting? Je bent ons positief opgevallen, en je zou ons erg helpen als je met ons rond de tafel komt zitten om wat te debatteren over de studentenbeweging.”

Ivo heeft gedurende de telefoongesprekken op geen enkele manier uitgelegd wat voor functie hij op het ‘ministerie’ vervulde. Karin antwoordde dat ze geen tijd had en niet meer actief betrokken ws bij de studentenprotesten. Ivo leek een beetje van zijn stuk gebracht door haar resolute antwoord. “Oh, dat is jammer je zou ons echt enorm kunnen helpen, kan ik je niet overhalen?”, probeerde hij nog. Toen Karin ontkennend antwoordde, gooide hij zonder gedag te zeggen de hoorn op de haak.

Intimiderend

Medewerkers van de inlichtingendienst hebben de neiging zich boven de burger, de samenleving te plaatsen. Ze hebben toegang tot allerlei persoonlijke informatie waardoor mensen die benaderd worden zich erg geïntimideerd voelen. Karin vond de gesprekken met Ivo Kersting vervelend en intimiderend. Hij bleef aandringen, draaien, geveinsd vriendelijk doen en doordrammen terwijl zij toch duidelijk was met haar ontkenning.

Ivo belde namelijk na een paar minuten weer terug. Hij verontschuldigde zich niet dat hij zo onbeschoft de hoorn op de haak had gegooid, maar zei meteen dat ze geld kreeg voor deelname aan het gesprek. Hoewel Karin opnieuw zei niet mee te willen werken, bleef de functionaris aanhouden. “We kunnen ook in Amsterdam afspreken. Ben je in Amsterdam? Je woont toch in Amsterdam? Ik ben nu met een collega in de buurt dus dan zouden we even kunnen spreken?”

Blijkbaar wisten ze meer van haar dan ze hadden laten doorschemeren. Karin wees de agenten opnieuw af, maar op het drammerige af bleef Ivo aanhouden. “Anders spreken we af dat jij bepaalt waar en wanneer je af wilt spreken. Je zou ons echt enorm kunnen helpen.” De druk werd opgevoerd. Karin moest zich schuldig gaan voelen. Zij wilde niet meewerken terwijl Ivo en zijn collega zo redelijk waren.

Dat waren ze echter niet. Ze intimideerden haar en toonden geen respect voor haar standpunt. “Weet je wat, ik overval je nu natuurlijk. Misschien kan ik je anders volgende week bellen”, zei Ivo alsof hij haar ontkenning helemaal niet had gehoord. Opnieuw voor de tiende keer antwoordde Karin dat ze niet wilde afspreken, geen tijd en zin had.

Karin was overrompeld, maar was nee blijven zeggen. Achteraf realiseert zij zich dat ze blij was dat ze wist dat ze het volste recht had om te weigeren mee te werken. Na een spervuur aan vragen te hebben overleefd en geschrokken te zijn van de behandeling, bleef er alleen maar boosheid bij haar hangen. “Het is eigenlijk politie van de ergste soort omdat ze zich niet eens voordoen als politie, en het laten lijken alsof je gewoon een gezellig kopje koffie gaat drinken”, vat ze het maanden later samen.

“Veel studenten die benaderd worden zullen dusdanig geïntimideerd zijn dat ze gaan praten omdat ze niet durven te weigeren. Anderen zullen denken dat het om een gezellige discussie of om een debat gaat”, concludeert Karin. De geheim agenten gaven haar ook die indruk. “Ze deden alsof het heel erg zou helpen als ik met ze zou gaan debatteren over de studentenbeweging, alsof zij invloed hadden op de besluitvorming rondom de bezuinigingen”, voegt ze nog toe. Karin is er van overtuigd dat er zeker studenten zijn geweest die op het aanbod zijn ingegaan en met Ivo en zijn collega of andere functionarissen hebben gesproken.

Persoonsdossiers

Naast Marcel, Peter en Karin zijn er ook andere mensen benaderd vanaf het najaar van 2010 tot en met de zomer van 2011. Waarom wordt een inlichtingendienst ingezet tegen een groep studenten die protesteert tegen de bezuinigingen op het onderwijs? Niet om rellen te voorkomen, zoals bij voetbalsupporters. Bij risicowedstrijden communiceert de RID vooral met de burgemeester en met de driehoek over mogelijke ongeregeldheden, niet met de inlichtingendienst.

Dat er een uitgebreidere inlichtingenoperatie rondom de studentenprotesten op touw is gezet, maken de eerste stukken duidelijk die via de Wet openbaarheid van Bestuur (WoB) en de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) zijn verkregen. De RID van de regiopolitie Haaglanden heeft op 27 januari 2011 een nabeschouwing van de studentendemonstratie opgesteld voor het Algemeen Commandant van de Staf grootschalig en bijzonder optreden (AC SGBO).

Of dit rapport alleen naar de algemeen commandant is gegaan, valt te betwijfelen. Op 21 maart 2011 schrijft rapporteur ‘R: 15:’ van de RID Haaglanden het verstrekkingrapport 1414/11 aan de AIVD. Het rapport gaat over een studentendemonstratie van 25 maart 2011. Er wordt in gemeld wie de organisator was van de betoging, de route en het aantal te verwachten demonstranten. Onduidelijk is of er delen van het rapport zijn achtergehouden.

Evenmin duidelijk is hoelang de overheid studenten al in kaart aan het brengen is. Duidelijk is wel dat er persoonsdossiers zijn samengesteld van individuele actievoerders. Op basis van die dossiers is de claim van burgemeester Van Aartsen, de politie en het Openbaar Ministerie rond de demonstratie van 21 januari 2011 te begrijpen. Of er provocateurs van politie of inlichtingendienst, mensen die aanzetten tot geweld, tussen de demonstrerende studenten rond hebben gelopen, is niet duidelijk. Wel waren er veel agenten in burger op de been en de ME trad onnodig hard op.

Marcel, Peter en Karin zijn fictieve namen.

Find this story at 26 maart 2013

Officer is filmed attempting to persuade activist in his 20s to become informant targeting ‘student-union type stuff’

Police sought to launch a secret operation to spy on the political activities of students at Cambridge University, a covertly recorded film reveals.

An officer monitoring political campaigners attempted to persuade an activist in his 20s to become an informant and feed him information about students and other protesters in return for money.

But instead the activist wore a hidden camera to record a meeting with the officer and expose the surveillance of undergraduates and others at the 800-year-old institution.

The officer, who is part of a covert unit, is filmed saying the police need informants like him to collect information about student protests as it is “impossible” to infiltrate their own officers into the university.

The Guardian is not disclosing the name of the Cambridgeshire officer and will call him Peter Smith. He asks the man who he is trying to recruit to target “student-union type stuff” and says that would be of interest because “the things they discuss can have an impact on community issues”.

Smith wanted the activist to name students who were going on protests, list the vehicles they travelled in to demonstrations, and identify leaders of protests. He also asked the activist to search Facebook for the latest information about protests that were being planned.

The other proposed targets of the surveillance include UK Uncut, the campaign against tax avoidance and government cuts, Unite Against Fascism and environmentalists. The Cambridgeshire police initially insisted that there were implications for “national security” but later dropped this argument when challenged.

At another point, the activist asked whether a group known as Cambridge Defend Education, which has protested against tuition fees and education cuts, would be of interest. Smith replied: “That’s the sort of thing that we would be looking for. Again, basic sort of stuff. It’s all the internet. When they have meetings and they are discussing what they are going to do, that’s when we’ll say: ‘Will you go along?'”

Cambridge Defend Education describes itself as being “mostly students and academics from Cambridge University”.

Rachel Wenstone, deputy president of the National Union of Students, said: “This is yet another example of the questionable tactics that undercover police officers have taken in recent years to infiltrate campaign groups and extract information.”

Julian Huppert, the Liberal Democrat MP for Cambridge, tweeted: “I’m shocked by this – seems wholly inappropriate.” Cambridge University did not comment, saying it was a matter for the police.

Cambridgeshire police said: “Officers use covert tactics to gather intelligence, in accordance with the law, to assist in the prevention and detection of criminal activity.”

The disclosures follow prolonged criticism of the police over their secret deployment of long-term undercover officers in political groups since 1968. Police chiefs have been accused of unjustifiably infiltrating and disrupting political groups that use non-violent methods to promote their aims.

Another technique for gathering intelligence on campaigners has been to convince activists to become paid informants and pass on details of future protests and prominent campaigners. The number of informants in political groups, according to police sources, runs into the hundreds.

The covert film sheds light on the rarely visible world of informants, illuminating how the police recruit and task them. The activist, who does not want to be named and has been given the pseudonym John Armstrong, was rung on his mobile out of blue at the beginning of October by the police officer.

Smith said he worked for the police and asked him if he was willing to come to a police station in Cambridge to help him with a matter that he did not disclose.

According to Armstrong, Smith had chosen him because he had been active in environmental and anti-nuclear groups and had been arrested three times on demonstrations, although not charged. He has also lived in Cambridge for many years.

Afterwards, Armstrong contacted the Guardian as he did not want to become an informant. He agreed to wear a concealed camera to record the contents of his second meeting with Smith.

During this meeting, Smith suggested that he wanted Armstrong to start by providing information about local groups in Cambridge, before progressing on to national campaigns.

“Let’s keep it small, you know little things that go on, little meetings that happen where they are going to discuss different issues in Cambridge, whether it be, such as at the university or those sorts of things,” the officer is recorded as saying. When Armstrong said he had been involved in a student-organised occupation of Cambridge University in a protest against tuition fees three years ago and asked if Smith would have been interested in that, Smith said yes. “Again, it’s those sorts of things. You know, what is the feeling of people, if you are inside.”

The young man then asked if it would have been difficult for the police to send their own officers into the occupation, to which Smith replied: “We can’t do it. It’s impossible. That’s why we need to work with people.” Armstrong has not been a student at Cambridge, although many of his friends are at the university.

When contacted by the Guardian, a Cambridgeshire police spokesperson said: “Officers use covert tactics to gather intelligence, in accordance with the law, to assist in the prevention and detection of criminal activity.” They declined to give any details of the unit Smith works for.

Smith outlined what information Armstrong would be required to slip him. “It will be a case of you going to meetings, say, I don’t know, UK Uncut, student … something like that, how many people were there, who was the main speaker, who was giving the talks, what was your assessment of the talk, was it a case of – were they trying to cause problems or were they trying to help people, you know, those sort of things.”

Smith also said he wanted Armstrong to collect information about Cambridge campaigners who were planning to go to protests in other parts of the country. “That’s where the names come in. Because what I will want to know is – OK, who’s going, do they plan on a peaceful protest which is absolutely fine, how they are going to go, as in what vehicles they are going to use, index numbers.”

He goes on to say: “So you will tell me, for example, there’s 50 people going from Cambridge University, these are the vehicles they are travelling in and they are going as a peaceful protest?”

Smith outlined how the information gathered by Armstrong would be funnelled to the police officers in charge of policing the demonstration: “The reason I am asking those questions is because it gives the officers or whoever’s looking after it on that side of things, as in at the protest, an idea of how many people are going to attend, where they are coming from, how many vehicles are going to turn up, so they can put measures in place to keep them off the road and things. It’s not because we want to target people and round them all up and arrest them.”

Smith also suggested that Armstrong use Facebook to find information about groups, adding: “It is easier to ask people like yourself to give us updates … It’s all about us doing things legally … We don’t hack into people’s accounts so then we would ask you for updates.”

The officer also suggested the man he hoped to recruit would be paid expenses or other sums. “You might go to a UK Uncut or Unite Against Fascism meeting one evening, you might get say £30 just for your time and effort for doing that. That’s the sort of thing you are looking at.”

As Smith sought to convince Armstrong to sign up, he also advised him not to “think too deeply” about informing on his fellow campaigners as he might “tie himself up in knots”.

Rob Evans and Mustafa Khalili
The Guardian, Thursday 14 November 2013 13.42 GMT

Find this story at 14 November 2013

© 2013 Guardian News and Media Limited or its affiliated companies. All rights reserved.