Rapport over Lonsdalejongeren niet rechts-extremistisch
11 juli 2005

De AIVD concludeert in zijn nota dat hoewel de gepercipieerde dreiging die uitgaat van zogenaamde “Lonsdale –jongeren” groot is, het hier doorgaans gaat om jongeren die zich voor het overgrote deel zonder politieke ideologie in losse verbanden manifesteren. Van een reële rechts-extremistische dreiging vanuit deze groep is vooralsnog geen sprake. Ook vindt vooralsnog geen massale en systematische rekrutering plaats van “Lonsdale-jongeren” door rechtsextremistische partijen in Nederland. De AIVD geeft aan dat in de media de problematiek van de zogenaamde “Lonsdale-jongeren” breed uitgemeten en op onderdelen onterecht uitvergroot is. Ten slotte stelt de AIVD dat de grootste dreiging voor de Nederlandse democratische rechtsorde op dit moment vooral zit in het bestaan van het brede sociaal maatschappelijk probleem van frustratie over de Nederlandse multiculturele samenleving, waarbij van zowel autochtone als van allochtone zijde interetnische confrontaties worden uitgelokt, die op termijn een bedreiging kunnen vormen voor cohesie in de Nederlandse samenleving.

Samenwerkingsovereenkomst AIVD en MIVD
Op 8 juli jl ondertekenden minister-president Balkenende, minister Remkes van Binnenlandse Zaken en minister Kamp van Defensie een convenant ondertekend voor samenwerking tussen de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD).
De Commissie Havermans constateerde in november vorige jaar dat ‘ondanks de wettelijke verplichting tot medewerking, de verschillende raakvlakken en de samenwerking op diverse terreinen de gegevensuitwisseling tussen beide diensten in de praktijk niet vanzelfsprekend is’. Als voorbeeld noemt de Commissie Havermans het feit dat de diensten elkaar niet standaard de relevante rapporten sturen over het buitenland. Opmerkelijk is dat betrokkenen van de diensten de samenwerking wel als goed omschrijven, terwijl buitenstaanders een minder positief beeld hebben.
Het punt van samenwerking speelt ook bij de oprichting van de Nationale Sigint Organisatie. Sigint was altijd een MIVD-taak. De AIVD was voor toegang tot relevante altijd afhankelijk van de MIVD. Dat liep niet altijd even eenvoudig, waarop besloten is de SIGINT afdeling te verzelfstandigen. De AIVD heeft dan direct toegang tot de informatie.

Transfer
Directeur Beveiliging AIVD naar MIVD
Drs. J. (Jeroen) Sikkel (54) wordt met ingang van 1 december aanstaande plaatsvervangend directeur van de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD).
De heer Sikkel is momenteel directeur Beveiliging bij de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). De benoeming van de heer Sikkel past in het kabinetsbeleid om meer samenwerking en uitwisseling van expertise tussen de inlichtingendiensten te bewerkstelligen.

AIVD op nr 43 bij meest favoriete werkgevers
AIVD nr 43 favoriete werkgever
Convenant AIVD / MIVD
Lonsdale rapport AIVD

‘AIVD wist alles, en deed niets’

Heel veel gegevens kunnen worden uitgewisseld indien en voor zover dat van tevoren is afgesproken en controleerbaar is. De vraag om meer bevoegdheden vindt Kohnstamm dan ook onterecht. Het probleem is dat er onvoldoende wordt samengewerkt: “Het mooiste voorbeeld vind ik nog altijd Mohammed B. Direct na de moord op Van Gogh denkt iedereen ‘wat een schande en wat een ellende’. En dan zegt minister Remkes de dinsdag daarop in de Kamer dat de AIVD geen fouten heeft gemaakt, maar dat er meer bevoegdheden nodig zijn. Terwijl langzaam maar zeker vaststaat dat de AIVD alles wist van Mohammed B. Zijn hele hebben en houden. De AIVD hoeft zich het minst van ons aan te trekken, en terecht overigens, mits gecontroleerd. Maar ze wist alles en deed niets. AIVD, politie en OM hadden de moord op Van Gogh kunnen voorkomen. Ze hadden ruim voldoende bevoegdheden om in te grijpen.”

“Kennis is nu eenmaal de grondstof waarop je terroristen kunt pakken, maar dan moet je dus eerst aantonen dat je die kennis niet op een andere wijze had kunnen verzamelen dan met bestaande bevoegdheden. Kennis over Mohammed B. was volledig aanwezig. Sterker nog, voeg ik daar gekscherend en een beetje cynisch aan toe, ook het rapport over de Hofstad- groep was in het bezit van Mohammed B. Maar los daarvan: op basis van de openbare kennis over Mohammed B. kun je nooit volhouden dat er meer bevoegdheden nodig zijn om een moord als die op Van Gogh te kunnen voorkomen.”

Kohnstamm ziet hetzelfde patroon in de VS. “Bijna alles over de daders van 9-11 was bekend, maar die informatie is niet of nauwelijks uitgewisseld tussen de verschillende inlichtingendiensten. Waardoor er nooit een alarmbel is gaan rinkelen.” Gewoon slecht georganiseerd. Niemand heeft belet die gegevens uit te wisselen.

In veel gevallen is het dus een kwestie van organisatie en niet van bevoegdheden. Het is een cultuurprobleem en een organisatorisch probleem, misschien ook een technisch probleem. In het geval van Mohammed B. had men een foute analyse losgelaten op de informatie. “Aanvankelijk zei de minister dat de AIVD meende dat Mohammed B. niet behoorde tot de 150 van de Hofstad-groep, inmiddels zegt Justitie dat hij de leider was”

Kohnstamm concludeert dat het merendeel van de dingen die misgaan, ligt aan de organisatie of cultuur binnen de organisaties. En hij spreekt uit ervaring. Als voorzitter van de Regieraad ICT en Politie heeft hij gemerkt dat informatie-uitwisseling tussen rechercheurs een heikel onderwerp is. “Het zit in de malle hoofden van politiefunctionarissen om informatie vooral niet met elkaar te delen. Ze zeggen dat je heel terughoudend met informatie moet omspringen.” In feite zijn ze gewoon bang dat een ander hun zaak oplost. Een ander punt, weet Kohnstamm uit ervaring, is dat bewindslieden altijd zullen zeggen dat ze het hadden kunnen voorkomen als ze meer hadden geweten en meer hadden gekund.

interview kohnstamm in Idee juni 2005

Antwoorden op kamervragen
In het NOS-journaal van 13 april jl. werd de suggestie gewekt dat de AIVD banden met uitwerkingen van met een microfoon opgenomen gesprekken tussen leden van de Hofstadgroep zou hebben gewist. Dit is echter niet het geval. Anders dan bij de opbrengst van telefoontaps hebben door de AIVD geplaatste microfoons ook opbrengst op de momenten dat geen gesprekken plaatsvinden. De microfoon neemt ook geluiden op die geen relevantie hebben voor het onderzoek. De audiobewerker binnen een team van de AIVD selecteert de geluidsfragmenten die wel relevant zijn voor het onderzoek en maakt hiervan een schriftelijk verslag.
Deze selectie vindt plaats aan de hand van de teamopdracht en de daaraan gekoppelde onderzoeksvragen. Zie hiervoor ook mijn antwoorden op kamervragen van lid Vos (TK 2004-2005, Aanhangsel van de Handelingen, 930). Binnen de AIVD is staand beleid dat van microfoons alleen de geluidsfragmenten die door de audiobewerker als relevant zijn aangemerkt en waarvan dus een schriftelijk verslag is gemaakt, worden bewaard. De beluisterde niet relevante geluidsfragmenten waarvan geen verslag is gemaakt, worden na een bepaalde periode overschreven. Deze periode varieert van één week tot een aantal weken, gerekend vanaf het moment van opname. Er is geen sprake van dat eenmaal beluisterde geluidsfragmenten die relevante gesprekken bevatten, zijn gewist.
Antwoorden

AIVD slordig met bewijs terrorisme
Van onze verslaggevers Jan Meeus en John Schoorl
www.volkskrant.nl

AMSTERDAM – De inlichtingendienst AIVD gooit in terrorisme-onderzoeken driekwart van de afgeluisterdetelefoongesprekken van radicale moslims weg. De dienst heeft geen zicht op al het mogelijke bewijsmateriaal doordat de vertalers zelf beslissen welke taps worden weggegooid. De AIVD beschikt over onvoldoende tolken om alle gesprekken te kunnen vertalen.

Dit blijkt uit verklaringen van de 34-jarige AIVD-medewerker Outman Ben A., die wordt verdacht van het lekken van staatsgeheimen aan radicale moslims.

Deze verklaringen, die in het bezit zijn van de Volkskrant, sluiten aan bij eerdere bevindingen van de commissie-Havermans. Deze commissie waarschuwde vorig jaar dat de AIVD te weinig medewerkers met de juiste talenkennis heeft. Door het afluisteren van gesprekken kan waardevolle informatie worden verkregen, maar dat is door de gebrekkige capaciteit moeilijk, aldus Havermans.

Ben A., een Nijmegenaar van Marokkaanse afkomst, zou staatsgeheimen hebben doorgespeeld aan de zogenoemde Hofstadgroep, waartoe Mohammed B. behoorde, die wordt verdacht van de moord op Theo van Gogh. In de agenda van Ben A. zijn daarvoor aanwijzingen gevonden.

Uit het strafdossier van de Nijmegenaar, waarvan delen door de geheime dienst als staatsgeheim zijn gekwalificeerd, blijkt bovendien dat hij wordt verdacht van het achterhouden van informatie door belangrijke afgeluisterde gesprekken niet te vertalen.

De zaak tegen de AIVD-medewerker leidde tot een schok bij de inlichtingendienst. Niet eerder in geschiedenis van de dienst werd vertrouwelijke informatie gelekt door een eigen medewerker. AIVD-chef Van Hulst sprak van een drama.

Outman Ben A. werd op 30 september 2004 op het AIVD-hoofdkantoor in Leidschendam gearresteerd. Komende maandag wordt hij voorgeleid aan de Rotterdamse rechtbank. Hij werkte sinds 1 oktober 2003 als audiobewerker op de afdeling Centrum Islamitisch Terrorisme (CIT) en vertaalde afgetapte gesprekken van extremistische moslims.

Net na de arrestatie noemde de dienst de schade voor lopende onderzoeken gering. Maar uit het strafdossier van Ben A. blijkt dat justitie vermoedt dat de verdachte gedurende bijna een jaar veel meer informatie heeft gelekt.

Zo zou hij onder meer vertrouwelijke documenten via internet hebben verspreid. De AIVD, het Openbaar Ministerie en de advocaten van de verdachte onthouden zich van commentaar.

Het gebrek aan personeel bij de dienst is zo groot dat pas aangenomen vertalers zonder begeleiding cruciale beslissingen moeten nemen in grote onderzoeken naar moslimterrorisme. Tegenover de rijksrecherche verklaarde Ben A. dat hij zonder richtlijnen zijn werk deed en zelf mocht bepalen of een gesprek wel of niet belangrijk was.

De Commissie Bestuurlijke Evaluatie biedt op 16 november 2004 aan minister Remkes haar rapport aan over het functioneren van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. De Commissie Bestuurlijke Evaluatie AIVD heeft onderzoek gedaan op basis van drie hoofdvragen:
1. Welke verwachtingen bestaan er in de politiek-bestuurlijke omgeving over de taken van de AIVD mede gezien de veranderingen in de samenleving?
2. Hoe voert de AIVD zijn taken en verantwoordelijkheden uit en welke verbeteringen zijn mogelijk?
3. Zijn de bevoegdheden en de kwalitatieve en kwantitatieve middelen (materieel, personeel en financiën) waarover de AIVD beschikt voldoende om aan de gestelde eisen en verwachtingen te voldoen?

De AIVD in verandering
Reactie minister Remkes

Wil van der Schans
Ravage #12 van 23 september 2004

Terwijl in kringen van Duitse terrorismebestrijders de twijfel groeit over het nut van rasterfahndung, komt minister Remkes van Binnenlandse Zaken met een voorstel om het systeem ook in Nederland in te gaan voeren. Hiermee krijgt de AIVD onbeperkt toegang tot digitale bestanden, hetgeen gevaren oplevert voor de burger.

,,Goedemorgen, AIVD, mag ik even binnenkomen?” Het zal niet de eerste associatie zijn bij nieuwe vormen van geautomatiseerde data-analyse om in een vroeg stadium mogelijke terroristen te ontdekken. Plannen die minister Johan Remkes deze zomer bekend maakte.
Toch zullen de Arie’s en Freek’s van de AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) na elke gevonden afwijking in de gekoppelde databestanden op pad moeten gaan. De maatregel werd aangekondigd na de aanslagen van 11 maart jl. in Madrid en dringt diep binnen in het privé-leven van burgers.
Volgens Remkes tonen de aanslagen aan dat minder dan voorheen bij de opsporing van de daders de aandacht zich kan beperken tot bepaalde groepen en organisaties. Een analyse die de plank aardig mis lijkt te slaan. In Duitsland is gebleken dat vergaande data-analyse, rasterfahndung (fijnmazige opsporing), niets dan narigheid oplevert.

lees meer

Ravage #12 van 23 september 2004

Terwijl in kringen van Duitse terrorismebestrijders de twijfel groeit over het nut van rasterfahndung, komt minister Remkes van Binnenlandse Zaken met een voorstel om het systeem ook in Nederland in te gaan voeren. Hiermee krijgt de AIVD onbeperkt toegang tot digitale bestanden, hetgeen gevaren oplevert voor de burger.

lees meer

Ravage #12

Terwijl in kringen van Duitse terrorismebestrijders de twijfel groeit over het nut van rasterfahndung, komt minister Remkes van Binnenlandse Zaken met een voorstel om het systeem ook in Nederland in te gaan voeren. Hiermee krijgt de AIVD onbeperkt toegang tot digitale bestanden, hetgeen gevaren oplevert voor de burger. lees meer

Ervaringen met de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
De asielzoeker en de geheim agent
NRC , 8 mei 2003

De macht van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst neemt toe sinds de moslimextremistische aanslagen. De AIVD krijgt steeds meer bevoegdheden om terreur op te sporen. Maar houdt de geheim agent zich aan de wet? ‘Freek beloofde me een verblijfsvergunning in ruil voor informatie.’

Wil van der Schans en Erik Timmerman

Het is begin 1998 als asieladvocaat Cornhert Schoorl uit Alkmaar tegen een bijzondere zaak aanloopt met twee Iraakse vluchtelingen. ,,De één was persoonlijk secretaris van Saddam Hussein geweest”, vertelt Schoorl, ,,de ander was advocaat. Ze waren via Noord-Irak naar Nederland gevlucht.”
Hulp hadden ze naar eigen zeggen gekregen van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA. Met vervalste paspoorten waren ze op het vliegtuig gezet. Vanuit Schiphol werden ze naar het grenshospitium in Amsterdam-Zuidoost gebracht. Daar verbleven ze op een aparte afdeling waar ze dagenlang werden verhoord, aldus Schoorl. ,,Later begreep ik dat dat door de Binnenlandse Veiligheidsdienst (tegenwoordig AIVD) was.”
Schoorl werd de toegang tot z’n cliënten ontzegd. Na een week kreeg hij één van de twee cliënten te spreken, de advocaat. De ander bleek spoorloos verdwenen. Schoorl hielp de gevluchte Iraakse advocaat gedurende de rest van zijn asielprocedure.
Zijn cliënt werd nog regelmatig bezocht door ene meneer ‘Bert’ van de BVD. ,,Deze BVD’er had mijn cliënt een verblijfsstatus beloofd als hij door zou gaan met informatie geven”, zegt Schoorl. Toen Schoorl daarover bij de Adviescommissie Vreemdelingenzaken in Den Haag een hoorzitting aanvroeg ,,zakten hun monden open en de voorzitster nam het erg serieus. Ik heb haar ook gevraagd dit aan te kaarten bij de IND: zo mag het niet en doe dat niet meer, maar nu je het wel gedaan hebt, doe er alles aan om deze meneer nog tegemoet te komen. Kort daarna kwam de status, ik denk niet dat dat los te koppelen valt.”

lees meer

Ravage nr 9, 27 juni 2003
door Wil van der Schans

Tot tweemaal toe leidde rechtszaken tegen vermeende moslim-terroristen in Rotterdam, die gebaseerd waren op informatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) tot vrijspraak van de verdachten. Dit deed de discussie weer oplaaien over een wetswijziging, die mogelijk moet maken dat informatie van de AIVD gebruikt kan worden in processen tegen terroristen. Minister van Justitie Donner kondigde op 20 juni aan een wetswijziging voor te bereiden. Glijdt Nederland alsnog af naar een geheime dienststaat?

lees meer

AIVD schiet tekort in uitvoering van kerntaken
24 – 11 – 2003
NRC
Door Louis Sèvéke (OBIV)

Zolang de informatie van de inlichtingendienst AIVD niet betrouwbaar genoeg is, is het geen goed idee met nieuwe repressieve wetgeving op het terrein van terroristische misdrijven te komen, meent Louis Sèvéke.
Over de aansturing van en de controle op de inlichtingendienst AIVD is de afgelopen maanden weer veel te doen geweest. Helaas is minder aandacht uitgegaan naar de kernactiviteit van de dienst: levert hij voldoende, juiste en betrouwbare informatie om het hoofd te bieden aan allerhande bedreigingen van de staatsveiligheid? Internationaal bestaat er juist op dat vlak veel commotie. Begonnen de Amerikanen en de Britten immers niet een oorlog op grond van onjuiste of gemanipuleerde inlichtingen?

lees meer

Tot tweemaal toe leidde rechtszaken tegen vermeende moslim-terroristen in Rotterdam, die gebaseerd waren op informatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) tot vrijspraak van de verdachten. Dit deed de discussie weer oplaaien over een wetswijziging, die mogelijk moet maken dat informatie van de AIVD gebruikt kan worden in processen tegen terroristen. Minister van Justitie Donner kondigde op 20 juni aan een wetswijziging voor te bereiden. Glijdt Nederland alsnog af naar een geheime dienststaat?
lees meer

De AIVD heeft genoeg geblunderd. Hoog tijd dat aansturing en controle ervan worden verbeterd, zegt Louis Sévèke in de Volkskrant. Binnenkort spreekt de Tweede Kamer over het al dan niet blunderen door de Algemene Inlichtingen-en Veiligheidsdienst (AIVD) in de ‘zaak’ rond mevrouw Wisse Smit. Begin november wordt er gedebatteerd over het wetsvoorstel terroristische misdrijven.

Een element daarbij betreft het strafbaar stellen van werving voor de Jihad. De enige die daar stellige uitspraken over deed, is diezelfde AIVD. Alvorens tot nieuwe wetgeving over te gaan, zou de Kamer de juistheid en betrouwbaarheid van de AIVD-informatie nader moeten onderzoeken. Daar bestaat inmiddels voldoende aanleiding toe.

lees meer

Gekleurde blik op moslimduikers schiep Al-Kaida-cel zegt Louis Sévèke in Trouw.
Het materiaal dat door de geheime diensten wordt vergaard in de strijd tegen het terrorisme leent zich goed voor manipulatie, van binnen en van buiten de dienst. Wil het tijdens een strafproces kunnen worden gebruikt dan is normale controle door de rechter nodig.

Naar aanleiding van de uitspraak door de rechtbank van Rotterdam in wat in de media het ‘terroristenproces’ is gaan heten pleiten verschillende politieke partijen voor wetswijziging. In Nederland zouden terroristen gewoon hun gang kunnen gaan; kijk maar: ze worden niet veroordeeld.
Op die manier redenerend zouden we ook snel nieuwe wetgeving moeten ontwikkelen op het gebied van voorkennis bij financiele transacties nu de ‘witteboordencrimineel’ Boonstra grotendeels vrijuit is gegaan. Dat is een vergelijkbaar ongenuanceerd standpunt.

lees meer

Louis Sévèke Trouw, 8 maart 2003

Bevoegdheden AIVD zijn onduidelijk

In december 2002 werd, door het onderzoek van de commissie Van den Haak, bekend dat de voormalige Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) bepaald weinig had gedaan met een opdracht van voormalig minister De Vries van Binnenlandse Zaken. De dienst had niet de gewenste dreigingsanalyse ten aanzien van Pim Fortuyn verricht. Deze week deed zich het spiegelbeeld voor. Premier Balkenende maakte bekend dat dezelfde dienst in 2000 een soort van veiligheidsonderzoek had gedaan naar de gangen van de beoogde huwelijkspartner van prinses Margarita, de heer De Roy van Zuydewijn. Blijkbaar op eigen initiatief: tenminste voormalig minister van Binnenlandse Zaken Peper zegt van niets te weten. De minister-president heeft bovendien gesteld dat het inderdaad eigen – en volgens Balkenende rechtmatig – initiatief van de dienst zou zijn geweest. Volgens het NOS-journaal zou het Kabinet van de Koningin opdracht hebben gegeven. Een dergelijke opdracht had de BVD naast zich neer moeten leggen. Hij had de opdracht tenminste aan de verantwoordelijke minister moeten voorleggen. Tenslotte had het voor de hand gelegen dat, toen de De Roy van Zuydewijn’s afgelopen voorjaar vragen stelden aan de nieuwe minister, De Vries, deze juist geïnformeerd was door zijn dienst.

lees meer