Special over de BVD, met veel aandacht voor de WIV

De oude en de nieuwe WIV

De Nederlandse inlichtingendiensten krijgen een gigantische uitbreiding van bevoegdheden en de bestaande bescheiden openbaarheid rond hun reilen en zeilen nog verder te beperken.

Kabinet koerst op continuïteit met nieuwe WIV

De nieuwe WIV maakt geen schoon schip met de dubieuze praktijken waaraan de inlichtingendiensten zich in het verleden schuldig hebben gemaakt. De aanpassing aan de behoeften van de veiligheidsdiensten van grondwetsartikelen die de privacy van burgers moeten beschermen, lijkt een opmaat voor de nieuwe wetgeving. De bescherming van de burgerrechten en de democratische controle leggen het andermaal af tegen het belang van deze diensten.

Geen garanties tegen misbruik bevoegdheden

Het nieuwe wetsvoorstel moet in de eerste plaats adequate en effectieve garanties bieden tegen het misbruik van bijzondere bevoegdheden door inlichtingendiensten. Bij nadere beschouwing van de wet blijkt dat een kader dat de toetsing van de rechtmatigheid van de inzet van bijzondere bevoegdheden mogelijk moet maken, ontbreekt. Het lijkt slechts een kwestie van tijd dat burgers deze wetgeving zullen aanvechten bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Spioneren en opsporen in de regio

Na de Tweede Wereldoorlog is er, met de Gestapo in het achterhoofd, beslist dat de bevoegdheid tot opsporing door de politie en het inwinnen van inlichtingen strikt gescheiden moeten zijn. Toch kreeg ieder politiekorps in Nederland een aantal agenten in dienst die behalve het opsporen van wetsovertreders ook inlichtingen moeten verzamelen. Wat was in de laatste 50 jaar de praktijk en wat regelt de nieuwe wet over dit onderwerp.

De BVD heeft het gevaar van extreem-rechts steeds gebagatelliseerd

De Nederlandse inlichtingendiensten infiltreren, luisteren af, volgen, liegen en bedriegen. Dat is algemeen bekend. Publikaties over de bezigheden van de dienst beschrijven echter vooral haar aandacht voor linkse politieke groepen en personen. Toch is ook extreem-rechts onderwerp van aandacht. Welke extreem-rechtse groepen zijn door de BVD geobserveerd en waarom?

BVD en georganiseerde misdaad

Tot de negentiger jaren opereerde de BVD vooral als schimmige geheime dienst die communisten, spionnen en linkse activisten in de gaten hield. Tegenwoordig is dat anders. Arthur Docters van Leeuwen, hoofd van de BVD van 1989 tot 1994 wist zowel verstokte BVD’ers als de toenmalige minister van binnenlandse zaken Ien Dales te overtuigen van de noodzaak van een koerswijziging in plaats van een afslanking van de inlichtingendienst. Het terrein dat Docters zag braakliggen was het grensvlak van de onderwereld met de bovenwereld: de corrupte ambtenaar, de door criminelen beïnvloedde politicus.

Duitse veiligheidsdienst loopt in eigen val

10 augustus 1994: op het vliegveld van München worden twee nucleaire smokkelaars gearresteerd, vlak nadat ze met lijndienst 3369 van Lufthansa uit Moskou waren geland. Later die dag werd in een hotel nog een handlanger opgepakt. In hun bagage werd een aanzienlijke hoeveelheid plutonium en lithium ontdekt. Wereldwijd werd geschokt hierop gereageerd. De Bundesnachrichtendienst (BND, de Duitse veiligheidsdienst) had het spoor naar de smokkelaars ontdekt en beschouwde de arrestatie als een triomf. Maar uiteindelijk zou deze triomf leiden tot een politiek schandaal van grote omvang, waarin de BND het trieste middelpunt vormde. Wat was er misgegaan?