In ons onderzoek hebben wij passief en actief verhalen van mensen verzameld. In totaal zijn dat er rond de 500 geworden en nog steeds bellen en schrijven mensen ons hun ervaringen.

Is dit veel? In het licht van het aantal boetes dat in het kader van de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht wordt uitgeschreven, zo rond de 100.000, is 500 weinig. Wij kunnen dan ook geen harde conclusies trekken. De verhalen die in deze krant zijn opgenomen zijn exemplarisch voor de klachten die mensen bij ons hebben gemeld. In de loop van ons onderzoek kwamen wij tot de conclusie dat er wel veel mensen worden bekeurd, maar dat betrekkelijk weinig mensen klagen. Veel mensen weigeren wel hun boete te betalen en laten de zaak voor de rechter komen. Bij een dubbele bekeuring is het duidelijk dat er een overtreding is begaan waarvoor een burger wordt aangehouden. Op het moment dat je door rood licht fietst en wordt aangehouden is de kans groot dat je tegen twee boetes aanloopt als je geen legitimatie bij je hebt of wilt tonen.

lees meer

“De regering is van oordeel dat de bestaande beperkte identificatieplichten niet meer toereikend zijn. Daarom moeten deze worden uitgebreid opdat de bestrijding van de criminaliteit en de rechtshandhaving doeltreffender zullen worden”.

Met deze nogal stellige overtuiging opende de Minister van Justitie de Memorie van Toelichting van het wetsvoorstel op de uitgebreide identificatieplicht.

Een stelligheid over een aanpak van criminaliteit die ook in belangrijke nota’s zoals ‘Naar een veiliger samenleving’  is terug te vinden. Niet vreemd dat bij de uitvoering identificatieplicht en de nota ‘naar een veiliger samenleving’ als twee handen op een buik werken.

lees meer

Redelijkheid is het sleutelwoord bij de uitoefening van het werk van de politieagent op het gebied van de identificatieplicht. Voormalig minister van Justitie Donner zei tijdens de behandeling in de vaste Kamercommissie van Justitie: ‘Zou er een draagplicht zijn, dan zou de politie redelijkerwijs kunnen zeggen: er was niks aan de hand, maar wij vermoedden dat die persoon geen identiteitsbewijs bij zich had, dus dan is het een redelijke uitvoering van onze taak om dat te controleren.’ Veel mensen hebben de indruk dat zij gecontroleerd worden zonder dat daar een duidelijk reden of aanleiding voor is. De politie mag echter alleen naar je identiteitspapieren vragen als daar aanleiding toe is. In de praktijk is het echter zo dat de politieagent je naar je identiteit kan vragen en dat je als burger daar aan dient te voldoen.

lees meer

Het verhaal: Ik bewaar die gele papiertjes (boetes, red.) allemaal en geef ze aan de mensen van Belangenvereniging voor Druggebruikers (MDHG), zij gaan er mee naar een advocaat om te kijken of ze me kunnen helpen. Ik weet niet wat ik er mee moet doen. In de maand februari (2005) heb ik zoveel boetes gekregen dat ik ze niet meer kon tellen. Op 30 januari een boete voor het door rood licht wandelen (20 euro) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 31 januari een boete voor het slapen op de openbare weg (95 euro), het openlijk gebruiken van drugs (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 1 februari een boete voor het voor handen hebben van de middelen om drugs te gebruiken, dit zijn niet de drugs zelf (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 2 februari een boete voor het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs in de metro (50 euro). Op 3 februari een boete voor het slapen in de metro (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 4 februari een boete voor het voor handen hebben van de middelen om drugs te gebruiken, dit zijn niet de drugs zelf (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 10 februari een boete voor het zonder redelijk doel ophouden in de stopera (45 euro) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 12 februari een boete voor bedelen. Op 17 februari een boete voor bedelen, en ga zo maar door. Ik kreeg elke keer twee boetes, bijvoorbeeld voor het doelloos rondhangen in de Stopera, het gemeentehuis van Amsterdam, en het niet kunnen tonen van mijn legitimatiebewijs.

Het verhaal: Er was een spoeddebat over de nazorg van de slachtoffers van de brand in het cellencomplex op Schiphol. Wij demonstreerden met zeven mensen. Op onze spandoeken stond te lezen ‘vluchtelingen vrij’ en ‘stop opsluiting van vluchtelingen’. Eerst kwam de beveiliging van de Tweede Kamer polshoogte nemen. Deze belde meteen de politie. Een van de demonstranten ging nog bij de portier van de Tweede Kamer vragen of Marijke Vos, toenmalig woordvoerster voor Groenlinks, elf witte rozen in ontvangst kon nemen. Toen de politie arriveerde werd ons het demonstreren onmogelijk gemaakt. Eerst werd om onze vergunning gevraagd en vervolgens dienden alle demonstranten hun identiteitsbewijzen te tonen. Drie demonstranten zijn uiteindelijk gearresteerd omdat zij geen gevolg gaven aan de bevelen van de politie.

De legitimatieplicht is in Nederland nooit populair geweest. Eigenlijk is dat niet zo vreemd, want dankzij die legitimatieplicht kon de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog honderdduizend joden selecteren, deporteren en in concentratiekampen vernietigen. Het in 1936 door de Nederlandse ambtenaar Jacobus Lambertus Lentz opgezette bevolkingsregister stond aan de basis van het systeem van persoonsbewijzen dat de Duitsers invoerden. Lentz hielp ook tijdens de oorlog actief mee. Volgens dr. Loe de Jong, de geschiedschrijver van de Tweede Wereldoorlog, maakte Lentz vervolgens  ‘een nauwelijks goed na te maken persoonsbewijs dat onzes inziens de bezetter en speciaal de Sicherheidsdienst een groter dienst heeft bewezen dan welke Nederlander ook’.

lees meer

Tijdens de behandeling van de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht zei voormalig Minster Donner van Justitie over het identiteitsbewijs: ‘Of het gedragen wordt, interesseert mij niet’.

Een opmerkelijke uitspraak voor een minister die continu benadrukte dat het dragen van een paspoort Nederland een stuk veiliger zou maken  en bovendien de politie beter zou doen functioneren. Even voor de goede orde vermelden wij hier de letterlijke tekst van de wet. Hoofdstuk II van de uitgebreide identificatieplicht betreft de toonplicht. De tekst luidt: ‘Een ieder die de leeftijd van veertien jaar heeft bereikt, is verplicht op de eerste vordering van een ambtenaar als bedoeld in artikel 8a Politiewet 1993, een identiteitsbewijs als bedoeld in artikel 1 ter inzage aan te bieden.’

lees meer

Het verhaal: Ik had honger op een maandagavond in augustus en kuierde rond 23.00 uur naar de snackbar bij het winkelcentrum. Ik kocht een kroketje en ging buiten op de stoep van de snackbar staan wachten op mijn bestelling. We stonden met een aantal jongens daar te wachten, duikt er plots een agent op. De beambte vroeg om onze identiteitspapieren terwijl daar geen reden voor was. Ik had mijn paspoort thuis laten liggen, 100 meter verderop. Ik vroeg nog of ik het kon halen, maar nee ik kreeg een boete.

Het verhaal: Ik reed met mijn broer en een vriend in de auto naar huis. Het was ’s avonds laat en we passeerden een politieauto. De politieauto kwam ons achterna en sommeerde ons te stoppen. De agent die bij de auto kwam controleerde mijn autopapieren. Er was niets aan de hand, mijn autopapieren waren in orde, ik reed niet te hard en had geen openstaande boetes. Toen de agent mijn papieren teruggaf vroeg hij naar de identiteitspapieren van mijn “bijrijder”, mijn broer. Ik vond dit vreemd en vroeg om uitleg. Ik kreeg van meneer de agent te horen dat ik me er niet mee moest bemoeien. De agent zei dat volgens de nieuwe wet iedereen verplicht is zich te legitimeren. Ik vroeg of er sprake was van verdachten, een verdachte situatie of getuigen. Toen ik daarop geen antwoord kreeg, vroeg ik aan de beambte of ik zijn legitimatiebewijs kon zien dat hij bij zich hoort te dragen en op verzoek moet tonen, zoals  staat omschreven in de ambtsinstructie artikel 2. De politieagent vond mij heel erg bijdehand en stond op het punt te ontploffen. Ik toonde toen mijn identiteitskaart van de opsporingsdienst waar ik werk en heb de agent om zijn dienstnummer gevraagd om de volgende dag mijn beklag te doen bij zijn chef. Als ik mijn identiteitskaart niet had laten zien was ik waarschijnlijk tegen een boete aangelopen. De agent had zich waarschijnlijk mooi ingedekt, iets dat in het vakjargon ambtselastiek heet. Toen ik de volgende dag zijn chef belde kreeg ik eerst te horen dat de agent correct had gehandeld, vervolgens dat ik me zou ophouden op een industrieterrein (iets dat niet waar was) en ten slotte gaf de chef mij toch gelijk toen ik meldde dat ik een opsporingsambtenaar ben. Er is puur op uiterlijk gecontroleerd. Drie mensen met een buitenlands voorkomen in een auto en meteen wordt niet alleen de chauffeur maar ook de passagiers gecontroleerd. Ik vind het allemaal erg vreemd.

Nederland is niet het enige land waar de discussie over de invoering van de identificatieplicht na 11-9 oplaaide. In Groot Brittannië werd in 2002 voorgesteld om een algemene identificatieplicht in te voeren. België en Frankrijk kennen al veel langer een algehele legitimatieplicht. Opvallend in deze landen is het racistische politie-optreden bij de uitvoering van de legitimatieplicht en aanverwante controles, zoals het in Groot Brittannië toegepaste “stop and search” .

In Engeland loopt het debat over de invoering van de legitimatieplicht net als in Nederland sinds de aanslagen van 11-9. Engeland kende sinds de vijftiger jaren geen algemene identificatieplicht (liever misschien: legitimatieplicht) [wat is een identiteitsplicht? Een plicht om een identiteit te hebben? JV]meer. De regering wilde invoering van een verplichte identiteitskaart met onder meer een vingerafdruk, een iris-scan en een chip met gegevens die vergeleken kunnen worden met een databank van de politie.

lees meer

De identificatieplicht zou binnenkort wel eens opgeheven kunnen worden. Als middel om te controleren wie je bent heeft je paspoort of id-bewijs binnenkort geen waarde meer. Met andere, veel geavanceerde technieken zal de overheid je bewegingen van uur tot uur kunnen controleren.

Neem bijvoorbeeld de geweldig handige OV-chipcard, die we binnenkort allemaal moeten gebruiken als we met het openbaar vervoer willen reizen. Natuurlijk erg makkelijk, maar de overheid kan nu wel precies bijhouden waar we allemaal naartoe reizen.

Met de auto gebeurt over niet al te lange tijd precies hetzelfde. In het kader van het rekening rijden zullen we een ‘black box’ ingebouwd krijgen die precies bij gaat houden hoeveel kilometers we waar afleggen. Een handig middel om files te bestrijden, maar ook voor de controlerende overheid.

lees meer

Het verhaal: Ik ben voetbalsupporter. Ik ben fan van NAC en ik reisde met vrienden naar de wedstrijd Vitesse – NAC die wordt gezien als een categorie A wedstrijd, de lichtste risicocategorie. Bezoekende supporters kunnen dan op eigen gelegenheid, zonder uitkaart-regeling, gezellig hun club in een uitwedstrijd aanmoedigen. Het verplichte groepsvervoer gold niet voor deze wedstrijd. Wij zaten voor de wedstrijd op een terras op het Jansplein in Arnhem een biertje te drinken. De sfeer was rustig en gezellig. Niemand was in clubkleuren gekleed of liet op een andere manier blijken dat hij NAC-supporter was. Rond 18:00 uur, 2 uur voor het begin van de wedstrijd, kwam een auto van de politie het plein op rijden. Er werd iets omgeroepen over bussen die klaar stonden, maar dat was nauwelijks te verstaan. Een groep supporters was van plan om zelf naar het stadion te lopen, aangezien de wedstrijd combivrij was. Bij een combivrije wedstrijd hoeven de supporters geen gebruik te maken van het verplichte vervoer naar het stadion van de thuisploeg. Die groep is tegengehouden en door de politie met harde hand naar de bus gestuurd. Iemand heeft toen een bierglas naar een agent gegooid en is meteen gearresteerd. Politieagenten dwongen iedereen die op de terrassen zat naar de bussen te gaan, ook mensen die niet naar de wedstrijd zouden gaan. Alles gebeurde onder het motto ‘eerst slaan dan vragen’. Bij het stadion moest iedereen na het verlaten van de bus zich legitimeren. Daarnaast werd iedereen op de foto gezet met zijn identiteitsbewijs naast zijn gezicht. Drie mensen werden gearresteerd omdat ze geen identiteitspapieren bij zich hadden.

Het verhaal: Ik ging zwemmen bij een ligweide in recreatiegebied Spaarnwoude. Na het zwemmen liep ik over een bospad terug naar mijn fiets. De veldpolitie van Amsterdam-Amstelland hield mij aan omdat ik me op verboden terrein zou bevinden. Ik zei dat ik geen enkel bord of hek was tegengekomen dat dit duidelijk maakte. De politieagenten gingen daar niet op in en ik kreeg een boete. Omdat ik in overtreding was vroegen de agenten mij om mijn identiteitspapieren. Ik had die in mijn fietstas laten zitten omdat ik was gaan zwemmen. Mijn fiets stond op 20 meter afstand van de plaats waar ik werd aangehouden. Ik zei tegen de agenten dat mijn identiteitspapieren daar lagen, maar zij maakten mij duidelijk dat ik ze bij mij moest hebben. Ik kreeg naast de boete voor het me begeven op verboden terrein ook een boete voor het niet bij mij dragen van mijn identiteitspapieren.

 Ik heet Lot Moerdijk. Ik ben zeventien. Ik zit op 6 vwo, volgende week beginnen mijn eindexamens.

De laatste nachten slaap ik slecht. Niet van de zenuwen. Niet van de zenuwen voor dat examen, bedoel ik, want dat is een fluitje van een cent. Ik word om half vijf wakker, nu al nachten achter elkaar, alsof er precies om die tijd een sirene begint te loeien in mijn hoofd. Vanmorgen ook weer.

lees meer

Het verhaal: Ik was uitgegaan in Amsterdam en bij het verlaten van het café bleek mijn jas verdwenen te zijn. Om 3 uur ’s nachts stond ik op straat zonder jas en sleutels van mijn fiets en huis. Ik wist niet wat ik moest doen en aangezien ik nodig moest plassen heb ik in de Amstel geplast. Terstond stopte er een motoragent die mij bekeurde voor wildplassen. Ik vertelde het verhaal van mijn gestolen jas en dat ik niet wist hoe ik mijn huis moest binnenkomen. De agent was daar niet in geïnteresseerd en schreef een boete uit voor wildplassen. Ik toonde mijn visitekaartje en gaf mijn geboortedatum op, maar doordat ik een opmerking maakte over zijn gevoelloosheid werd ik gearresteerd. Hij zei dat hij zich niet liet behandelen als een snotjongen. Ik werd meegenomen naar bureau waar ik opnieuw mijn verhaal over mijn gestolen jas, fiets-  en huissleutels vertelde, zonder respons. Al vrij snel waren ze op het bureau achter mijn volledige gegevens gekomen. Voornamen, achternaam, geboortedatum en adresgegevens, alles precies zoals ik verteld had. Ze wilden me echter niet laten gaan. Om 4.00 uur ’s nachts moest ik iemand vragen mijn legitimatiebewijs thuis op te halen. Een bizarre vraag aangezien ik zelf mijn sleutels kwijt was en de enigen die een reservesleutel hadden waren mijn buren, die ik liever liet slapen aangezien zij de volgende dag weer vroeg op moesten. Ik werd opgesloten in een cel en om 7 uur vroeg ik of ik kon gaan, maar de dienstdoende agent zei me dat ze me pas zouden laten gaan als iemand met mijn legitimatiebewijs zou langskomen. Om 8 uur heb ik iemand gebeld om mijn papieren thuis op te halen en langs te komen brengen.