Mevr. de Vree schrijft in het NRC van 5 december dat ‘ons land écht vrijheid van meningsuiting kent’. Dhr. Philipse is het met haar eens. Hij plaatst daarbij wel een aantekening. Volgens hem onderschat de redactie van het NRC “de uitdaging die de aanwezigheid van bepaalde groepen moslimimmigranten stelt aan een open samenleving”. Maken mevr. De Vree en dhr. Philipse zich alleen druk over het voorgenomen film van dhr. Wilders en de twee foto’s van mevr. Hera omdat die een aanklacht zijn tegen de islam? Of maken zij zich echt hard voor het recht op de vrijheid van meningsuiting? En moet de overheid zich eigenlijk niet veel terughoudender opstellen?

De onnavolgbare berichtgeving over het onderzoek naar de wet op de uitgebreide identificatieplicht

Op 2 oktober 2007 mailden wij een persbericht rond over ons onderzoek naar de praktijk van de wet op de uitgebreide identificatieplicht. Dezelfde dag stuurden wij aan ongeveer 500 redacties een aantal fysieke exemplaren van de krant die wij hebben samengesteld. De kop van het persbericht luidde ‘Ruim 40.000 identiteitscontroles in 2005 en 2006 in Nederland’. Misschien enigszins populistisch geformuleerd, maar het dekte wel de lading van ons onderzoek. Niet één van 25 miljoen enquêtes op het internet per jaar, maar gedegen onderzoek waarbij met behulp van de wet openbaarheid van bestuur stukken van 25 politieregio’s, even zovele parketten, ministeries, Colleges van Burgemeesters en Wethouders en gemeenteraden zijn opgevraagd. In totaal tien ordners vol en 500 verhalen van slachtoffers van de wet zijn de basis van het onderzoek.

In het jaarlijkse rapport van de NGO Privacy International wordt Nederland afgeschilderd als een staat waar het met de privacy slecht is gesteld. Nederland staat onderaan hun ranglijst van privacyschendende staten. De plaats op de lijst is een gevolg van de stortvloed van genomen maatregelen die het niet zo nauw nemen met de bescherming van persoonlijke levenssfeer van Nederlandse burgers. Politici en opsporings, – en inlichtingendienstambtenaren zeggen dat het inleveren van onze privacy de prijs is die wij voor een veilige samenleving moeten betalen. Maar is wel dat zo?

”De beschaving van een Staat laat zich afmeten aan de manier, waarop tegenstanders worden behandeld”

Anoniem

States must ensure that any measures taken to combat terrorism comply with all their obligations under international law, and should adopt such measures in accordance with international law, in particular international human rights, refugee, and humanitarian law.

United Nations Security Council Resolution 1566

Hieronder treft u een overzicht aan van enkele belangrijke en in het oogspringende anti-terreur maatregelen die door de Nederlandse Overheid, in het leven zijn geroepen. Zoals uit onderstaande moge blijken, vormen deze maatregelen een fundamentele breuk met de beginselen van de rechtsstaat. Met name zal aan de orde gesteld worden de schending van de in EVRM en andere humanitaire rechtsverdragen vastgelegde rechtsregels , zoals het recht op privacy, het recht op een eerlijk proces, alsmede het recht, te worden gevrijwaard van foltering. [1]

Ook zal in het kort, aandacht worden geschonken aan de rol van informatie van Inlichtingendiensten bij het terreurstrafproces, alsmede aan de bedenkelijke verruiming van de opsporingsbevoegdheden van de politie, waardoor er reeds in een vroeg stadium tot arrestatie kan worden overgegaan.

Na veertig zittingen van de rechtbanken in Brugge, Gent, Brussel en Antwerpen, sprak het Hof van Beroep te Antwerpen op 7 februari 2008 de zeven verdachten van de DHKP-C vrij van bendevorming en lidmaatschap van een criminele en terroristische organisatie. Het bezit van wapens en valse documenten werd wel bewezen geacht. De ontdekking daarvan in een appartement in Knokke op 26 september 1999 vormde de aanleiding tot dit proces. Voor deze feiten werden Musa Asoglu, Kaya Saz en Fehriye Erdal veroordeeld voor respectievelijk 3 jaar, 21 maanden en 2 jaar met aftrek van het voorarrest. De resterende straf hoefden ze van het hof echter niet uit te zitten omdat de verdachten ‘een blanco strafregister’ hebben. Sukriye Akar, Dursun Karatas, Zerrin Sari en Bahar Kimyongür werden van alle feiten vrijgesproken.

het arrest in vier delen

1 Identificatieplicht onderzocht
2 Niets te verbergen…
3 Administratieve apartheid
4 Getuige
5 bezoeker
6 Iets te verbergen…
7 Veilgheidsspiraal
8 Redelijkheid of willekeur?
9 Drugsgebruiker
10 Demonstrant
11 Ausweiß bitte
12 Tonen of dragen?
13 ‘Hangjongere’
14 Bijrijder
15 Identificatieplicht in Engeland, Frankrijk en België versterkt racisme
16 Toekomst van de bewakingsstaat
17 Voetbalsupporter
18 Recreant
19 AZ undercover
20 Feestganger
21 Scholier
22 Mag ik uw papieren even zien?
23 Fietser
24 Hondenbezitser
25 Toeschouwer

In de loop van 2005 besloot Buro Jansen & Janssen onderzoek te doen naar uitvoering van de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht. Dit besluit was mede een gevolg van de stroom verhalen die sinds 1 januari 2005, de dag dat de wet in werking trad, op gang was gekomen. We besloten vooral verhalen te verzamelen, zowel actief als passief. In een jaar tijd hebben wij honderden (op dit moment rond de 350) ervaringen gedocumenteerd. Deze ervaringen lopen uiteen, van mensen die ons een email sturen met een kort verhaal dat ze gecontroleerd zijn, tot uitgebreide telefoon en email uitwisseling. Ook zijn wij op pad gegaan om dak-, en thuislozen en druggebruikers te vragen naar hun ervaringen. De verhalen in deze krant zijn exemplarisch voor de ervaringen van deze en vele andere mensen. Wij pretenderen geen wetenschappelijk onderzoek te hebben uitgevoerd. De verzamelde getuigenissen zijn dan ook geen echte steekproef.

lees meer

Mag ik u papieren even zien? Hoe vaak krijgt u die vraag voorgelegd? Gewone stervelingen hebben veelal geen last van het gezag en roepen dan ook onbezorgd, laat ze maar controleren, want: ‘ik heb toch niets te verbergen’ . Maar, mensen die toch al in de verdrukking zitten, hebben een minder zorgeloos bestaan. Zij krijgen herhaaldelijk dubbele boetes opgelegd, zo blijkt. In het voorjaar van 2005 spraken wij met ongeveer honderd druggebruikers en dak- en thuislozen. We waren geschokt over de wijze waarop deze mensen werden behandeld in het kader van de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht (WUID). Ze kregen vaak twee boetes, één voor doelloos rondhangen of een ander voorwendsel en één voor het niet kunnen tonen van een legitimatiebewijs. Dat dit geen incident was, werd ons al snel duidelijk.

lees meer

Van vreemdelingentoezicht naar hangjongeren. De Nederlandse politiek gaat uiteindelijk akkoord met de uitgebreide identificatieplicht

Vanaf het najaar 2005 hebben wij verhalen van individuen verzameld over de uitvoeringspraktijk van de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht (WUID of WUI). Een wet die vooral kort na de invoering het gesprek van de dag was bij menig Nederlander. De WUID stelt verplicht dat ‘iedereen van 14 jaar en ouder een geldig identiteitsbewijs kan tonen’ (folder van het Ministerie van Justitie). De wetgeving op het gebied van de identificatieplicht kent een lange geschiedenis van hevig verzet vooral in de jaren tachtig en negentig.

lees meer

Het verhaal: Er was een ongeluk gebeurd op een rotonde. Een fietser was aangereden door een auto. De bestuurder van de auto had geen voorrang verleend. Er bleek geen EHBO’er aanwezig te zijn, dus ik verleende de eerste hulp. De fietser klaagde over pijn in de rug en heup en transpireerde vreselijk. In het ziekenhuis bleek later dat hij scheurtjes in een rugwervel had. Ik stabiliseerde het slachtoffer en kalmeerde hem. Na enige tijd verscheen de politie die geen aandacht aan het slachtoffer besteedde. De agent in kwestie zei nog: ‘O, het is weer zo’n buitenlandse student’. Toen de ambulance was gearriveerd lieten de ziekenbroeders de man rechtop zitten. Dit was uitermate pijnlijk voor het slachtoffer. Een van de agenten vroeg op dat moment naar zijn identiteitspapieren. Hij verging van de pijn en zei dat ze in de binnenkant van zijn jaszak zaten. Ik zei dat dit niet het moment was om te vragen naar zijn legitimatie, maar een van de agenten zei dat hij volgens de wet zijn papieren bij zich hoorde te dragen. De agent haalde daarop de binnenzak van het slachtoffer leeg, vond geen identiteitsbewijs en propte alles weer terug. Hierna deelde hij het slachtoffer mee dat hij een bekeuring kreeg voor het niet bij zich dragen van zijn identiteitspapieren. Dit vertelde hij ook aan de bestuurder van de auto. Ik was met stomheid geslagen.

Het verhaal: Ik zat in de aankomstenhal van Schiphol te wachten op een vriend. Ik wilde hem met de auto ophalen. Een agent sprak mij aan en vroeg of ik mee wilde lopen. Hij vroeg mij naar mijn identiteitspapieren. Ik had die niet bij me. Mijn rijbewijs lag nog in mijn auto die in de parkeergarage van Schiphol stond. Wel had ik een bankpasje bij me. Dat was niet voldoende. Ik werd geboeid en meegenomen naar de post van de marechaussee waar ik een boete kreeg. De agent vertelde mij dat me gevraagd was mij te legitimeren omdat er een vlucht uit Suriname op Schiphol aankwam. Dat was ook de reden dat om mij heen vooral gekleurde bezoekers van Schiphol werd gevraagd naar hun identiteitspapieren. Op het bureau van de Marechaussee heb ik mijn autosleutels overhandigd zodat de beambten mijn rijbewijs konden halen. De marechaussee heeft toen ook mijn auto doorzocht.

In ons onderzoek hebben wij passief en actief verhalen van mensen verzameld. In totaal zijn dat er rond de 500 geworden en nog steeds bellen en schrijven mensen ons hun ervaringen.

Is dit veel? In het licht van het aantal boetes dat in het kader van de Wet op de Uitgebreide Identificatieplicht wordt uitgeschreven, zo rond de 100.000, is 500 weinig. Wij kunnen dan ook geen harde conclusies trekken. De verhalen die in deze krant zijn opgenomen zijn exemplarisch voor de klachten die mensen bij ons hebben gemeld. In de loop van ons onderzoek kwamen wij tot de conclusie dat er wel veel mensen worden bekeurd, maar dat betrekkelijk weinig mensen klagen. Veel mensen weigeren wel hun boete te betalen en laten de zaak voor de rechter komen. Bij een dubbele bekeuring is het duidelijk dat er een overtreding is begaan waarvoor een burger wordt aangehouden. Op het moment dat je door rood licht fietst en wordt aangehouden is de kans groot dat je tegen twee boetes aanloopt als je geen legitimatie bij je hebt of wilt tonen.

lees meer

“De regering is van oordeel dat de bestaande beperkte identificatieplichten niet meer toereikend zijn. Daarom moeten deze worden uitgebreid opdat de bestrijding van de criminaliteit en de rechtshandhaving doeltreffender zullen worden”.

Met deze nogal stellige overtuiging opende de Minister van Justitie de Memorie van Toelichting van het wetsvoorstel op de uitgebreide identificatieplicht.

Een stelligheid over een aanpak van criminaliteit die ook in belangrijke nota’s zoals ‘Naar een veiliger samenleving’  is terug te vinden. Niet vreemd dat bij de uitvoering identificatieplicht en de nota ‘naar een veiliger samenleving’ als twee handen op een buik werken.

lees meer

Redelijkheid is het sleutelwoord bij de uitoefening van het werk van de politieagent op het gebied van de identificatieplicht. Voormalig minister van Justitie Donner zei tijdens de behandeling in de vaste Kamercommissie van Justitie: ‘Zou er een draagplicht zijn, dan zou de politie redelijkerwijs kunnen zeggen: er was niks aan de hand, maar wij vermoedden dat die persoon geen identiteitsbewijs bij zich had, dus dan is het een redelijke uitvoering van onze taak om dat te controleren.’ Veel mensen hebben de indruk dat zij gecontroleerd worden zonder dat daar een duidelijk reden of aanleiding voor is. De politie mag echter alleen naar je identiteitspapieren vragen als daar aanleiding toe is. In de praktijk is het echter zo dat de politieagent je naar je identiteit kan vragen en dat je als burger daar aan dient te voldoen.

lees meer

Het verhaal: Ik bewaar die gele papiertjes (boetes, red.) allemaal en geef ze aan de mensen van Belangenvereniging voor Druggebruikers (MDHG), zij gaan er mee naar een advocaat om te kijken of ze me kunnen helpen. Ik weet niet wat ik er mee moet doen. In de maand februari (2005) heb ik zoveel boetes gekregen dat ik ze niet meer kon tellen. Op 30 januari een boete voor het door rood licht wandelen (20 euro) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 31 januari een boete voor het slapen op de openbare weg (95 euro), het openlijk gebruiken van drugs (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 1 februari een boete voor het voor handen hebben van de middelen om drugs te gebruiken, dit zijn niet de drugs zelf (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 2 februari een boete voor het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs in de metro (50 euro). Op 3 februari een boete voor het slapen in de metro (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 4 februari een boete voor het voor handen hebben van de middelen om drugs te gebruiken, dit zijn niet de drugs zelf (moet voorkomen) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 10 februari een boete voor het zonder redelijk doel ophouden in de stopera (45 euro) en het niet kunnen tonen van een identificatiebewijs (50 euro). Op 12 februari een boete voor bedelen. Op 17 februari een boete voor bedelen, en ga zo maar door. Ik kreeg elke keer twee boetes, bijvoorbeeld voor het doelloos rondhangen in de Stopera, het gemeentehuis van Amsterdam, en het niet kunnen tonen van mijn legitimatiebewijs.