Enkele jaren geleden luisterde de Amsterdamse taxichauffeur Evert Reydon naar een radioprogramma over Rusland. Een van de stemmen in het programma herkende hij, die van de uit Rusland afkomstige tolk Nederlands Kiril Bratsev. Reydon belde naar de studi o en liet zijn groeten overbrengen aan de man waarmee hij “dertig jaar geleden onder niet zo prettige omstandigheden heeft samengewerkt”. Bratsev had als tolk opgetreden in een proces tegen de Nederlander in Kiev. Reydon was toen nog geen taxich auffeur maar geheim agent. Samen met collega Lou de Jager werd hij in 1961 in de Sovjet-Unie veroordeeld wegens spionage.
Over het reilen en zeilen van Nederlands buitenlandse spionage is slechts weinig bekend. De Buitenlandse Inlichtingendienst (BID) en haar opvolgster de Inlichtingendienst Buitenland (IDB) hebben altijd in stilte kunnen werken.(1) In tegenstelling tot h et buitenland, waar gefrustreerde of overgelopen medewerkers van inlichtingendiensten nog wel eens een boekje opendoen over hun voormalig werkgever, hebben de Nederlandse spionnen altijd discretie betracht.(2)
“Zet je fiets maar vast, je gaat met ons mee”. Met deze woorden werd Jan Müter dinsdagochtend 28 maart van de straat geplukt door rechercheurs van het RaRa-opsporingsteam. Zijn collega Hans Krikke onderging op weg naar zijn werk hetzelfd e lot. Precies een half jaar na de huiszoekingen bij bestuursleden van de stichting Opstand en op het kantoor van het journalistenkollektief werden de twee medewerkers gearresteerd. Verdacht van betrokkenheid bij de RaRa-aanslag op de Dienst Inspectie Arb eidsverhoudingen (DIA) van het ministerie van Sociale Zaken op 1 juli 1993. Persofficier N. Zandbergen haastte zich daar aan toe te voegen, dat dat niet automatisch betekent dat de journalisten verdacht worden van het plaatsen van de bom.
Op 28 september, om zes uur ‘s ochtends, vielen vier teams van de Haagse recherche binnen bij het kantoor van de stichting Opstand en bij drie bestuursleden. In aanwezigheid van een rechter-commissaris (op ieder adres één!(1)) doorzochten zij de huizen en haalden alles overhoop. De aanwezigheid van de speurhond Lady, gespecialiseerd in het ontdekken van explosieven, duidde op een gerichte zoektocht. Het kantoor, waar niemand aanwezig was, werd bijna helemaal leeggehaald. Twee computers, een p rinter, een antwoordapparaat, computerbestanden, een groot deel van het archief en actueel documentatiemateriaal. Ook bij de bestuursleden van Opstand werd veel meegenomen. Persoonlijke correspondentie (tot 15 jaar terug), fotomateriaal, agenda’s, compute rbestanden, cassettebandjes, gereedschap en ga zo maar door. lees meer
Het opsporen van de RaRa is niet eenvoudig. Dat komt niet alleen omdat de daders van de aanslagen moeilijk te vinden zijn. De speurders zelf maken het zich ook niet gemakkelijk. De geschiedenis van de teams die achter de RaRa aan moesten, is er een van rampspoed en ellende. Vanaf het moment dat het zoeken landelijk werd gecoördineerd, nam de chaos toe. Politie en BVD gunden elkaar het licht in de ogen niet. Er waren natuurlijk tegenstrijdige belangen. De politie probeerde zoveel mogelijk te scoren terwijl de BVD zoveel mogelijk aan de weet wilde komen. Maar dit was niet het grootste probleem. De politie vertrouwde de BVD niet, wat de uitwisseling van informatie niet bepaald bevorderde. De ruzies speelden na iedere aanslag steeds weer op, in alle o peenvolgende opsporingsteams. Na de laatste bom moest het afgelopen zijn. Het team van de Haagse politie stond een nieuwe manier van werken voor, de BVD bleef op afstand. lees meer
Fragmenten uit het Opstand dossier
“Zet je fiets maar vast, je gaat met ons mee”. Met deze woorden werd Jan Müter dinsdagochtend 28 maart van de straat geplukt door rechercheurs van het RaRa-opsporingsteam. Zijn collega Hans Krikke onderging op weg naar zijn werk hetzelfd e lot. Precies een half jaar na de huiszoekingen bij bestuursleden van de stichting Opstand en op het kantoor van het journalistenkollektief werden de twee medewerkers gearresteerd. Verdacht van betrokkenheid bij de RaRa-aanslag op de Dienst Inspectie Arb eidsverhoudingen (DIA) van het ministerie van Sociale Zaken op 1 juli 1993. Persofficier N. Zandbergen haastte zich daar aan toe te voegen, dat dat niet automatisch betekent dat de journalisten verdacht worden van het plaatsen van de bom. lees meer
Eigenlijk had dit hèt boek over de RaRa moeten worden. Een gedegen onderzoek naar Neerlands enige echte revolutionaire activisten. De wortels van de geweldadige acties tegen apartheid blootgelegd, afgezet tegen de reacties van overheid en bedrijfsleven. lees meer
Overtuiging en Geweld, een boek over de RaRa
Geweigerd door Vrij Nederland, 1995
Eigenlijk had dit hèt boek over de RaRa moeten worden. Een gedegen onderzoek naar Neerlands enige echte revolutionaire activisten. De wortels van de geweldadige acties tegen apartheid blootgelegd, afgezet tegen de reacties van overheid en bedrijfsleven.
De schrijver had de juiste achtergrond en de beste bedoelingen. Bovendien had hij een promotieplaats aan het Leids Instituut voor Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek. Hij had dus de tijd en het geld, maar hij had ook een groot probleem. Het object van onderzoek werkte niet mee. De RaRa was, ook voor Frank Buijs, niet te vinden. En de mensen die ooit, in 1988, werden gearresteerd, wilden niet praten. Ook de betrokken ambtenaren weigerden, in belang van het opsporingsonderzoek, medewerking te verlenen.
Frank Buijs zag zich gedwongen tot een andere aanpak. Het nu verschenen boek, Overtuiging en Geweld, vreedzame en gewelddadige acties tegen apartheid, is bijna uitsluitend gebaseerd op schriftelijk materiaal. De gesprekken die hij voerde waren off the record. Deze noodgedwongen eenzijdige raadpleging van bronnen levert een vertekend beeld van de werkelijkheid op.
Benaderingen door de politie Haaglanden in februari en maart 1995
Uit: NN, 24 maart 1995, buro Jansen & Janssen
Het is al weer een tijdje stil rondom Opstand. Het juridische gevecht is voorlopig in het voordeel van justitie geëindigd. De dossiers blijven gesloten, de persofficier mag Opstand openlijk verdacht maken en getuigenverhoor van een aantal rechercheurs is afgewezen. Opstand gaat een deel van de procedu- res doorvoeren tot aan het Europees Hof, maar dit is een procedure die zeer lang zal duren.
Toch is die stilte maar schijn, politie en justitie hebben voortvarend het onderzoek tegen Opstand ter hand genomen. Op diverse plaatsen in het land zijn rechercheurs van de Haagse politie bezig met een uitgebreid onderzoek. Aan de hand van de inbeslaggenomen spullen gaat men de contacten van Opstand langs. Opzoek naar het bewijs dat Hans Krikke en Jan Müter ‘lid’ zijn van RaRa.
Uit: Crimineel jaarboek 1995,
Op 1 juni 1994 is na jarenlange discussie de Wet op de Identificatieplicht in werking getreden. In het Crimineel Jaarboek 1993 en 1994 is uitgebreid aandacht besteed aan de totstandkoming van de wet, tijd om dit jaar te kijken wat de praktische invulling is geworden. Echt ervaringen op praktijknivo zijn er natuurlijk nog nauwelijks, maar de richtlijnen ter uitvoering en handhaving van de wet geven enigszins inzicht in wat er te verwachten valt lees meer
Uit: Crimineel jaarboek 1995, buro Jansen & Janssen.
Op 1 juni 1994 is na jarenlange discussie de Wet op de Identificatieplicht in werking getreden. In het Crimineel Jaarboek 1993 en 1994 is uitgebreid aandacht besteed aan de totstandkoming van de wet, tijd om dit jaar te kijken wat de praktische invulling is geworden. Echt ervaringen op praktijknivo zijn er natuurlijk nog nauwelijks, maar de richtlijnen ter uitvoering en handhaving van de wet geven enigszins inzicht in wat er te verwachten valt.
Vooropgesteld wordt dat de identifikatieplicht geen doel ‘an sich’ is. Na veel politiek geharrewar heeft ‘de beperkte identificatieplicht’ het gewonnen van de algehele identificatieplicht. De handhaving van de identificatieplicht vindt plaats door toepassing van de in maart 1993 ingevoerde wet op Anonieme Verdachten. Iedereen die zich in de verplichte gevallen niet kan identificeren kan worden gefouilleerd, zes uur worden vastgehouden en er mogen foto’s en vingerafdrukken worden afgenomen.
