Een identiteitscontrole door de vliegende brigades van het MTV wordt fataal voor John. Hij reist per trein naar een vriend in Duitsland. Op zijn retour, stapt het MTV de trein binnen. De marechaussees zijn geuniformeerd, zij legitimeren zich niet. Ter hoogte van Enschede wordt John als enige gecontroleerd. Hij denkt dat de aanleiding daarvoor is dat hij zwart is. John is namelijk de enige in die coupe die gecontroleerd wordt. Hij kan geen geldige identiteitspapieren tonen. Een kortingskaart van de Nederlandse Spoorwegen mag niet baten. John wordt meegenomen naar een kantoortje op het station en later naar politieburo Enschede waar hij die week in een cel zal zitten. Zijn vriendin en hun dochtertje kunnen hem eenmaal bezoeken. Zij zijn van hem gescheiden door een glaswand. Er wordt onderzoek gepleegd naar zijn identiteit, ook zijn vriendin wordt daarover thuis benaderd. Het levert niet meer op dan wat er in de computer al lang en breed bekend is over John. Hij wordt overgebracht naar de illegalengevangenis Willem II in Tilburg. Daar zit hij dan vijf maanden vast, wordt een keer twee weken in de isolatiecel gezet omdat hij uit radeloosheid een zelfdodingspoging doet. Justitie blijkt hem niet te kunnen uitzetten en zet hem op straat. Als asielzoeker werd John bij zijn entree in Nederland ook al op straat gezet na drie maanden detentie in het ‘grenshospitium’ Amsterdam. Hij is geregistreerd als technisch niet verwijderbaar. Dat bleek ook toen hij eerder was opgepakt in de metro omdat hij geen ticket had wegens geldgebrek. Toch is dit de derde maal dat hij gevangen wordt gehouden, hij zal dan ook steeds opnieuw kunnen worden vastgezet.

Hoe werken de MTV-brigades?

Het MTV opereert achter en langs de hele grenslinie, zowel in internationale treinen als op auto(snel)wegen als in zeehavens. Elk MTV-team controleert autowegen vooral bij een hoofdgrenspost alsook bij grensovergangen in de nabije omgeving daarvan. Daarnaast kammen deze MTV-teams de internationale treinen door die dagelijks Nederland binnenrollen. De controles worden steekproefsgewijs uitgevoerd. Totaalcontrole is niet aan de orde, er is immers vrij verkeer van personen en goederen.
Controles worden uitgevoerd zodra grensgangers de grens zijn gepasseerd, zodat er formeel gezien bewezen is dat een persoon de grens daadwerkelijk is overschreden. Dit is van belang in geval illegalen worden aangetroffen. Er zijn drie soorten grenscontrole door MTV-teams: in internationale treinen en bussen, op auto(snel)wegen en in zeehavens.

*mtv in de trein. De teams die in internationale treinen controleren bestaan uit marechaussees die per busje van de kazerne naar een treinstation over de grens, in Duitsland of Belgi‰, gebracht worden. Daar stappen zij achter in de trein. en zij doorlopen de trein van achteren naar voren. Daarbij controleren zij soms iedereen, maar meestal bepaalde reizigers, op identiteitspapieren. Het is in feite geen paspoortcontrole, omdat die immers is afgeschaft. Wel is het selectieve paspoortcontrole. Mocht het MTV een persoon tegenkomen die geen geldig identiteitspapier kan overleggen, dan wordt deze uit de trein meegenomen op het eerste treinstation na de grens (Arnhem, Maastricht, Venlo, Breda, Roosendaal, Terneuzen). Bij de spoorwegrecherche heeft het MTV een eigen doorlaatpost en voert daar een eerste check van persoonsgegevens uit.
Het MTV-team wordt na de controle in dat eerste spoorwegstation achter de grens weer opgehaald en vervolgens naar de doorlaatpost op de autosnelweg gebracht, om daar de grenscontrole op de weg uit te voeren. Per dag gaat het om enkele internationale treinen, de MTV-teams controleren in ploegendienst.
De controle door het MTV in de internationale trein uit Duitsland start meteen al na station Emmerich, dus v¢¢r in plaats van achter de grens. Volgens de marechaussee is dit omdat de afstand Emmerich-Arnhem z¢ kort is, dat de controle, wil deze effectief zijn, al op Duits grondgebied moet beginnen.

*mtv langs de auto(snel)weg. De teams die op de autosnelweg controleren, bestaan uit twee motoragenten die de selectie voorafgaand aan de controles plegen. Zij rijden achter de aan te houden auto aan en manen deze de parkeerplaats op te rijden waar de MTV-controlepost is geinstalleerd, bestaand uit een grote en kleinere bus. De motoragenten rijden terug naar hun plek langs de snelweg om de volgende auto te selecteren. De controle van de identiteitspapieren vindt plaats door andere MTV’ers, die vanuit de bus contact opnemen met de IND om na te gaan of persoon in kwestie voorkomt in het administratiesysteem en het Nationaal Schengen Informatie Systeem (NSIS). Ook is er een verbinding met Schiphol, een draadloze mobiele computer. Dit om achterhalen of persoon in het opsporingsregister (OPS) voorkomt. In de MTV-bus is voor de controle diverse apparatuur aanwezig: fax, draagbare telefoon, copieerapparaat, laptop-computers, mobilofoon, handboeken met het up to date opsporingsregister, etcetera. Alle inzittenden van het voertuig worden gecontroleerd, evenals de bagage. Als de identiteitspapieren in orde bevonden worden kan men zijn/haar weg vervolgen, behalve als het MTV iets anders constateert en registreert, zoals bijvoorbeeld een verlopen rijbewijs of onverzekerde auto. Zijn de identiteitspapieren papieren niet in orde, dan wordt men vervolgens naar een kantoortje op de parkeerplaats geleid waar men wordt ondervraagd en foto’s en vingerafdrukken gemaakt worden. De informatie wordt opgeslagen in het NSIS.

*controle in zeehavens. Via zeehavens als Amsterdam, Rotterdam en IJmuiden komen verstekelingen aan boord van schepen aan, ook al staat het zeehavengebied onder scherpe controle. Het MTV patrouilleert langs diverse zones. Controle vindt vaak al buitengaats, op zee, plaats. Op het vervoeren van verstekelingen staat een boete, dezelfde soort sanctie die vliegtuigmaatschappijen krijgen indien zij documentlozen vervoeren. Bij schepen bedraagt de boete 2500 gulden. De kans dat een schip ‘aan de ketting’ komt te liggen voor nader onderzoek, is aanzienlijk en schrikt kapiteins af. Het MTV verricht ook in de haven steekproefcontroles van grensoverschrijdings- en andere documenten op de brug van schepen of in de hut van de kapitein. Verstekelingen die worden aangetroffen moeten (indien geen asielverzoek wordt ingediend) aanboord blijven of worden per vliegtuig uitgezet.

Selectiecriteria

Criteria voor selectie en aanhouding liggen niet strikt vast, maar zijn bijvoorbeeld het uiterlijk van de auto en de inzittenden. De slechte staat van de auto, of juist de dure wagen; de kentekenplaat, het rijgedrag, een ‘overbeladen busje’, een aantal auto’s dat ogenschijnlijk in ‘colonne’ rijdt, ‘met volle bepakking en veel inzittenden’. Volgens het MTV zijn dat vluchtelingen of illegale families die proberen te grens over te komen.

Controle op basis van de Vw, ook die aan de grens, geldt dus theoretisch weliswaar voor iedereen, maar het MTV selecteert mensen in praktijk op een soort ‘redelijk vermoeden’, wat dat ook zijn moge. Dat is een niet nader omschreven begrip. Justitie zegt dat de marechaussees, degenen die bij de controles de voorselectie plegen, inzicht en ervaring hebben. Het selectiemoment is echter zo flitsend snel, dat vraagtekens gesteld kunnen worden bij de zorgvuldigheid en bevooroordeeldheid. Bovendien is er geen controle op hoe controleurs controleren. De marechaussee zelf geeft toe dat zij vooral op huidskleur en uiterlijk selecteert. Het MTV pikt er in de praktijk mensen uit die zwart zijn. De marechaussee zegt dat haar motoragenten er uitstekend in getraind zijn illegale grensgangers te kunnen signaleren. Maar, valt aan iemands uiterlijk of nummerbord te zien of hij/zij illegaal is? Nederland is een veelkleurig, multi-cultureel immigratieland en trekt veel toeristen, heeft dus ook veelkleurig grensverkeer. Uit statistieken van de marechaussee blijkt dan ook dat 97% van de gecontroleerden na controle gewoon de route kan vervolgen omdat er niets aan de hand blijkt. Zij zijn dus onterecht geselecteerd, en dat noemt de marechaussee ‘inzicht en ervaring’.

Registratie

Veelal zijn papieren van gecontroleerden in orde en kan men zijn/haar weg vervolgen. Vaak zijn dat gekleurde/zwarte mensen die bijvoorbeeld Nederlander zijn, of genaturaliseerd zijn, een verblijfstitel hebben. Indien papieren ontbreken of niet in orde blijken, vals, vervalst of niet geldig als grensoverschrijdinsdocument, dan worden vinger- en handafdrukken gemaakt en foto’s genomen. Ook worden opgegeven persoonsgegevens als naam, geboortedatum, land van herkomst, status in Nederland of daarbuiten, en indien van toepassing doorreisland, land van eerder verblijf, antecedenten en overige persoonsgegevens geregistreerd en vergeleken met die in de computer van de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND), het (N)SIS en het opsporingsregister. Deze persoonsgegevens worden, voorzover onbekend, in het centrale computersysteem (SIS) opgeslagen. Papieren worden op echtheid gecheckt door fraude-afleesapparatuur (retro-check) indien het MTV vermoedt met valse of vervalste papieren van doen te hebben. Ook wordt het proces-verbaal dat is opgemaakt in geval van illegale grensoverschrijding of valse documenten, geregistreerd.

Illegale grensoverschrijding

Als illegale grensgangers zijn geregistreerd kan de volgende stap zijn dat de bestaande procedure van terug- en overnameafspraken met de buurlanden wordt gevolgd. De persoon wordt aan de autoriteiten van de buurlanden overgedragen, of een persoon krijgt het bevel rechtsomkeert te maken en gaat op eigen gelegenheid terug. Als er meer tijd nodig is voor nader identiteitsonderzoek kan de persooon in kwestie worden overgedragen aan de regiopolitie. In afwachting daarvan wordt een persoon overgedragen aan de regiopolitie en in een politiecel gedetineerd. Deze vorm van detentie kan maximaal tien dagen duren, waarna overplaatsing naar een illegalengevangenis volgt. Detentie kan dan maandenlang duren, er is geen tijdsmaximum aan verbonden. Bij een uitdrukkelijke asielaanvraag (dit komt opvallend sporadisch voor, zo tonen de statistieken in de jaarverslagen ’94 en ’95 van de marechaussee)1 vindt overdracht plaats aan de IND in een Aanmeldcentrum. Asielrecht valt niet onder de verantwoordelijkheid van het MTV. Oncontroleerbaar is of het MTV actief wijst op het recht op een asielaanvraag en of zij het woord ‘asiel’ wil horen. Uit de geschiedenis van de marechaussee op Schiphol blijkt dat dit lang niet altijd het geval was.2

MTV-systemen

De marechaussee is een schakel in de uitvoering van de Vreemdelingenwet. Zij heeft een grensbewakingstaak aan de grote doorlaatposten van de lucht- en zeehavens aan de Schengen-buitengrens. Daarnaast werkt marechaussee in het MTV aan de oost- en zuidgrens van Nederland. Ook werkt de marechaussee samen met de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (hierna: IND) aan de uitzetting van (uitgeprocedeerde) asielzoekers en illegalen.
Zo is marechaussee geinstalleerd in de Aanmeldcentra, die zijn opgezet in het kader van de snelle afwerking van asielverzoeken.
Het MTV bedient zich sinds ’94 van MOBILIST, het Mobiel Landelijk Informatie Systeem. In ’96 is deze automatisering nog verder doorgevoerd. Niet alleen het Opsporingssysteem (OPS) en het (N)SIS kunnen worden geraadpleegd maar ook is er de mogelijkheid om bij de Centrale Verwijzingsindex van het Herkenningssysteem (HKS) op te vragen of iemand gezocht wordt voor een misdrijf. Bovendien zijn de bestanden van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) en het Centrale Rijbewijzen Register (CRR) direct opvraagbaar door het MTV. Om aan de Schengenaccoorden uitvoering te kunnen geven is een begin gemaakt om in het Project Automatisering Schiphol (PAS) modificaties en additionele functies aan te brengen om alle bedrijfsprocessen ten aanzien van de werkzaamheden aan de grens volledig geautomatiseerd te kunnen ondersteunen. Deze Schengenregelgeving noodzaakt ook tot het aanbrengen van een koppeling tussen het PAS en het (N)SIS.

Beleid MTV

Het MTV is ingesteld om immigratie al in een vroeg stadium te bestrijden. Kosto, destijds staatsssecretaris van Justitie, meldde vrij snel na de start van het MTV dat deze vliegende grensbrigades een dalend effect hebben op de hoeveelheid asielzoekers. Zijn collega Nawijn, toen hoofd IND, schreef deze daling volledig toe aan het verscherpte grenstoezicht.
Aanvankelijk werd de marechaussee onttrokken aan Schiphol. Door de fysieke scheiding tussen Schengen- en niet-Schengen-passagiers zou op de luchthaven minder controlerend personeel nodig zijn. Omdat deze scheiding vertraging opliep, startte het MTV met minder mensen dan de oorspronkelijk geplande 473, namelijk met 200. Een deel van de nog ontbrekende 273 bleef op Schiphol ‘handmatig’ controleren. Vanaf begin ’96 werkt bovengenoemde scheiding wel, en is het MTV voltallig geworden. Dat betekent dat nu de controlewerkzaamheden aan de grenzen in beginsel 24 uur per etmaal worden uitgevoerd.
Het MTV valt onder de extra maatregelen in het vreemdelingenbeleid om ‘…de explosief gestegen instroom van asielzoekers beheersbaar te maken en waar nodig terug te dringen, om het binnenlands vreemdelingentoezicht te intensiveren en de verwijderingscapaciteit te verhogen.’ (Staatssecretaris van Justitie Kosto in zijn brief van 7 juni 1994 aan de Tweede Kamer naar aanleiding van een besluit van 24 maart 1994 van de Tweede Kamer om het MTV in te stellen.3
Het idee van het MTV stamt uit 1993, een jaar waarin 36.000 asielzoekers naar Nederland kwamen, waarvan 6000 via Schiphol en de rest via zuid- en oostgrenzen van Nederland. Justitie meende dat er sprake was van ‘ongeregelde instroom’ door het wegvallen van de grenscontrole (door het Benelux- en later ook het Schengenverdrag). Die ongeregelde instroom wilde zij in een vroeg stadium tegengaan. Daarnaast sprak Justitie van een verhoogde instroom van illegalen die zij wilde terug dringen.
De bewaking van de Schengen-buitengrens is juist verscherpt in het kader van het motto ‘open binnengrenzen’. De ‘open binnengrenzen’ sinds de invoering van de Schengenakkoorden leiden tot een verscherpte controle aan de buitengrenzen. Selectieve controle aan de binnengrenzen is een poging om niet alleen de illegale binnenkomst te bemoeilijken, maar ook de legale. Het gaat er om potenti‰le asielaanvragers buiten de deur te houden.

Vreemdelingencirculaire

De Vreemdelingencirculaire (Vc) 1994, met nadere bepalingen aangevuld, en de grensbewakingscirculaire bevatten richtlijnen over grens(streek)controle. Hierin worden de volgende randvoorwaarden geformuleerd voor het binnenlands vreemdelingentoezicht zoals dat wordt uitgeoefend in de grensstreken:
‘Toezicht ter bestrijding van illegale immigratie is toezicht dat erop is gericht illegaal verblijf door illegale immigratie, al dan niet in georganiseerd verband, in een zo vroeg mogelijk stadium tegen te gaan; dit toezicht is tevens gericht op preventie en ontmoediging van toekomstige illegale immigratie.’4
De selectieve heringevoerde grenscontrole beoogt blijkbaar ook nog een ander doel: ‘Controles op inreizende personen leveren aanwijzingen op over de mate waarin op een bepaalde route sprake is van illegale immigratie.’ 4
De Vc 1994 meldt verder onder het kopje ‘nadere aanwijzingen’: ‘Alle personen, Nederlanders en niet-Nederlanders, waarvan mag worden aangenomen dat zij grensganger zijn, kunnen aan deze vorm van vreemdelingentoezicht worden onderworpen. Concrete aanwijzingen over illegaal verblijf spelen bij deze vorm van toezicht geen rol.’4 Dit betekent dus dat de Vreemdelingenwet (Vw) in bepaalde opzichten op iedereen van toepassing is. In Migrantenrecht van september ’95 wordt in twijfel getrokken of deze vorm van vreemdelingentoezicht waarbij iedereen die de grens overgaat gecontroleerd mag worden wel klopt met de Vw zelf en de Vc.5
De Vc 1994 vervolgt haar randvoorwaarden en nadere aanwijzingen: ‘Een goed inzicht in de verkeersstromen, zowel op snelwegen, de secundaire wegen als van het internationale treinverkeer, is een essenti‰le voorwaarde voor een doelmatig controlebeleid. Dit inzicht kan worden verkregen door observatie van de de verkeersstromen en analyse van de observatiegegevens.’

Preventief

Nadat de vliegende brigades (MTV) geruime tijd functioneerde, sprak de Commandant van de MTV-brigade Heerlen als volgt: “Uiteraard gaat van het MTV een preventieve werking uit en zal het aantal illegaal Nederland binnenreizende vreemdelingen op de huidig bekende routes ongetwijfeld verminderen. Maar zolang de pot met honing en stroop nog gevuld is, zal men van heinde en verre naar Nederland toe blijven stromen en steeds opnieuw andere wegen trachten te vinden. Honderd procent scoor je alleen als je de hele grens potdicht metselt.” 6
Hoogste prioriteit is voor het MTV het weren van asielzoekers. Opperwachtmeester en co”rdinator MTV Breda, de heer Gloudemans: “Prioriteit nummer een is de stroom potenti‰le asielzoekers in te dammen en daarbij als het ware een voorselectie toe te passen. Daarin slagen we vrij goed. In de maand januari, bijvoorbeeld, kwam om precies te zijn een persoon voor asiel in aanmerking, terwijl we over ’94 slechts 42 asielzoekers noteerden.” 7

Uitzettingscapaciteit

Het MTV als instrument ter bestrijding van (il)legale migratie staat niet op zich. Het binnenlands vreemdelingentoezicht is ook in andere opzichten geintensiveerd. Zo is in 1994 aan de politiekorpsen personeel toegevoegd voor het opsporen van illegale migranten en uitgeprocedeerde vluchtelingen. Over de specifieke aanwending van de extra capaciteit voor het vreemdelingentoezicht zijn door het Ministerie van Justitie en de korpsbeheerders afspraken gemaakt. Het bestaan van deze afspraken werd bekend door het uitlekken van een brief van de korpsleiding van de regio Hollands-Midden (Leiden en omstreken). Volgens de brief was ‘…afgesproken het aantal verwijderingen van vreemdelingen in 1995 te verhogen van ruim 300 naar ongeveer 550’.
Over deze afspraken zijn op 2 februari 1995 Kamervragen gesteld. Staatssecretaris van Justitie Schmitz antwoordde dat er helemaal geen quotaregeling bestaat en dat een publicatie hierover in het dagblad Trouw kennelijk op een misverstand berustte. Schmitz noemt het extra geld voor het binnenlands vreemdelingentoezicht een ‘doeluitkering’. De afspraken berusten op ‘…nadere uitvoeringsafspraken over de wijze waarop de gewenste intensivering concreet gestalte wordt gegeven. (…) Deze resultaten zullen in hun onderlinge samenhang en in combinatie met het totaal aan gepleegde inspanningen op het gebied van de intensivering van het vreemdelingentoezicht worden beschouwd.’ Schmitz stelt dat er wel wordt beoordeeld op het halen van quota waarover echter geen harde afspraken zijn gemaakt. De korpsbeheerder van de regio Flevoland is kort daarna wat eerlijker; hij zegt in dagblad Trouw van 1 september ‘958, dat er wel afspraken zijn over aantallen en dat het consequenties heeft voor het budget van het korps als dat aantal niet wordt gehaald.
Het opvoeren van het aantal verwijderingen is dus een kwestie geworden van het maken van quota-afspraken en het realiseren van het gestelde aantal verwijderingen, waarna met Den Haag kan worden afgerekend op het resultaat. Weliswaar hebben de korpsen een zekere vrijheid in het besteden van het extra geld (zo hebben de meeste korpsen de uitbreiding van de capaciteit gebruikt voor de invoering van het Vreemdelingen Administratie Systeem), maar het moet tot concreet gevolg hebben dat het aantal uitzettingen stijgt.

Uitbreiding opsporing

Het besluit het binnenlands vreemdelingentoezicht te intensiveren is genomen door het vorige kabinet. Naast het maken van eerder genoemde afspraken zijn verschillende opsporingsdiensten uitgebreid, bijvoorbeeld de Inspectiedienst van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de vroegere Dienst Inspectie Arbeid. Tevens is de Wet op de Identificatieplicht van kracht geworden, en zijn maatregelen genomen om werkgevers met illegalen in dienst strenger te bestraffen. De eerder genoemde personeelsuitbreiding bij de politiekorpsen betekende tevens een uitbreiding van het aantal plaatsen bij de IND. Op 12 mei 1995 werden in het IND district Zuid-Oost bij de zuidelijke korpsen en de IND 800 man extra ingezet. Het leverde de korpsen 118 arbeidsplaatsen op. “Een essentiele voorwaarde voor het functioneren van de vreemdelingendiensten is een duidelijk, rechtvaardig en geloofwaardig optreden van de totale overheid: illegale vreemdelingen dienen uit Nederland verwijderd te worden. (…) In de toekomst hebben criminele buitenlanders -al dan niet illegaal- en de uitzetting van illegalen de hoogste prioriteit in het zuiden”, aldus Wilma Engelhart, hoofd afdeling Vreemdelingen van de politie in Brabant Zuid-Oost, bij het sluiten van de bovengenoemdeovereenkomst op 12 mei 1995.9
Het jaar 1996 staat zo -meer dan voorgaande jaren- uitdrukkelijk in het kader van het verwijderingsbeleid.

Dit is des te schrijnender omdat het uiteindelijk Justitie zelf is die illegalen produceert en vervolgens uitzet. Door het restrictieve beleid omzeilen veel vluchtelingen de asielprocedure omdat deze hen nauwelijks kansen biedt. Zij zijn meteen illegaal. Daarnaast zet Justitie veel vluchtelingen op straat, zij worden uit de procedure gedumpt. Zij worden ‘uitgerookt’, illegaal gemaakt. Dit gebeurt vanuit aanmeldcentra, asielzoekerscentra en -woningen en vanuit illegalengevangenissen. Vluchtelingen krijgen daarbij soms de aanzegging het land onmiddellijk te verlaten. Zij kunnen nergens heen, en ‘verdwijnen’ noodgedwongen in de illegaliteit met medeweten van Justitie.

Internationaal

Ook in de buurlanden is een soort mobiel toezicht operationeel: in Duitsland de BundesGrenzschutz en in Belgi‰ de Rijkswacht. Zij opereren ook achter de grens, er is samenwerking met het MTV zoals bij overdracht, terug-, en overname. In de Schengen Uitvoerings Overeenkomst (SUO) liggen afspraken over grensbewaking van de buitengrenzen van Schengen vast, zoals over de luchthaven Schiphol. Of bijvoorbeeld de Oder-Neisse-grens tussen Duitsland en Polen waar ook ‘s nachts met behulp van infraroodcamera’s het gebied afgekamd wordt door Duitse en Poolse grenspolitie. Velen zijn in de deze rivieren verdronken bij hun poging het Schengengebied te betreden. Dit geldt ook voor de velen die in bootjes probeerden de mediterrane buitengrens van West-Europa te overschrijden.

Terugdringen immigratie

In de zomer van 1995 bestond het MTV een jaar. Op dat moment waren 210 marechaussees in het MTV actief. Het besluit in 1993 ging uit van 473, een capaciteit die in januari 1996 werd gerealiseerd.
Een van de problemen bij het beoordelen van de praktijk van het MTV is dat er grotendeels alleen cijfermateriaal van het Ministerie van Justitie beshikbaar is. De betrouwbaarheid van de cijfers is discutabel en een toetsingskader ontbreekt.

De jaarverslagen van ’94 en ’95 van de marechaussee spreken met nadruk van controles achter en langs de grens. “Zo kan, indien de verwijdering van de vreemdeling noodzakelijk is, daadwerkelijke grensoverschrijding worden aangetoond.” In het jaarverslag ’95 staat dat de controlewerkzaamheden in beginsel 24 uur per etmaal worden uitgevoerd. Dit wekt de suggestie dat de grens echt dicht zit voor immigranten. Het steekproefkarakter zit ‘m overigens vooral in het mobiele karakter van het MTV, controle steeds op een andere doorlaatpost, en natuurlijk in het selectief aanhouden.

In ’95 kwamen in totaal 28.997.271 grenspassanten via lucht- en zeehavens Nederland binnen. Daarvan werden 11.499 personen geweigerd en 6717 mensen werden tijdelijk of langer vastgehouden op basis van toegangsweigering.
Door het MTV werden aan de oost- en zuidgrens 594470 mensen gecontroleerd, 151.034 aan de Belgische en 443.436 aan de Duitse grens.
Van dit aantal bleek bij 17857 controles iets aan de hand: 14.674 illegale grensovergangers, 986 asielaanvragen, en 2197 overdrachten door het MTV aan de regiopolitie. Duidelijk wordt uit deze cijfers dat het grootste deel geen beroep wilde doen op de asielprocedure. Schijnbaar wilden zij bij familieleden verblijven of op de arbeidsmarkt trachten in hun onderhoud te voorzien. Binnen deze categorie vallen tevens de mensen die werkelijk dachten dat de grenscontroles waren verdwenen en dus naar huis terug konden keren om hun pas op te halen. Met de asielaanvragen is in principe niets mis; zelfs de akkoorden van Schengen houden de mogelijkheden open in een tweede land bescherming aan te vragen. De overdrachten aan de regiopolitie zijn niet gespecificeerd; onduidelijk is waarom mensen zijn overgedragen aan de regiopolitie. Wel duidelijk is dat de marechaussee, die zich beroept op haar ervaring bij controles, ongeveer 97% van de controles achterwege had kunnen laten omdat er zelfs volgens henzelf helemaal niets aan de hand was. Alleen hieruit blijkt al dat er met de selectiecriteria iets grondig mis is. Het openen van grenzen en tevens afsluiten van grenzen is een vorm van administratieve apartheid.

noten
1 Statistieken uit jaarverslagen van marechaussee ’94 en ’95

2 ‘Geweigerd op Schiphol’, onderzoek Vluchtelingenwerk naar handelwijze marechaussee bij asiel op Schiphol, september ’92. De onderzoeksperiode was van mei ’91 tot juni ’92.

3 Brief Kosto aan Tweede Kamer, dd. 07-06-’94

4 Passages uit de Vreemdelingencirculaire 1994. Bijlage II bij brief Kosto aan Tweede Kamer, dd. 07-06-’94

5 zie Migrantenrecht 1995, nr 8, p.187

6 Commandant kapitein A.W. van Varik in ‘Ons wapen’, 1994, periodiek Kmar

7 Defensiekrant, dd. 30-03-’95

8 Trouw, dd. 01-09-’95

9 Wilma Engelhart, hoofd afdeling vreemdelingen politie Zuid-Oost, bij het sluiten van de overeenkomst tussen IND en politiekorpsen, dd. 12-05-’95, uit: Politie Magazine, vierde jaargang, juni 1995, nr. 10

Eyenga stapt net achter de grens in in de trein richting Maastricht, die vanuit Belgie komt. Eyenga wordt meegenomen door het MTV bij een controle in de trein. Hij heeft de pech dat hij zijn papieren thuis, in zijn ROA-woning (vluchtelingenwoning Regeling Opvang Asielzoekers) heeft laten liggen. Een verzoek deze op te gaan halen mag niet baten. Eyenga wordt meegenomen voor nadere controle. Het blijkt dat hij zich enkele keren heeft ‘onttrokken aan de meldplicht’, dat wil zeggen dat hij zich te laat heeft gemeld bij de vreemdelingenpolitie voor zijn stempel. Dit kwam omdat Eyenga bij zijn vriendin logeerde die ver weg woonde. Na enkele malen de meldplicht te verzuimen volgen sancties. Bij deze controle wordt dat ook tegen hem gebruikt: Eyenga is een gevaar voor de ‘openbare orde’ omdat hij zich een paar keer niet aan de meldplicht heeft gehouden, Justitie ziet hem dan als een potenti‰le onderduiker. Hij komt daarna bijna vijf maanden vast te zitten in de illegalengevangenis Willem II in Tilburg. Hij wordt in die periode voor de standaardtermijn van twee weken in de isolatiecel gezet, omdat hij een bevel niet direkt uitvoert. Vanuit de bajes wordt hij op straat gezet, zonder enige voorziening. Eyenga is van asielzoekend en ROA-gerechtigd tot illegaal geworden.