‘Keizer in lompen – politiesamenwerking in Europa’ is het verslag van een journalistieke speurtocht naar de samenwerking van politiediensten in de Europese Unie. Aan de hand van eigen onderzoek en interviews met wetenschappers, advocaten, politiechefs en ambtenaren schetsen de auteurs Jelle van Buuren en Wil van der Schans een beeld van de moeizame ontwikkeling van een Europees rechtssysteem.
De formele Europese politie- en justitiesamenwerking die de justitieministers van de Europese lidstaten proberen op te zetten blijkt maar lastig te organiseren. Gebrek aan visie, ondoorzichtige besluitvorming en belangenconflicten spelen de samenwerking parten. Het Europese paradepaardje Europol komt met moeite uit de startblokken. ‘Europol werkt niet, het is vooral lucht. Het is eigenlijk een heel tragisch verhaal,’ zegt bijvoorbeeld Patrick Zanders, Belgisch lid van de Raad van Bestuur van Europol.
Maar het ontbreekt ook aan regie in de Europese opsporing. Tal van organen bemoeien zich met de opsporing en gunnen elkaar onderling het licht in de ogen niet. Toch neemt de invloed van Europa op de Nederlandse opsporing sluipenderwijze toe, ook al trekken Nederlandse politieteams zich niet zo veel aan van de prachtige besluiten van de Europese justitieministers. ‘Je moet in Nederland wel eens uitkijken dat hondenpoep en fietsendiefstallen niet belangrijker wordt gevonden dan internationale criminaliteit,’ vindt Roelof-Jan Manschot, Nederlands vertegenwoordiger in het Europese justitiele samenwerkingsorgaan Eurojust.
Tegelijkertijd werken nationale politieteams volop informeel samen. Politioneel pionieren slecht allerlei barrières die de justitieministers niet kunnen overwinnen; de rechten van verdachten dreigen daarbij echter in het water te vallen. Advocaten klagen volop hun nood. ‘Als advocaat moeten we steeds vaker smeken, op onze knieën de zaal in. We hebben nu ook van die beenkappen,’ zegt Inez Weski.De toenemende invloed van de Verenigde Staten op de Europese en Nederlandse opsporing, die nog eens een extra impuls krijgt onder het vaandel van terreurbestrijding, knaagt aan de Nederlandse rechtsstaat. Volgens minister Donner van Justitie moeten we vertrouwen hebben in de rechtsstelsels van andere landen. Berichten over het eigengereid optreden van buitenlandse speurders op Nederlandse bodem doet hij af als indianenverhalen. Maar rechters hebben hun bedenkingen. ‘Donner behoort tot de schrikachtigen. Die zijn bang voor de maatschappij en daar wordt hun hele strafrechtopvatting door bepaald,’ zegt rechter Blekxtoon van de Amsterdamse rechtbank.
In het boek wordt voor het eerst uitgebreid uit de doeken gedaan hoe de Europese politie- en justitiesamenwerking in elkaar steekt. Ook krijgt de lezer een uniek kijkje in de keuken van de Nederlandse en Europese besluitvorming voorgeschoteld. Met het oog op de nieuwe Europese grondwet, waarover in Nederland een referendum wordt georganiseerd, biedt het boek een onmisbare bijdrage aan de politieke en publieke discussie over een Europees beleidsterrein, dat tot nu toe het veilige domein van een select gezelschap beleidsmakers vormde, dat ver buiten de schijnwerpers van de publiciteit in achterkamers hun zaakjes regelden.
Het boek werd mede mogelijk gemaakt dankzij een subsidie van het Nederlands Fonds Bijzondere Journalistieke Producties.
Een aantal hoofdstukken staan online
- Voorwoord
Inleiding
Europese politiesamenwerking in vogelvlucht
Met de voet op de rem
De besluitvorming over Europese politiesamenwerking
De democratische spagaat
Controle op de JBZ-samenwerking
De groeistuipen van Europol
Zware grensoverschrijdende criminaliteit in Europa
Het koekoeksjong van Tampere
De Task Force van Politiechefs
Touwtje trekken
De regie van de Europese opsporing
Een ingewikkeld spelletje schaak
Internationale opsporing in de praktijk
Strijd om de databanken
De informatiehuishouding van de politie in Europa
Advocaten op beenkappen
Controle op de internationale opsporing
Even Limburg bellen
Pionieren in de grensregio
Met z’n tweeën kan het ook
Bilaterale non-operationele samenwerking
Een steen in de Hofvijver
Donner’s visie op de Europese politiesamenwerking
Een wereldrechtsstaat
De invloed van de Verenigde Staten en de bestrijding van terrorisme
Keizer in lompen
Analyse van de Europese politiesamenwerking
Voorpublicaties
De rafelranden van Donners ‘wereldrechtsstaat’
uit Wordt Vervolgd, Amnesty International
december 2003
Blinde vlek
Den Haag vergeet de alledaagse politiesamenwerking aan de grens
uit Binnenlands Bestuur
26 november 2003
Een ingewikkeld spelletje schaak
Samenwerking in de Europese opsporing
uit Recherchemagazine
december 2003
Auteur: Jelle van Buuren en Wil van der Schans
Uitgeverij: Uitgeverij Papieren Tijger
ISBN: 90
Prijs: 24.9