The Torture Trail is een Engelse documentaire, uitgezonden op Channel 4, die al veel heeft losgemaakt. De documentaire gaat over Engelse betrokkenheid bij de handel in electroshock apparatuur. De producer van het programma, Martyn Gregory, deed zich voor als wapenhandelaar op zoek naar een grote partij stroomstokken voor een fictieve klant in het Midden Oosten. Stroomstokken worden soms gebruikt bij ordeverstoringen (of om dieren in het gareel te houden), maar ze dienen zo vaak als martelwerktui g dat Amnesty International ze het predikaat universal tool of torture gaf. De handel in dit soort wapens is in Engeland sinds 1988 verboden. Desalniettemin vond Gregory als undercover wapenhandelaar verschillende bedrijven bereid grote partijen st roomstokken op te sporen en te verkopen. Het bewijs daarvoor, inclusief schriftelijke verklaringen, werd geleverd in the Torture Trail. De Engelse regering negeerde de onthullingen. Sterker nog, Michael Heseltine, destijds staatssecretaris voor Han del en Industrie, noemde het programma een verzinsel en ‘scare-mongering’ wat zoveel betekent als angstaanjagend om er munt uit te slaan. Martyn Gregory liet het er niet bij zitten en diende een aanklacht in wegens smaad. Onlangs heeft de Engelse regering -en dat gebeurt niet vaak- voor de rechter excuses aangeboden en een schadevergoeding betaald. Een paar weken later moest het Ministerie van Handel en Industrie toegeven dat er in 1993 een exportvergunning was afgegeven voor een partij stroomstok ken – vijf jaar nadat ze verboden waren. Deze zomer nog werd Gregory verhoord door het Ministerie van Defensie vanwege mogelijke vervolging voor uitlokking. Na de overwinning in het smaadproces en de knieval van het Ministerie is het onwaarschijnlijk dat de aanklacht wordt doorgezet.

The Torture Trail filmde in 1994 op een beurs voor high tech apparatuur voor binnenlandse veiligheid, georganiseerd door COPEX (Covert Operation and Procurement Exhibition) in Engeland. COPEX omschreef deze beurs zelf als ‘the definitive show case of internal security, counter insurgency and special operations equipement and services for end users worldwide’.

Copex-bijeenkomsten zijn ontmoetingsplaatsen voor kopers en verkopers van security apparatuur. Handelaren hebben spullen in de aanbieding variërend van survivalkits tot afluister- en observatie-apparatuur, CS-gas verspreiders enzoverder.

De uitnodigingen garanderen de privacy van potentiële gasten, de gastenlijst blijft geheim. The Torture Trail ontdekte officials uit Iran, Saudi Arabië, Sri Lanka, Turkije, Israël, Singapore, China, Colombia, Mexico en Algerije tu ssen de bezoekers. De makers van de documentaire vonden hier mensen die hen stroomstokken konden verkopen.

Copex was not amused. The Torture Trail was juridisch niet aan te pakken, maar kranten en blaadjes die over de door Gregory gewonnen rechtzaak berichtten wel. Wie in wat lossere bewoordingen over de Copex-business schreef, kon een gerechtelijk d wangbevel verwachten. De aanklacht: smaad. De National Peace Council, een overkoepelend orgaan van vredesgroepen in Engeland, kreeg zo’nschrijven vanwege een artikel in hun nieuwsbrief. De Peace Council besloot uit angst voor een schadeclaim excuses te publiceren in het eerstvolgende nummer. ‘Electro-shock wapenstokken en ander martelwerktuigen’ waren wel te krijgen op de Copex-beurs, maar werden er niet geëtaleerd. PeaceNews, een al zestig jaar verschijnend pacifistisch blad, gaf daar in het juni-nummer commentaar op en kon in september een aanklacht tegemoed zien. Ook de mensen wiens naam te vinden was in de nieuwsbrief van de Campaign Against Arm Trade kregen een gerechtelijk schrijven. Copex dreigt zelfs iedereen aan te pakken die e en protestbrief schreef aan de eigenaar van het terrein waar de beurs in 1995 gehouden zou worden.

Deze agressieve houding heeft ongetwijfeld te maken de gebeurtenissen in Duitsland afgelopen zomer. In juni had er een Copex-beurs moeten plaatsvinden in Bad Godesberg, een voorstad van Bonn, volgens de folder ‘a unique showcase of equipment for spe cial military requirements, specialist law enforcement operations, peace keeping and intelligence agencies.’ De tentoonstelling, de eerste in zijn soort in Duitsland, was alleen toegankelijk voor politie, leger en andere overheids diensten.

Maar dat ging mooi niet door. Twee maanden eerder begonnen plaatselijke vredes- en mensenrechtengroepen een lobby om de beurs in de Stadthalle te verhinderen. Ze kregen de Groenen in de gemeenteraad mee en zelfs de SPD-burgemeester van Bonn was voor ee n boycot van Copex, zij stuitte echter op een muur van verzet van de plaatselijke Christen Democraten.

Delen van Trails of Torture werden op de Duitse televisie vertoond en de campagne begon echt te lopen toen Mercedes-Benz besloot haar militaire voertuigen niet tentoon te stellen op de beurs. Ook Daimler-Benz Aerospace trok zich terug, na een su ccesvolle aktie van dissidente aandeelhouders. De Bundeswehr voelde zich genoodzaakt te verklaren dat zij niet meededen aan de boycot.

De grote omslag kwam een week voor de beurs zou beginnen. De Anti Fascistische Aktiegroep Bonn/Rhein-Sieg onthulde dat de lokale organisator lid was geweest van twee extreemrechtse groeperingen, de Vikingjeugd en de Duitse Nationale Demokratische Parti j. Copex International verbrak onmiddelijk alle banden met deze man. In een persbericht verklaarde Copex te betreuren dat de Duitsers neigen naar paranoia en hysterie. De aktievoerders werden ‘rood/groene extremisten’ genoemd, die ‘hun machtswellust verbe rgen achter het masker van sociaal bewustzijn.’

Nadat een paar dagen later de ruiten van de Stadthalle het moesten ontgelden was de maat vol. De verhuurder van de zaal zegde uit vrees voor verdere ordeverstoringen het huurcontract met Copex op, vier dagen voor de eigenlijke aanvang van de beurs. Bez oekers kwamen voor een dichte deur.

Peace News laat het er niet bij zitten en gaat het gevecht aan. Peace News stelt dat ze niet beweerd hebben dat Copex zich bezighoudt met illegale zaken of iets dat de Engelse regering niet aanstaat. Copex beweegt zich echter op een contr oversieel terrein en Peace News claimt het recht om kritiek te leveren op de aktiviteiten van deelnemers aan de beurs en de staat van dienst op gebied van mensenrechten van sommige bezoekers te veroordelen.

Peace News piekert er niet over excuses aan te bieden aan Copex, de smaad-rechtszaak gaat gebruikt worden om het spotlicht te richen op de wereld van covert operations.

Smaadwetgeving

In de meeste landen moet degene die een aanklacht indient wegens smaad, aantonen dat de gewraakte passages onjuist zijn. In Groot Brittanië is de bewijslast omgekeerd. De aangeklaagde dient de rechter ervan te overtuigen dat wat hij beweert waar i s. Als bewijs worden alleen primaire bronnen geaccepteerd.

Heseltine kon zijn bewering dat Trail on Torture bestond uit verzinsels kennelijk niet hard maken, de regering moest inbinden voor de rechter.

De aanklachten van Copex tegen aktiegroepen en tijdschriften richten zich op de precieze formulering van omschrijvingen van de beurs, of bepaalde handel nu wel of niet tentoongesteld wordt bijvoorbeeld. Dreigen met smaadprocessen is voor discutabele be drijven een aantrekkelijk middel om critici het zwijgen op te leggen. Mindervermogende belangengroepen kiezen vaak voor het aanbieden van excuses uit angst voor de proceskosten en hoge schadeclaims.

London Greenpeace liet zich door McDonalds niet intimideren en besloot de inhoud van hun pamflet met heel algemene kritiek voor de rechter te verdedigen. Dat heeft het afgelopen jaar geleid tot een verrassend resultaat. De topadvocaten van McDonalds mo eten het afleggen tegen de aktievoerders die zichzelf verdedigen. De rechtszaak is onlangs het tweede jaar ingegaan en McDonalds verliest op punten. Feiten uit de praktijk van de hamburgergigant en vertrouwelijke documenten onderbouwen de kritiek uit het gewraakte pamflet. Zelfs door McDonald’s opgeroepen getuigden-deskundigen zien zich meer dan eens gedwongen de actievoerders gelijk te geven. De rechtszaal krijgt een nieuwe funktie, als podium voor het gevecht tegen McDonalds.

Copex moet uitkijken voor het backfire-effect, het doorzetten van de aanklachten zou kunnen leiden tot extra veel aandacht voor hun duistere praktijken.