7.5.1. Werkwijze

Tijdens het onderzoek is gebleken dat er door Van Vondel/ Langendoen gelden in contanten ter beschikking zijn gesteld aan de directeur van een Belgische sapfabriek, bekend onder de naam Sapman. Volgens deze zou het zijn gegaan om bedragen van ongeveer f 3.000.000. In een verklaring voor de PEC maakt Van Vondel melding van betalingen aan Sapman.

Hij (Van Vondel) zou de Sapman in 1995 een bedrag tussen de f 500.000 en f 1.000.000 hebben betaald.

Volgens verklaringen van Sapman heeft hij deze gelden deels in de sapfabriek in België gestort en deels aangewend voor het opstarten van een bedrijf in Zuid-Amerika.

De ontvangen gelden zouden onder andere zijn gestort op een borgrekening van ‘Alias’.

Op basis van bekend geworden rekeningen. ten name van ‘Alias’ en de spaarrekening van Sapvrouw (de echtgenote van Sapman), is een aansluiting gezocht bij de verantwoorde gestorte bedragen in de financiële administratie van de sapfabriek.

Met betrekking tot de ‘Aliasrekening’ dient te worden bedacht dat deze heeft gediend als borgstelling voor een lening aan de Belgische sapfabriek. Concreet betekent dit dat de op deze rekening gedane stortingen niet rechtstreeks kunnen worden teruggevonden in de financiële verantwoording van de Belgische sapfabriek, maar wel indirect.

In de administratie van de Belgische sapfabriek zijn meerdere grootboekrekeningen aangetroffen, waarbij uit de omschrijving van de rekening kan worden opgemaakt dat er sprake is van een relatie met ‘Alias’

Uit de omschrijvingen van die rekeningen en het feit dat de naam ‘Alias’ is gebruikt om gelden te kunnen storten, als zekerheid voor de kredieten van de sapfabriek, kan worden opgemaakt dat het hier gaat om gelden die verschuldigd zijn aan ‘Alias’

Voor wat betreft de spaarrekening van Sapvrouw dient te worden opgemerkt dat de op deze rekening gestorte en opgenomen bedragen niet rechtstreeks werden verantwoord in de financiële administratie. De werkwijze was dat er gelden werden gestort op de spaarrekening van Sapvrouw (met onbekende herkomst), dat deze weer werden opgenomen en vervolgens werden gestort op een bankrekening die werd verantwoord in de financiële administratie. De betreffende stortingen werden administratief verwerkt in de rekening-courant van Sapvrouw (grootboekrekening).

De op bovenstaande wijze vastgestelde stortingen zijn afgestemd met de financiële administratie. Na deze afstemming bleek dat er nog diverse stortingen over bleven die niet op bovenstaande wijze konden worden getraceerd. Dit betreffen met name stortingen die in het grootboek van de Belgische sapfabriek werden verantwoord op de volgende grootboekrekeningen:

– Rekening-courant Sapvrouw;

– Rekening-courant Familielid en

– Rekening-courant kas Sapvrouw.

Met onbekende stortingen worden bedoeld, alle bedragen die door de Belgische sapfabriek zijn ontvangen en waar geen directe tegenprestatie tegenover staat in de vorm van geleverde goederen en/of diensten.

Gelet op de directe financiële relatie tussen de Belgische sapfabriek en de fabriek in Zuid-Amerika is tevens een onderzoek ingesteld in de tussen beide bedrijvenverrichte financiële transacties.

Sapman heeft zijn administratie over de jaren 1992 tot en met 1995 aan het Fort-team ter beschikking gesteld. Verder werd met toestemming van Sapman de beschikking verkregen over de bankoverzichten van de rekeningen van de sapfabriek bij ‘Spaarkrediet’ en ‘Kredietbank’, alsmede van bankrekeningen van de diverse leden van de familie van Sapman.

7.5.2.

Stortingen op bankrekeningen die niet verantwoord zijn binnen de administratie van de Belgische sapfabriek.

In deze paragraaf wordt ingegaan op tijdens het onderzoek bekend geworden bankrekeningen die niet direct zijn terug te vinden in de financiële administratie van de Belgische sapfabriek.

7.5.2.1. Spaarrekeningen ‘Spaarkrediet’ en Borgrekening

Op 19 september 1990 is bij Spaarkrediet een spaarrekening geopend ten name van een familielid van Sapman.

Deze rekening heeft gediend als pand voor het kaskrediet verstrekt aan de Belgische sapfabriek door Spaarkrediet.

Uit het ter beschikking staande overzicht over de periode 1 januari 1993 tot en met 8 februari 1994 blijkt dat er meerdere bedragen zijn opgenomen, in contanten, die een of meerdere dagen later op een andere bankrekening van de Belgische sapfabriek zijn gestort. De herkomst van die gelden zijn dan dus bekend en daarom niet nader onderzocht.

Daarnaast werden in april/mei 1993 twee mutaties verwerkt van totaal ongeveer f 128.000.

Verklaard werd dat omstreeks half maart 1993 een bedrag van f 200.000 door Van Vondel/ ‘Alias’/ Langendoen aan Sapman is overhandigd.

Dat zou de herkomst van de stortingen op genoemde rekening kunnen verklaren. Een andere verklaring voor de herkomst is niet gebleken.

Verklaard werd dat de gelden die Van Vondel en Langendoen aan Sapman ter beschikking hebben gesteld, zouden zijn gebruikt voor het storten van een borgrekening ten name van ‘Alias’. Die borgrekening maakte het mogelijk dat Sapman een kaskrediet verstrekt kreeg. Daarbij is eerst gebruik gemaakt van ‘Spaarkrediet’ en later van de ‘Kredietbank’

Op 5 mei 1993 is een contract van service-krediet ondertekend tussen, enerzijds: – de N.V. Spaarkrediet, spaarbank, gevestigd te Antwerpen;

en anderzijds

– Alias’ en Belgische sapfabriek vertegenwoordigd door Sapvrouw, waarbij een spaarrekening ten name van ‘Alias’ met een totaalbedrag van Bfr 1.836.880 in pand wordt gegeven voor het verstrekken van een krediet in lopende rekening van Bfr 1.830.000 ten name van de Belgische sapfabriek.

Op S mei 1993 is bij Spaarkrediet een spaarrekening geopend ten name van ‘Alias’

Deze rekening is op 26 oktober 1993 opgeheven. De stortingen op deze rekening dienden als pand voor een andere rekening.

Volgens de dagafschriften en de stortingsbewijzen van Spaarkrediet is op deze rekening op 18 mei 1993 een bedrag gestort van Bfr 1.836.880 (tegen een koers van 18.2 f 100.927,47) en op 26 mei 1993 een bedrag van Bfr 823.880 (tegen een koers van 18.2 f 45.268,13). De bedragen zijn op 4 oktober respectievelijk 17 juni 1993 weer opgenomen.

Sapman verklaarde dat hij van Van Vondel omstreeks 25 mei 1993 een bedrag van f 50.000 had ontvangen. Dat bedrag houdt mogelijk verband met de tweede storting op deze rekening.

Hoewel er door middel van de pandovereenkomst een relatie bestond met de Belgische sapfabriek zijn de stortingen en opnamen niet in de administratie van die sapfabriek verantwoord.

7.5.2.2. Kredietbank rekeningnummer 890

Uit een formulier ‘aanvraag opening en/of effectendepot’, gedateerd 9 juli 1993, ten name van ‘Alias’ blijkt dat er op die datum een rekening is geopend bij deKredietbank.

Uit een drietal ‘inpandgeving van schuldbewijs aan toonder door derde’, gedateerd 27 juli 1993 resp. 24 sept. 1993 en 17 jan. 1994, blijkt dat door ‘Alias’ als pandgever een schuld-bewijs aan toonder, uitgeschreven voor een bedrag van Bfr 364.800 resp. Bfr 188.300 en Bfr 8.447.391 in pand is gegeven aan de Kredietbank.

Deze inpandgevingen geschiedden tot zekerheid van alle bedragen die de Belgische sapfabriek aan de Kredietbank verschuldigd is of zal zijn.

Op 24 september 1993 is door ‘Alias’ een bedrag van f 10.000 bij de Kredietbank gewisseld in Bfr 188.300. Vervolgens is het bedrag volgens het afschrift, gedateerd 24 september 1993, per kas gestort.

Uit een overschrijvingsformulier gedateerd 18 juli 1995, blijkt dat ‘Alias’ opdracht geeft om de renterekening te salderen met de rekening van Sapman.

Samengevat zijn de navolgende bedragen gestort:

Afschriften en/of overzichten van deze rekening waren niet beschikbaar, zodat niet valt uit te sluiten dat er naderhand bedragen op deze rekening zijn bij gestort.

De herkomst van de bedragen is onduidelijk en houden mogelijk verband met de gelden die Van Vondel/ Langendoen aan Sapman hebben overhandigd.

7.5.2.3. Kredietbank rekeningnummer 892

Op 12 november 1993 is door ‘Alias’ een bedrag van f 125.000 bij de Kredietbank gewisseld in Bfr 2.367.500.

Op 12 november 1993 is een bedrag van Bfr 2.178.100 door ‘Alias’ gestort op rekeningnummer 892.

Het verschil is Bfr 189.400 (f 10.000).

Op 1 oktober 1993 is door ‘Alias’ een bedrag van f 30.000 bij de Kredietbank gewisseld in Bfr 572.100.

Dit bedrag is eveneens gestort op genoemd rekeningnummer.

Uit een overschrijvingsformulier gedateerd 18 juli 1995, blijkt dat ‘Alias’ opdrachtgeeft om de termijnrekening te salderen met de rekening van Sapman.

7.5.3.

Andere onbekende stortingen die kunnen worden vastgesteld in de administratie van de Belgische sapfabriek

In deze paragraaf zal worden ingegaan op enkele mogelijk belangrijke onbekende stortingen die blijken uit de financiële administratie van de Belgische sapfabriek. Deze zijn hoofdzakelijk verantwoord in rekening-courant binnen de administratie van die sapfabriek.

De administratie bevat een veelvoud aan onbekende stortingen.

Op een tweetal grootboekrekeningen komen onbekende stortingen voor.

Op 4 oktober 1993 wordt op één der rekeningen een bedrag van Bfr 55.000 gestort.

Op een andere rekening wordt een viertal stortingen aangetroffen met een totaal bedrag van

Bfr 1.364.000.

Administratief gezien zijn deze stortingen op de rekening van de sapfabriek bij Spaarkrediet verantwoord als een schuld van die fabriek aan ‘Alias’. De herkomst kon niet worden vastgesteld.

Uit een stortingsbewijs van de Kredietbank, gedateerd 25 juli 1995 en één met de datum 27 juli 1995 blijkt dat op naam van een familielid van Sapman een bedrag van Bfr 1.828.000 resp. Bfr 3.656.000 is gestort op de bankrekening van de sapfabriek.

Ook op 31 juli 1995 vindt er op die rekening een storting plaats van Bfr 241.150 zodat totaal werd gestort Bfr 5.725.150 of in guldens f 314.500.

Volgens de verklaring van Sapman zou op 27 juli 1995 een bedrag van f 399.000 zijn overhandigd door Van Vondel. Mogelijk houden voornoemde stortingen hiermede verband.

Het lijkt onwaarschijnlijk dat bedoeld familielid bedragen van een dergelijke omvang in de Belgische sapfabriek heeft gestort.

In de administratie van de sapfabriek is de rekening-courant van Sapvrouw verantwoord. Op deze rekening blijken zeer veel stortingen te zijn geboekt. De stortingen werden als schuld aan Sapvrouw verantwoord. Deels zijn deze stortingen afkomstig van de spaarrekening van Sapvrouw.

Gelet op het spaartegoed van Sapvrouw lijkt het onwaarschijnlijk dat zij de overige stortingen uit eigen middelen in de fabriek heeft gestort.

Op 22 mei 1995 wordt een bedrag van Bfr 1.375.500 gestort op de bankrekening van de sapfabriek bij de Kredietbank en op 23 mei een bedrag van Bfr 1.374.000.

Deze bedragen houden mogelijk verband met de verklaring van Sapman dat hem een bedrag van f 175.000 zou zijn overhandigd.

Op 23 augustus 1995 is in de kas van de sapfabriek door Sapvrouw een bedrag van Bfr 364.000 gestort. Dit bedrag is mogelijk afkomstig van het bedrag ad f 125.000 dat volgens Sapman eveneens aan hem zou zijn overhandigd.

7.5.4.

Financiële transacties tussen de Belgische sapfabriek en de sapfabriek in Zuid-Amerika

In de administratie van de Belgische sapfabriek is een grootboekrekening aangetroffen duidend op een dollarrekening ten name van de fabriek in Zuid-Amerika.

Op deze rekening zijn de levering van goederen en diensten door de Belgische sapfabriek aan de fabriek in Zuid-Amerika verantwoord, alsmede de betalingen door de fabriek in Zuid-Amerika aan de Belgische sapfabriek. De rekening is een soort rekening-courant verhouding tussen de Belgische sapfabriek en de fabriek in Zuid-Amerika. Uit de verantwoording blijkt dat de facturen van de fabriek in Zuid-Amerika via de Kredietbank zijn voldaan. De ontvangsten zijn waarschijnlijk niet van de fabriek in Zuid-Amerika afkomstig, maar zijn stortingen waarmee Sapman heeft doen voorkomen alsof de debiteur (fabriek in Zuid-Amerika) aan zijn verplichtingen heeft voldaan.

In totaal is er door de Belgische sapfabriek voor een bedrag aan Bfr 21.963.375 aan de fabriek in Zuid-Amerika gefactureerd en wel als volgt:

-goederen (incl. zeevracht) Bfr 6.318.375 en

– diensten (een know how contract) Bfr 15.645.000

Er is dus blijkbaar door de Belgische sapfabriek voor een bedrag van Bfr 6.318.375 aan goederen geleverd voor de bouw van een fabriek in Zuid-Amerika.

Het ‘know-how contract’ werd niet ter inzage verkregen.

Gelet op verklaringen dat de fabriek in Zuid-Amerika weinig heeft geproduceerd, is het onwaarschijnlijk dat die deze facturen heeft kunnen voldoen aan de Belgische sapfabriek.

7.5.5. Zwarte gelden Belgische sapfabriek

Uit de verklaringen van Langendoen zou moeten blijken dat de onbekende stortingen, waaronder de borgrekening van ‘Alias’ van zwarte gelden van Sapman afkomstig zijn.

Langendoen verklaarde hierover samengevat als volgt

-‘Op enig moment zou de vruchtesapfabrikant, enkele jaren geleden, door het ontvangen van de vruchtesappen van de CID Haarlem RCID Kennemerland, in boekhoudkundige problemen zijn geraakt.

Hij zou de aanlevering hiervan en de zwarte inkomsten daaruit niet hebben kunnen verantwoorden. Hij zou toen, in overleg met zijn boekhouder, een constructie hebben bedacht waarbij het mogelijk bleek middels een gefingeerde tegenrekening bij een bevriende Belgische bankrelatie van hem (zwart) geld te storten om dit geld middels een tegenrekening in een (witte) lening terug te ontvangen.’

-‘De door de CID Haarlem aan Sapman geleverde sappen genereerden geld.

-‘Er zouden Sapman echter op generlei wijze gelden zijn toegespeeld.’

-‘Langendoen en Van Vondel zouden op enig moment midden in een traject hebben gezeten.

-‘De vruchtesappen die daarin binnenkwamen wilde men aan Sapman kwijt. Daarom zou zijn besloten Sapman behulpzaam te zijn door hem gegevens voor de cover te verstrekken.’

-‘Met die gegevens zou Sapman zelf een rekening hebben geopend. Of Langendoen of van Vondel daarvoor een formulier hebben moeten invullen kon Langendoen zich niet herinneren.

-‘Langendoen zou zich nooit onder een schuilnaam hebben voorgedaan.’

-‘Langendoen en Van Vondel zouden Sapman slechts hebben geholpen met de cover. Hoe het geld van die bank werd opgenomen zou een zaak zijn geweest tussen Sapman en die bevriende bankdirecteur. Langendoen verklaarde geen bankrekeningnummer te hebben geweten noch zou hij op de hoogte zijn geweest bij welke bank en in welke plaats die rekening werd ondergebracht.’

-‘Ook konden Langendoen en van Vondel volgens de verklaring van Langendoen niet via via over geld van die rekening beschikken. Die rekening zou een zaak zijn geweest van een informant.’

Het valt niet uit te sluiten dat Sapman inderdaad gelden in zijn bedrijf heeft gestort onder de noemer van Langendoen/ ‘Alias’/ Van Vondel. Die gelden kunnen dan afkomstig zijn uit niet verantwoorde omzet van sappen. Als er sprake zou zijn van zwarte omzet, is die omzet het meest waarschijnlijk afkomstig van de onderzochte CID-projecten, maar hij kan ook afkomstig zijn van andere sappen. Hoewel geen inzicht werd verkregen in de omzetten en goederenstromen van de Belgische sapfabriek, lijkt het niet waarschijnlijk dat zulks op een dusdanige schaal is geschiedt, dat daarmee alle onbekende stortingen kunnen worden verklaard.

Hoewel de gelden ook uit andere bronnen afkomstig kunnen zijn, bijvoorbeeld de familie van Sapman, ligt dat niet voor de hand, omdat Sapman dan waarschijnlijk wel de beschikkingsbevoegdheid over de borgrekeningen zou hebben behouden. Voor wat betreft de gelden van de borgrekeningen heeft hij in ieder geval ( nog steeds ) de medewerking van ‘Alias’/ Langendoen/ Van Vondel nodig.

7.5.6. Bevindingen

* De kwaliteit van de administratie van de Belgische sapfabriek laat te wensen over. Op basis van de overgelegde stukken en met Sapman gevoerdegesprekken kan worden gesteld dat de financiële administratie van de Belgische sapfabriek niet voldoet aan de daaraan normaal te stellen eisen. Met name de relatie tussen de in- en uitgaande goederenstromen en de in- en uitgaande geldstromen konden niet worden vastgesteld;

* Gelet op het bovenstaande is het niet mogelijk gebleken een gewogen eindoordeel te geven over de herkomst van de gelden die in de administratie van de Belgische sapfabriek als stortingen zijn verantwoord. Het is niet uit te sluiten dat Sapman zelf, onder de noemer van gelden van Van Vondel/Langendoen, dan wel ‘Alias’, gelden in de Belgische sapfabriek heeft gestort.

Vast staat in ieder geval wel dat:

* er ongebruikelijk veel bedragen in contanten bij de Belgische sapfabriek werden gestort;

* er gelden konden worden geleend, door een pandrecht overeenkomst met een rekening op naam van ‘Alias’;

* Sapman in staat zal zijn geweest met de aan hem geleverde sappen zwarte omzet te creëren;

* de omvang van een eventueel zwart geld circuit niet kon worden vastgesteld;

* het zeer waarschijnlijk voorkomt dat er gelden door derden aan Sapman ter beschikking zijn gesteld en

* het totaal van de vastgestelde onbekende stortingen binnen de Belgische sapfabriek een bedrag van ruim f 3.200.000 betreft.

* het totaal van de vastgestelde onbekende stortingen binnen de Belgische sapfabriek een bedrag van ruim f 3.200.000 betreft.