De stichting is een rechtspersoon die geen leden kent en die
beoogt met behulp van een daartoe bestemd vermogen een in de
statuten vermeld doel te verwezenlijken. De doelomschrijving is
niet zelden ideel van aard. Het doel van de stichting mag niet
inhouden het doen van uitkeringen aan oprichters of aan hen die
deel uitmaken van haar organen noch ook aan anderen, tenzij wat
deze laatsten betreft de uitkeringen een idele of sociale strekking
hebben. Met enig creatief boekhouden is het verbod om zichzelf via
de stichting te verrijken tamelijk eenvoudig te omzeilen.

De stichting biedt criminele groepen een aantal onmiskenbare
voordelen. In de eerste plaats is deze rechtsvorm gemakkelijk op te
richten. Dit dient te geschieden bij notarile akte, maar een VVGB
hoeft niet worden afgegeven. Derhalve vindt er ook geen
antecedentenonderzoek plaats. Ook ontbreekt een publikatieplicht.
De tweede aantrekkelijke component van een stichting hangt samen
met het feit dat bestuurswisselingen niet bij notarile akte hoeven
te worden doorgevoerd. Daarnaast wordt het gebruik van stichtingen
nauwelijks gecontroleerd. Het toezicht op deze rechtsvorm berust
formeel bij het OM, maar deze instantie is voor deze taak
nauwelijks uitgerust.

Uit mondelinge informatie van de afdeling Rechtspersonen van het
ministerie van Justitie kan worden afgeleid dat er sprake is van
een lichte stijging van het aantal stichtingen dat
handelsactiviteiten aan de dag legt. Wel is er volgens
vertegenwoordigers van voornoemde afdeling sprake van een
explosieve groei van het aantal fraudegevallen waarin stichtingen
deel uitmaken van de modus operandi en/of afschermingsmethode.
Vanwege het gebrekkige toezicht is over de totale omvang van dit
misbruik weinig bekend.

Een indicatie dat de kans niet denkbeeldig is dat het gebruik
van stichtingen een hoge vlucht neemt, kan worden afgeleid uit
opsporingsinformatie waaruit naar voren komt dat de particuliere
handelaren in rechtspersonen steeds meer stichtingen in de
aanbieding hebben. Dit toont eens te meer aan dat men zich op
handelsniveau goed bewust is van de mazen in de regelgeving.

Ter afsluiting van deze subparagraaf zij erop gewezen dat
criminele groepen hun schijnconstructies vanzelfsprekend niet
hoeven op te bouwen rondom n en dezelfde rechtsvorm. Een combinatie
van rechtsvormen kan de ondoorzichtigheid van de fraudeconstructie
zelfs aanzienlijk vergroten. Een eenvoudig voorbeeld van het
laatste vormt de BV, waarvan de aandeelhouders geen natuurlijke
personen zijn, maar stichtingen.

7.3.2. Buitenlandse rechtspersonen

Uit verschillende bronnen – o.a. ECD (1991) en Klarenbeek (1995)
– valt op te maken dat het aantal in Nederland opererende
buitenlandse rechtspersonen in de afgelopen jaren explosief is
gestegen. Klarenbeek (1995) komt uit op een huidig totaal van
10.991 buitenlandse rechtspersonen; minder dan de helft daarvan
(4.664) staat ingeschreven bij de KvK. Hoewel bij gebrek aan
inzicht in de onderzoeksmethode van Klarenbeek enige
voorzichtigheid is geboden bij de interpretatie van dit gegeven, is
het aantal buitenlandse rechtspersonen dat bij de CRI is
geregistreerd gedurende de periode 1989-1993, bijna verdubbeld:
bijna 2.000 buitenlandse rechtspersonen worden door de CRI op
enigerlei wijze in verband gebracht met strafbare feiten. Deze
bevinding lijkt het beeld te bevestigen dat criminele groepen hun
dekmantelfirma’s steeds vaker in het buitenland zoeken.

De buitenlandse rechtspersonen die in Nederland vooral
handelsactiviteiten ontplooien, zijn achtereenvolgens de Delaware
corporations, de Antilliaanse NV’s, de Arubaanse Vrijgestelde
Vennootschappen (AVV’s) en de Engelse Limiteds. De laatste
rechtsvorm lijkt sedert de inwerkingtreding van de elfde Europese
Richtlijn ^Noot aan aantrekkingskracht te hebben
ingeboet. Deze richtlijn beoogt het rechtspersonenrecht, dat in
beginsel een aangelegenheid van de individuele lidstaten is, in
Europees verband te harmoniseren. Enkele voordelen die een Limited
voorheen te bieden had, zoals het ontbreken van een
publikatieplicht, zijn daarmee komen te vervallen. Op de overige
buitenlandse rechtsvormen wordt hieronder nader ingegaan.

De Antilliaanse NV en de Arubaanse Vrijgestelde
Vennootschap

De Antilliaanse en Arubaanse NV’s zijn vooral vanwege de fiscale
voordelen die aan offshore vennootschappen zijn verbonden, geliefde
rechtsvormen. Op de offshore vennootschappen zijn lage
winstbelastingtarieven van toepassing, waarop Nederlandse
ondernemers op basis van de tussen Nederland en de Nederlandse
Antillen en Aruba geldende Belastingregeling voor het Koninkrijk
(BRK) een beroep kunnen doen.

Op 1 juli 1988 werd een nieuwe rechtsvorm gentroduceerd in de
vorm van de Arubaanse Vrijgestelde Vennootschap. Krachtens de
wervende tekst van het Kabinet van de Gevolmachtigde minister van
Aruba waarmee de nieuwe rechtsfiguur werd gepresenteerd, is de AVV:
gericht op zogenaamde financile off-shore en maximale flexibiliteit
met een minimum aan formaliteiten. In combinatie met de snelle en
efficinte bankservices die Aruba biedt, kan de AVV fungeren als
intermediair voor kapitaalstromen en als houdster van in het
buitenland gelegen onroerend goed en andere
vermogensbestanddelen.

Een van de kenmerken van de AVV is dat de activiteiten van de
onderneming per definitie plaatsvinden buiten Aruba. De
vennootschap wordt opgericht – indien gewenst binnen 24 uur! – met
vreemd kapitaal en de aandeelhouders zijn over het algemeen
niet-ingezetenen. Bij de oprichting hoeft slechts n persoon
betrokken te zijn. Een wettelijke vertegenwoordiger – niet zelden
een trustmaatschappij – op Aruba behartigt de belangen van de
rechtspersoon. De formele vereisten voor het oprichten van een AVV
zijn nagenoeg dezelfde als de bepalingen die in acht moeten worden
genomen bij de oprichting van een Nederlandse NV of BV. Een
notarile akte en verklaring van geen bezwaar maken deel uit van de
standaardprocedure. Formeel behoort hiertoe eveneens een
antecedentenonderzoek, maar aan deze laatste voorwaarde wordt in
Aruba niet altijd even strikt de hand gehouden. Deze achilleshiel
in het preventieve overheidstoezicht biedt ruimte voor toetreding
tot de oprichtingsprocedure van personen die eigenlijk niet de
beschikkingsmacht over een AVV zouden mogen hebben. Een andere
zwakke plek wordt gevormd door het feit dat er geen registerplicht
bestaat voor de aandelen op naam. In de praktijk betekent dit dat
zelfs de wettelijke vertegenwoordiger op Aruba niet hoeft te weten
wie er achter de AVV schuilgaat. Het bovenstaande maakt duidelijk
dat de woorden van de Gevolmachtigde minister van Aruba niet alleen
de bonafide, maar ook de criminele ondernemer als muziek in de oren
geklonken moeten hebben. Bij het wegsluizen van criminele
vermogens, het versluieren van vermogensbestanddelen en het
ontlopen van aansprakelijkheid lijkt dit instrument in een
belangrijke behoefte te voorzien. Ten aanzien van het laatste
element moet worden benadrukt dat door gebruikmaking van een
directievoerende AVV of een AVV-aandeelhouder, de aansprakelijkheid
van de directeur/aandeelhouder van een Nederlandse BV aanzienlijk
kan worden beperkt. De AVV biedt met andere woorden uitstekende
schuilmogelijkheden voor personen die zich zo veel mogelijk aan het
zicht van de belastingdienst en de opsporingsdienst wensen te
onttrekken.

Delaware corporations

Delaware corporations ontlenen hun naam aan het feit dat zij
statutair in de Amerikaanse staat Delaware zijn gevestigd. Een
onderscheid kan worden gemaakt tussen de close en de general
corporation.

Close corporations hebben als kenmerk dat de aandelen beperkt
overdraagbaar zijn, het aantal aandeelhouders gelimiteerd is en dat
de aandelen niet verhandeld kunnen worden op de beurs. Close
corporations zijn als rechtsvorm vooral geschikt voor de kleine(re)
ondernemingen (vergelijk de Nederlandse BV).

Bij de general (of open/regular) corporations bestaan geen
wettelijke beperkingen ten aanzien van de overdracht van aandelen.
Evenmin wordt bij deze rechtsvorm het aantal aandeelhouders aan
banden gelegd. In tegenstelling tot de close corporation geldt voor
de general corporation wel de beperking dat aandeelhouders geen
deel uit kunnen maken van het bestuur van de onderneming. Alhoewel
de general corporation in theorie meer is toegesneden op grotere
ondernemingen, maken ook kleine bedrijven vaak gebruik van deze
rechtsvorm. In Nederland komt men zelfs overwegend general
corporations tegen of een combinatie van beide rechtsvormen.

In 1994 was van het totaal aantal ingeschreven buitenlandse
rechtspersonen in Nederland, 23% statutair gevestigd in de
Amerikaanse staat Delaware (Van Velzen, 1995). Genoemd percentage
vormt een ondergrens, aangezien in de berekening slechts de
corporations wier hoofdactiviteiten in Nederland plaatsvinden, zijn
meegenomen.

Oprichting van de Delaware corporation

Oprichting van een corporation naar het recht van de staat
Delaware is eenvoudig en goedkoop. Het is mogelijk om in n dag een
Delaware corporation op te richten. Kan het in drukke tijden enkele
dagen duren voordat de akte in behandeling wordt genomen, tegen
betaling van 50 dollar extra wordt een 24-uurs service verleend.
Voor 100 dollar extra kan men de akte ‘s ochtends brengen en ‘s
avonds afhalen (Van den Braak en Huiskes, 1992). ^Noot De
oprichting geschiedt in de staat Delaware, waar een onderhandse
akte van oprichting wordt opgesteld en ondertekend; een notarile
akte is niet vereist. De akte van oprichting dient slechts aan een
gering aantal voorwaarden te voldoen. De akte dient te
bevatten:

• de naam van de corporation;
• de naam van een in de staat Delaware woonachtige wettelijke
  vertegenwoordiger;
• het in de staat Delaware geregistreerde kantooradres;
  ^Noot
• het doel van de corporation;
• vermelding van het aantal en het type van aandelen dat de
  corporation kan uitgeven;
• de naam en het adres van de oprichter van de corporation en een
  handtekening. De akte kan per post, fax of koerier bij de Division
  of corporations in the Department of State worden afgeleverd. Een
  binnengekomen akte wordt pas in behandeling genomen als de
  verschuldigde kosten zijn betaald. De division controleert de aktes
  vervolgens op de formele vereisten, voorziet de akte van een
  stempel en een dossiernummer en bergt het dossier in het
  administratiesysteem op. De oprichting is hiermee voltooid. Een
  afschrift van de akte van oprichting, voorzien van een
  registratienummer en de aanduiding filed, wordt vervolgens naar de
  opdrachtgever verzonden.

Een Delaware corporation wordt opgericht naar het
vennootschapsrecht van de staat Delaware, de Delaware General
Corporation Law (DGCL). Deze wetgeving bevat nauwelijks dwingende
bepalingen; veeleer draait het in de DGCL om default provisions,
regels die van toepassing zijn, tenzij de statuten anders
vermelden.

In tegenstelling tot Frankrijk, Belgi, de Bondsrepubliek
Duitsland en verschillende andere lidstaten van de EU wordt in
Nederland niet uitgegaan van het werkelijke zetelstelsel –
inhoudende dat het recht van het land van vestiging van de
werkelijke zetel van toepassing is op de buitenlandse rechtspersoon
-, maar vigeert in ons land het incorporatiestelsel. Volgens het
laatste stelsel wordt de buitenlandse rechtspersoon qua oprichting,
inrichting en ontbinding beheerst door het rechtsstelsel van de
staat waarin hij is opgericht. In concreto betekent dit dat op het
handelen van een Delaware corporation in Nederland het
vennootschapsrecht van de staat Delaware van toepassing is.

Misbruik van de Delaware corporation

Met het oog op misbruik van buitenlandse rechtspersonen in het
Nederlandse handelsverkeer is recentelijk een wetsvoorstel
ingediend waarin enkele restricties op het incorporatiestelsel zijn
aangebracht ten aanzien van de pseudo-buitenlandse rechtspersoon.
^Noot Met het laatste wordt gedoeld op de rechtspersoon
die haar werkzaamheden geheel of nagenoeg geheel in Nederland
vervult en die geen werkelijke band heeft met de staat volgens welk
recht zij is opgericht. De meeste van de in Nederland actieve
Delaware corporations mogen hiertoe gerekend worden. Krachtens het
genoemde wetsvoorstel zijn deze rechtspersonen thans verplicht zich
net als Nederlandse rechtsvormen in het handelsregister te laten
inschrijven. Daarenboven moeten naam, rechtsvorm en zetel vermeld
worden op uitgaande stukken en moeten de buitenlandse
rechtspersonen over een minimum van f.40.000 aan geplaatst en
gestort kapitaal beschikken. Ten slotte bestaat een plicht tot
opmaak en publikatie van de jaarrekening. Zolang aan deze
voorwaarden niet is voldaan, zijn de bestuurders hoofdelijk
aansprakelijk. Dat geldt ook voor de (dagelijkse) leiding van en de
beleidsbepalers achter de onderneming.

Ondanks de bovengenoemde aanscherping van het beleid blijft de
Delaware corporation in meer dan n opzicht een aantrekkelijk object
voor (zowel bonafide als malafide) ondernemers. De voordelen van
deze rechtsvorm komen tot uitdrukking in de volgende factoren.
Nederlandse rechtsvorm, die gemiddeld twee tot drie maanden in
beslag neemt. – Tijd: De oprichting is een kwestie van dagen, in
tegenstelling tot de oprichting van een vereist. Dit geldt wl voor
een NV/BV, waarvoor minimaal f.2500 betaald moet worden. Voor –
Kosten: De oprichtingskosten zijn betrekkelijk laag. Een notarile
akte is voor de oprichting niet uitgifte en levering van aandelen
is ook geen notarile tussenkomst vereist. De board of directors
bepaalt de prijs en zorgt voor de emissie.

BV/NV.
– Privacy: Er behoeft geen antecedentenonderzoek plaats te vinden,
in tegenstelling tot bij een Voor criminele groepen is vooral het
laatste element van belang. De toegevoegde waarde van een
Delaware-corporation zit voor hen in de schuilplaats die deze
rechtsvorm te bieden heeft. Door een stroman als oprichter te laten
fungeren, kan men het rookgordijn dat om de criminele activiteiten
is opgetrokken, nog ondoorzichtiger maken.

Behalve als dekmantelfirma voor het wegsluizen van
wederrechtelijk verkregen voordeel leent de Delaware corporation
zich uitstekend voor het plegen van belasting- en premiefraude.
Zowel de belastingdienst als de bedrijfsverenigingen vissen bij
deze rechtsvorm regelmatig achter het net, doordat door de
aangeslagen corporations eenvoudigweg wordt ontkend dat zij in
Nederland activiteiten aan de dag hebben gelegd.

Het plegen van fraudedelicten met behulp van Delaware
corporations is vanwege het negatieve imago waarmee deze
vennootschappen behept zijn, de afgelopen jaren overigens, wel
moeilijker geworden. De onbekendheid met, en ondoorzichtigheid van
de organisatie en kapitaalstructuur van Delware corporations heeft
in het handelsverkeer tot een grotere mate van voorzichtigheid
geleid. Deze voorzichtigheid komt onder meer tot uitdrukking in het
vragen om een extra (priv) zekerheidsstelling en het verkorten van
de krediettermijnen (Van Velzen, 1995). Delaware corporations
worden niet alleen misbruikt ter afscherming van illegale
handelsactiviteiten, maar ook om de oprichters/bestuurders van een
Nederlandse BV of NV buiten beeld te houden. Zo zijn bij de
afdeling Rechtspersonen van het ministerie van Justitie 4.074
buitenlandse rechtspersonen – waaronder een groot aantal Delaware
corporations – aangetroffen, die fungeerden als
oprichter/bestuurder van een Nederlandse rechtspersoon. Personen
aan wie vanwege een recent faillisement, een strafblad of enige
andere reden een VVGB moeten worden onthouden, kunnen met behulp
van de hierboven beschreven omweg alsnog de beschikkingsmacht
krijgen over een Nederlandse vennootschap. Het preventieve toezicht
van de overheid op de oprichting van Nederlandse rechtspersonen
wordt aldus ernstig bemoeilijkt.

Niet van belang ontbloot ten slotte is het feit dat het toezicht
op de Delaware corporation in een aantal opzichten ernstig te
wensen overlaat. In geval van een faillisement van een Delaware
corporation wordt hiervan in geen enkel register in Delaware
melding gemaakt. Tevens dient te worden benadrukt dat de
corporation, wanneer het faillisement wordt uitgesproken wegens
gebrek aan baten, niet van rechtswege ophoudt te bestaan. De
Nederlandse rechter is niet bevoegd buitenlandse rechtspersonen die
in Nederland actief zijn, te ontbinden. Uit onderzoek van Van
Velzen (1995) blijkt bovendien dat de gegevens van Delaware
corporations in het Nederlandse handelsregister vaak foutief
vermeld of achterhaald zijn. Een dergelijk vervuild bestand biedt
personen die misbruik van deze vennootschappen willen maken, nog
meer speelruimte.

Resumerend kan worden gesteld dat het toezicht op rechtsvormen
waarvan de statutaire zetel buiten de Europese Unie ligt, in meer
dan n opzicht problematisch is. Controle op de oprichting van
dergelijke rechtsvormen is vanuit Nederland vrijwel onmogelijk. In
het bijzonder wreekt zich de omstandigheid dat geen
antecedentenonderzoek kan plaatsvinden ten aanzien van de bij de
oprichting betrokken bestuurders. Ook in het geval van
bestuurswisselingen zal men, ondanks de huidige meldingsplicht aan
de KvK, nog regelmatig in het duister tasten. Niet alleen de
grondfeiten die met behulp van buitenlandse rechtspersonen kunnen
worden gepleegd – zoals het versluieren van criminele winsten en
het plegen van belasting- en premiefraude – kunnen als zorgwekkend
worden aangemerkt; ook het gegeven dat verschillende buitenlandse
rechtsvormen – in het bijzonder de Delaware corporation en de AVV –
worden aangewend om het preventieve overheidstoezicht op de
Nederlandse BV en NV te frustreren, is fnuikend voor het
rechtspersonenverkeer en het beginsel van goed vertrouwen dat
daaraan ten grondslag ligt.

vorige        
volgende        
inhoudsopgave en zoeken