4.4. De kwetsbare positie van de accountant
De accountant lijkt om drie redenen interessant te kunnen zijn
voor de georganiseerde misdaad. Men kan zijn technische kennis
benutten voor het witten van misdaadgeld of het afdekken van zwart
geld. Men kan bij criminele handelingen gebruik maken van zijn
professionele uitstraling in contacten met derden, bijvoorbeeld
banken en bedrijven. Tot slot kan de openbaar accountant die een
goedkeurende verklaring geeft bij een jaarrekening of anderszins
zijn goedkeuring hecht aan bepaalde financile gegevens, gebruikt
worden om een onjuist beeld te geven van de financile positie van
een onderneming. Hierdoor kunnen belanghebbenden zoals beleggers,
aandeelhouders en potentile aandeelhouders op het verkeerde been
worden gezet. In zo’n geval wordt misbruik gemaakt van de positie
van de openbaar accountant als betrouwbare verschaffer van
financile informatie.
Er is een spanningsveld tussen aan de ene kant de gevraagde
objectiviteit van de accountant en aan de andere kant een zekere
afhankelijkheid ten opzichte van de opdrachtgever of de onderneming
waar de accountant werkzaam is. Het is, met andere woorden, de
vraag of de accountant altijd in voldoende mate onpartijdig en
objectief kan zijn. Emanuels (1995) heeft aan openbaar accountants
een achttal aan de praktijk ontleende casussen voorgelegd die de
accountant voor een professioneel dilemma stellen. Hieruit bleek
dat deze accountants gevoelig zijn voor de wensen en eisen van de
clinten. Volgens Emanuels (1995, p. 160) gaat dit vooral op voor
situaties waarbij de invloed en macht van de clint ten opzichte van
de accountant relatief groot is. Hij noemt in dit verband twee
ontwikkelingen die de onafhankelijkheid van de openbaar accountant
bedreigen (pp. 13-15). Enerzijds een grotere concurrentie door de
toename van de commercialisering en het aantal RA’s en AA’s.
Anderzijds signaleert hij het mondiger worden van de klant, die
zich steeds minder onvoorwaardelijk onderworpen voelt aan controle
door een toegenomen financile kennis binnen de bedrijven en doordat
de accountant zich steeds meer opstelt als gesprekspartner
door als adviseur en vertrouwensman op te treden van de
gecontroleerde organisatie. Volgens de auteur vragen deze
ontwikkelingen van de accountant een steeds grotere inspanning om
bij zijn controle onafhankelijk te blijven.