Als film zou dit een knallend succes zijn. Zuidafrikaanse huurlingen die orde op zaken stellen in andere Afrikaanse landen. En als helden worden onthaald, als bevrijders die korte metten maakten met de rebellen. Een volgend shot. Een Zuidafrikaan als piloot van een Russisch MiG-gevechtsvliegtuig, zij aan zij met een officier uit de Oekraine. Zonder de tolk tussen hen in, een Afrikaan die in Moskou heeft gestudeerd, kunnen ze elkaar niet verstaan.Vroegere aardsvijanden, die nu bereid zijn hun leven voor elkaar te wagen.

De ironie van de situatie maakt het tot méér dan een gewone oorlogsfilm. Maar ook de liefhebber van het platte geweld komt aan zijn trekken.
‘De MiG dubbelloops 23 mm kanon is een prachtig wapen. Heel precies, en heel effectief tegen gronddoelen. Meestalgebruikten we bommen van 250 of 500 kilo, af en toe ook napalm en raketten. Maar de meest effectieve bom die we hebbengebruikt, was de Russische RBK SWAB, een clusterbom van 500 kilo. Toen we omkeken nadat we die hadden afgevuurd, zag je honderden explosies afgaan over een afstand van minstens 300 meter. Een mooi wapen voor loopgraven.’

Diamant

Alleen is dit geen scenario voor een film. De spannende verslagen van oorlogsvoering in de jungle staan in Soldiers of Fortune en andere legerbladen. De hoofdrolspeler is Executive Outcomes, een in 1989 door Eeben Barlow opgericht huurlingenbedrijf gespecialiseerd in militaire praktijken. Het grootste deel van de duizend EO-soldaten komt bij de meest beruchte commando’s van het apartheidsregime vandaan. De drie EO-directeuren zijn daar een perfecte afspiegeling van. Eeben Barlow was de tweede man van het 32ste Buffalo Bataljon, Laffras Luitingh zat bij het 5e Reconnaissance Commando, de Reccies, en Nic van den Bergh was luitenant-kolonel in de Parachute Brigade, de Parabats. Met het -eveneens goed vertegenwoordigde- doodseskader Koevoet vormden deze elite-eenheden jarenlang de voorhoede van de destabiliseringscampagnes in Zuidelijk Afrika. Tegenwoordig brengen dezelfde mensen vrede op het continent.
Het verhaal speelt zich af in het hier en nu, de plek is een willekeurig land met problemen.
Sierra Leone bijvoorbeeld, op de Afrikaanse Westkust. Dat land kampte met een burgeroorlog die de economie ontwrichtte en duizenden slachtoffers maakte. Het militaire regime kreeg de rebellen van het Revolutionairy United Front (RUF) niet onder controle. Sierra Leone is rijk aan grondstoffen als diamant en goud en was lang ‘s werelds grootste exporteur van gember. Toch staat het nummer zes op de lijst van armste landen. Vijf jaar burgeroorlog bracht het land op de rand van de afgrond. Bijna een kwart van de bevolking zat onder erbarmelijke omstandigheden in vluchtelingenkampen en 300.000 mensen hebben het land verlaten.
Dit is de situatie in 1995. De rebellen beheersen grote delen van het land, en zijn de hoofdstad Sierra Leone op 30 kilometer genaderd. Het kost niet veel moeite de militaire leider kapitein Valentine Strasser ervan te overtuigen dat Executive Outcomes de enige oplossing is om zijn regering te redden. EO brengt een eigen troepenmacht van 500 man mee, een strak georganiseerd team dat goed op elkaar is ingespeeld. De klus is in een paar maanden geklaard. Het RUF ziet zich gedwongen aan de onderhandeltafel een vredesaccoord te tekenen.
Executive Outcomes drilde het regeringsleger tot een samenhangend geheel, dat later zonder verdere ondersteuning stand moest kunnen houden. Doorslaggevend echter waren de verliezen die de rebellen moesten incasseren, de eerste in al die jaren oorlog. De mannen van EO vochten zelf in de voorste linies. Om te beginnen werd het gebied van de diamantmijnen teruggewonnen. Nachtelijke verkenningsacties en forse luchtaanvallen ondermijnden de moraal van het verzet. De bevolking keert terug naar steden die ze maanden tevoren waren ontvlucht. Zo kon het gebeuren dat Zuidafrikanen als bevrijders werden bejubeld, als boodschappers van Mandela. In maart 1996, nog geen jaar na de komst van Executive Outcomes, werden in Sierra vrije verkiezingen gehouden, de eerste sinds 1967.
De faam was hen vooruitgesneld vanuit Angola. Executive Outcomes was daar in 1993 op uitnodiging van de regering voor de heropbouw van het Angolese leger en de bestrijding van de UNITA-rebellen. De 16e Brigade van de Forces Armadas Angolas was in 1988 praktisch met de grond gelijk gemaakt, door het Zuidafrikaanse leger. De Unita was jarenlang een belangrijke bondgenoot van Zuid Afrika in de strijd tegen het marxistisch bewind van Angola. Nu waren de rollen omgekeerd. De mannen van EO kenden alle zwakke plekken van hun voormalige vriendjes, en twijfelden niet daar gebruik van te maken. De UNITA werd verdreven uit de gebieden met de diamantmijnen, de oliewingebieden en uit de belangrijkste dorpen en steden. Honderden rebellen verloren hierbij het leven, maar ook twintig huurlingen kwamen in bodybags terug uit de strijd. In november 1994 tekende de Unita een vredesaccoord, waarmee een einde kwam aan de Angolese burgeroorlog.

Moderne Blitzkrieg

Hoe komt Executive Outcomes zo succesvol?
Professionele troepen en gedisciplineerde inzet, zeggen ze zelf. En methodes gebruiken die nieuw zijn voor het gebied. Lange afstand verkenningen, ook vanuit vliegtuigen met infrarood- apparatuur bijvoorbeeld. EO is bijzonder bekwaam in het analyseren van afgeluisterde communicatie, terreinfoto’s en andere inlichtingen, zeggen militaire experts. In Sierra Leone werkte EO samen met de Kamajos, een traditioneel jagersvolk dat de jungle op haar duimpje kent. Als gezworen vijanden van de rebellen waren die gaarne bereid EO van inlichtingen te voorzien over routes en schuilplaatsen van het RUF.
De grote kracht van Executive Outcomes ligt in de snelle verrassingsaanval. In Angola werd de nachtoffensief geïntroduceerd. ‘Vroeger wist je zeker dat je ‘s nachts goed kon slapen,’ vertelt een Unita soldaat aan Armed Forces Journal, ‘De nieuwe tactieken van deze oorlog betekende dat het vechten ‘s nachts doorging, infanterie-eenheden onder leiding van de Executive Outcomes jongens kwamen diep achter onze linies. We konden niet meer rusten. Dat verzwakte ons enorm.’
De moderne Blitzkrieg kan niet zonder geavanceerde wapens. EO maakt gebruik van tegen personen gerichte wapens die gerust geraffineerd en meedogenloos genoemd kunnen worden. De Fuel Air Explosive heeft als bijnaam ‘de atoombom voor mensen zonder geld’, en dat is niet voor niets. Op het moment dat de bom de grond raakt barst hij open en ontstaat een mist van brandbare vloeistof. De daaropvolgende explosie veroorzaakt een storm van vuur die alle zuurstof wegtrekt en orkaan-achtige luchtdrukverschillen, genoeg om alles en iedereen binnen een straal van een vierkante kilometer te vernietigen. De clusterbommen die in Sierra Leone naar beneden kwamen, probeert de Verenigde Naties -net als napalm- al jaren aan banden te leggen via de Inhumane Weapons Convention.

Wat zijn dat voor mensen, die werken voor Executive Outcomes?
‘Ik heb een hoop verschrikkelijke dingen gedaan, dat kan ik nu niet meer veranderen’ zegt een van hen, ‘Jan’, tegen Harper’s Magazine. Als verdediger van de apartheid raakte Jan gewend aan het uitvoeren van martelpraktijken, dat hoorde erbij. Zijn eenheid, het 32ste Buffalo Bataljon, was beroemd in Zuid Afrika omdat het de hoogste ‘kill rate’ had. Jan is er nog steeds trots op. Na de vrijlating van Mandela veranderde alles. De voormalige helden van het apartheidsregime raakten hun baan kwijt. Executive Outcomes is voor een groot deel opgebouwd uit mensen die hun hele leven niets anders hebben gedaan dan vechten. De overgang naar moorden voor de bankrekening gaat niet altijd zonder problemen. EO-er Jan deed zijn werk vroeger uit loyaliteit met het apartheidsregime, uit overtuiging: ‘Maar als je niet meer aan het moorden bent voor je regering of voor je land, dan ben je een moordenaar. Wat zegt dat over mij?’
De mentaliteit van de soldaten is niet veranderd. Ze houden van een goed gevecht en bovendien, het is het enige vak dat ze hebben geleerd. EO-piloten die in Sierra Leone moeite hadden met het maken van onderscheid tussen rebellen en burgers onder het ondoordringbare dek van planten en bomen, kregen van de plaatselijke commandant als antwoord: ‘Kill everybody’. En dat deden ze.

Outcomes een uitkomst

Huurlingen, dat woord kent Eeben Barlow (40) niet. De oprichter van Executive Outcomes spreekt liever van consultants, militaire adviseurs en van experts. Barlow werkt aan het verwezenlijken van zijn droom, de opbouw van de beste militaire adviesfirma van de wereld. Zijn bedrijf is een aantrekkelijk alternatief voor oude kameraden: duikers, cryptografen, luchtverkenners, springstofexperts, undercovers – als ze maar goed getraind zijn en veel ervaring hebben. De verhouding van 30% blank en 70% zwart personeel -zeer succesvol gebleken bij de special forces van het apartheidsregime- werd gehandhaafd. Vrouwen zijn niet welkom. EO onderhoudt geen permanente troepenmacht, maar werkt met contracten op jaarbasis. Het salaris is niet gering. Een recent VN-rapport over huurlingen noemt bedragen van 15.000 tot 18.000 dollar per maand, plus een royale levensverzekering.
‘Wij bieden de meest professionele trainingspakketten voor alle aspecten van oorlog te land, ter zee en in de lucht’ belooft de glanzende brochure. Opleiding van infanteristen, parachutisten en artillerie-eenheden. Opbouw van militaire politie en inlichtingendiensten en training in guerilla technieken. Wat u maar wilt.
Executive Outcomes presenteert zich als een apolitiek bedrijf, dat hard maar eerlijk is. ‘Wij werken uitsluitend met legale, democratische regeringen’ verklaren de directeuren tegen iedereen die het maar horen wil, en dat verhaal slaat aan. De aanvankelijke internationale scepsis begint te verdwijnen. EO laat zien hoe een kleine maar effectieve force orde op zaken kan stellen. ‘Wij proberen groei en democratie in Afrika te bevorderen door stabiliteit te brengen en buitenlandse investeringen,’ zegt EO’s tweede man Lafras Luitingh, ‘Als wij het zuiden en oost en west Afrika kunnen stabiliseren, is dat een grote verbetering voor het hele continent.’ Hij voegt daar aan toe: ‘Wij zijn de enige mensen op deze planeet die bereid zijn dat te doen.’
En dat valt niet te ontkennen. In landen waar burgeroorlog betekent dat bendes elkaar oren, neuzen en andere lichaamsdelen afhakken, en waar de moraal van het leger niet veel beter is, lijkt Executive Outcomes een uitkomst. De Zuidafrikanen recruteren geen kindsoldaten, ze hoeven niet uit plunderen om aan eten te komen, en ze hebben geen etnische vooroordelen die kunnen leiden tot de meest verschrikkelijke slachtpartijen.
De reputatie van EO als betrouwbaar en efficiënt begint ook door te dringen op internationaal niveau. Buitenlandse regeringen, die hun eigen manschappen niet willen riskeren, en bang zijn mislukte invasies, hebben steeds minder moeite met de moderne huurlingenlegers. ‘Moreel gezien is het verwerpelijk om gebruik te maken van privé-legers om de orde te herstellen in zwakke Afrikaanse staten’ schrijven twee vooraanstaande Amerikaanse defensie-specialisten in African Security Review. Maar de praktijk laat niet veel keus. ‘In die landen waar het de internationale gemeenschap ontbreekt aan de wil, en waar het regionale organisatie zoals de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid ontbreekt aan de mogelijkheden, is particulier ingrijpen een welkom alternatief op helemaal niets doen.’
Ook de Britse inlichtingendienst roemt de rol van Executive Outcomes in het Afrika ten zuiden van de Sahara. Een top secret rapport -met stempel UK Eyed Alpha– constateert dat de OAE wel eens ‘gedwongen zou kunnen zijn om EO een contract te bieden voor het regelen vredeshandhaving op het hele continent.’
Executive Outcomes wacht niet tot de geachte afgevaardigden daarover een besluit nemen. Eeben Barlow is al begonnen met de oprichting van een eigen snel-inzetbare vredesmacht, die overal in Afrika binnen 24 uur militaire ondersteuning moet kunnen bieden.
Tot zover is het PR-offensief geslaagd. Dat is niet zo verwonderlijk. Eeben Barlow is gespecialiseerd in het bewerken van de media. Tot kort voor de afschaffing van de apartheid had hij de leiding over inlichtingenoperaties in West Europa. Het ANC in een kwaad daglicht stellen was zijn belangrijkste doel. Barlow voerde journalisten met desinformatie, onder andere over wapendeals tussen het ANC en de IRA. Daarnaast moest hij een netwerk van frontstores opzetten om de olieboycot te omzeilen en Zuidafrikaanse wapens te verkopen in het buitenland. Ook die ervaring komt het nu goed van pas.

Sleutelrol

Executive Outcomes is een leger zonder land. Is dat een particuliere vredesmacht? Of is er eerder sprake van privatisering van oorlogsvoering? Heeft EO uitsluitend goede bedoelingen, of is er een geheime agenda?
Het antwoord op deze vragen ligt in de wijze van betaling. Executive Outcomes is niet goedkoop, en de landen die het leger inhuren zijn arm. Dat wil zeggen, er zit geen geld in de staatskas, maar tegelijkertijd is er een overvloed aan natuurlijke rijkdommen.
Het eerste contract met Angola kostte het land 40 miljoen Amerikaanse dollars, in 1995 kwam EO nog een keer terug voor 95 miljoen dollar en bleef op basis van aanvullende maandcontracten tot januari 1996. Vijfhonderd man laten vechten in Sierra Leone kostte EO naar schatting 1,5 miljoen dollar per maand, de rekening aan de regering was ongetwijfeld twee keer zo hoog.
Hoe worden deze rekeningen betaald? In natura, tenminste voor een deel. In ruil voor rust aan het front, bedingt Executive Outcomes exploitatievergunningen voor diamanten, concessies voor olievelden of licenties voor handelsondernemingen. Achter het huurlingengenootschap ligt een netwerk van bedrijven verscholen dat zich toelegt op de exploitatie van natuurlijke rijkdommen. Het consortium maakt zich onmisbaar. De regering wordt voor haar inkomsten grotendeels afhankelijk van aan EO verwante ondernemingen in de mijnbouw, en kan tegelijkertijd niet zonder de politieke bescherming van de EO-beveiligingstak. Het geld stroomt binnen.
Eeben Barlow is over dit onderwerp absoluut niet aanspreekbaar. In interviews weigert hij categorisch ook maar één woord te zeggen over zijn economisch imperium. Alle betrokkenen hebben strikte instructies: contacten met Executive Outcomes zijn er niet, en verder ‘geen commentaar’.
Dat is niet lang meer vol te houden. De mist van geheimzinnigheid trekt langzaam op. De paraplu waaronder deze zakelijke activiteiten schuilgaan is de holding Strategic Resources Corporation Ltd (SRC). In de directie: Eeben Barlow, Laffras Luitingh en een derde EO-man: Nicolaas Palm. De samenhang tussen de dochter- en nevenondernemingen is bijzonder moeilijk te doorgronden. De namen van de verschillende bv-tjes en desamenwerkingsconstructies veranderen voortdurend. Te snel, verzucht een bron bij de Franse inlichtingendienst tegenover de pers: ‘We kunnen ze gewoon niet bijhouden.’
Veel lijntjes komen samen in Londen, op de King’s Road 535. Dat is niet alleen het officiële vestigingsadres van Executive Outcomes. Ook Heritage Oil & Gas, DiamondWorks, de eigenluchtvaartmaatschappij Ibis Air en Sandline International, een nieuw front voor de huurlingenactiviteiten houden hier kantoor. En niet te vergeten: Branch International -met een reeks dochters als Branch Mining en Branch Energy- gespecialiseerd in de goud, diamant en olie business. Centrale figuur op de King’s Road is Anthony Buckingham, manager van Heritage Oil & Gas. Hij was het die Executive Outcomes naar Angola haalde om de belangen van zijn oliebedrijf daar veilig te stellen. De uitvoering van de opdracht maakte zoveel indruk dat EO een contract kreeg aangeboden van de regering. Ook in Sierra Leone speelde Buckingham een sleutelrol. Hij wist het generaalsbewind over te halen de hulp van Executive Outcomes in te roepen. Meteen toen de rebellen uit het diamantdistrict bij Kono waren verjaagd, verwierf Branch Energy lucratieve concessies voor de exploitatie van de mijnen. In de directie van Branch Energy (de hoofdaandeelhouder van Heritage): Tony Buckingham.
Buckingham is niet zomaar iemand. Hij is directeur van de uitgeverij Fourth Estate, voor 50% eigendom van de progressieve Engelse krant The Guardian. Daarnaast onderhoudt Buckingham goede contacten, zowel zakelijk als privé, met sir David Steel. Deze voormalige leider van de Liberals is directielid van Heritage Oil & Gas en voelt zich met de overige activiteiten van zijn zakenvriend enigszins in verlegenheid gebracht, zo verklaarde hij tegenover The Observer. Sir David Steel is niet de enige die zich zorgen maakt.
De speciale VN-rapporteur van huurlingenactiviteiten, Enrique Ballesteros is zeer verontrust over de methodes van Executive Outcomes. In zijn verslag van november 1996 concludeert hij: ‘Zodra de situatie enigszins stabiel is, begint de firma de concessies te exploiteren door het oprichten van een reeks dochterondernemingen, die op hun beurt actief worden in de sectoren luchtvaart, wegenbouw en import en export. Op die manier nemen ze belangrijke, om niet te zeggen dominante posities in het economische leven van die landen in’. Zulke deals, waarschuwt Ballesteros, brengen de nationale soevereiniteit van de landen die huursoldaten in dienst nemen in gevaar.

Militaire hardware

Het Engelse top secret rapport heeft een nog scherper eindoordeel. ‘Zoals het er nu uitziet zal Executive Outcomes steeds rijker worden en machtiger, en in staat zijn om werkelijk gezag uit te oefenen. Dat kan zelfs betekenen militaire regimes in het zadel houden. Als de groei op deze voet verder gaat, kan hun invloed ten zuiden van de Sahara cruciaal worden.’ Dat zou wel eens kunnen kloppen. Het werkterrein van deze makelaars in oorlog en vrede beperkt zich allang niet meer tot krisisinterventie, beveiliging en mijnbouw.
In Zuidafrikaanse regeringskringen circuleert een vertrouwelijke lijst met vijftig bedrijven, die de afgelopen drie jaar actief waren in niet minder dan 34 Afrikaanse landen. Deze aan EO en SRC gelieerde ondernemingen zijn van alle markten thuis. Een paar voorbeelden. Advanced System Communication doet in communicatie van telefoonnetten tot satellietsystemen. Aqua Nova boort naar water en levert geologische onderzoeksrapporten. Bridge International legt zich toe op wederopbouwprojecten en humanitaire hulp. Applied Electronic Services verkoopt contraspionage-apparatuur. Verder zijn er bedrijven die zich specialiseren in ziekenhuisbouw, in computersoftware of in het weghalen van landmijnen. Het imperium van Eeben Barlow lijkt zich in stilte voor te bereiden op het beheer van grote delen van Afrika.
Wat kan hiertegen ondernomen worden? De maatregelen die de diverse instanties verzinnen, zijn achterhaald voor ze goed en wel zijn uitgevoerd. Onder druk van de VN, de Wereldbank en het IMF moesten de huurlingen vertrekken uit Angola en Sierra Leone. Dat deden ze, maar niet voordat ze hun zaakjes goed hadden geregeld, ondergebracht bij firma’s die geen Executive Outcomes heten. De ANC-regering heeft een wet in voorbereiding die activiteiten van landgenoten als huursoldaat in het buitenland verbiedt. De verkoop van militaire diensten, inclusief training, moet aan dezelfde regels onderworpen worden als handel in militaire hardware. Eeben Barlow maakt zich daarover geen zorgen, er zijn genoeg landen die hen onderdak willen bieden zegt hij. De Waarheidscommissie die onder voorzitterschap van ds. Tutu onderzoek doet naar wandaden begaan onder het apartheidsregime, heeft tot nu toe wonderlijk weinig belangstelling voor de ex- leden van de doodseskaders. Dat kan te maken hebben met afspraken tussen de regering van Mandela en Executive Outcomes. Een paar jaar geleden was Eeben Barlow zo verstandig de ANC-regering op de hoogte te stellen van het EO-contract met buurland Angola. Gauteng premier Tokyo Sexwale begreep het voordeel van tewerkstellingsprojecten in den vreemde voor potentiële onrustzaaiers. Zolang de boys lekker buiten spelen vormen ze immers geen gevaar voor het democratiseringsproces in Zuid Afrika.
De laatste maanden waait de wind uit een andere hoek. De rol die Mandela voor Zuid Afrika ziet weggelegd, als vredestichter op het continent, ligt meer in de lijn van onderhandelen. Dat laat zich moeilijk rijmen met het steeds openlijker militair optreden van de op winst beluste particuliere vredesmacht. Het rumoer rond Executive Outcomes wordt gevoed door een lastercampagne hoogstwaarschijnlijk vanuit de militaire inlichtingendienst. Ex-collega’s die zijn blijven geloven in de blanke overheersing beschouwen de moderne huurlingen als verraders van de goede zaak. De commotie moet de aandacht afleiden van deze extreem-rechtse fracties die zich ondergronds voorbereiden op de restauratie van het apartheidsregime, waarschuwen Zuidafrikaanse bronnen.
Executive Outcomes heeft het niet makkelijk. De geruchten over contacten met de Zaïrese dictator Mobutu wist Eeben Barlow begin dit jaar met succes te ontkrachten. Executive Outcomes keek de kat uit de boom blijkt nu. Begin april signaleerde een mijnondernemer een delegatie van EO in Goma, het hoofdkwartier van de rebellen. Hij herkende, volgens de Belgische krant De Morgen, mensen die hij in Angola aan het werk had gezien. Ook Branch Energy was present en had in Goma een gesprek met de rebellenminister van Financiën Mowtanga. Het credo ‘EO werkt uitsluitend voor legale democratische regeringen’ heeft kennelijk zijn langste tijd gehad. Als het beter uitkomt trekt Eeben Barlow een ander scenario uit de kast.

Exit

En niet ieder verhaal heeft een happy end. Buiten Afrika hebben de huurlingen de regie minder goed onder controle. De regering van Papua Nieuw Guinea had via Sandline International Executive Outcomes ingehuurd om een eind te maken aan de onafhankelijkheidsstrijd op Bougainville. Acht jaar geleden kwamen de eilandbewoners in opstand tegen de milieuschade die de grote kopermijn Panguna aanrichtte en tegen het gering aandeel van de winst van de mijn dat op het eiland achterbleef. De situatie escaleerde toen rebellen via sabotage de mijn tot sluiting dwongen. Sinds eind jaren tachtig hebben de gevechten aan zo’n 15.000 mensen het leven gekost. Executive Outcomes moest uitkomst brengen, maar dat ging mooi niet door. Op de valreep, eind februari, verzet legerleider Jerry Singirok zich tegen de hoge prijs van de huurlingen, terwijl zijn eigen mannen nauwelijks te eten hebben. Het plan lekt uit en zorgt voor grote politieke onrust op Papoea Nieuw Guinea. Inmiddels zijn zowel de premier als de minister van Defensie en de legerleider afgetreden, om een staatsgreep danwel militair ingrijpen van voormalig moederland Australië te vermijden. Huurlingen exit, Sandline-directeur Tim Spicer in het cachot.
En nog is het doek niet gevallen. De rechtbank in Papua Nieuw Guinea onderzoekt met een speciale commissie hoe de deal tot stand is gekomen. De hoorzittingen begin april bieden een onthullend kijkje achter de schermen. De eerste contacten dateren van een jaar geleden, meldt de Sidney Daily Herald. Tim Spicer vertelt de rechter over zijn geheime ontmoeting met onder andere de (nu ontslagen) legerleider Jerry Singirok en de (inmiddels afgetreden) minister van Defensie van Nieuw Papua Guinea. Ook aanwezig op deze eerste vergadering is -surprise, surprise- Tony Buckingham. De PNG-officials vragen bijstand bij militaire interventie en een arsenaal Russische gevechts-helikopters. 30 miljoen dollar hebben ze daar voor over. De financiering blijkt een probleem, maar daar weet Tim Spicer een oplossing voor. In een brief -op 1 augustus 1996 gefaxt aan de PNG minister van Defensie- biedt hij zich aan als geldschieter. De terugbetaling kan geregeld worden in ruil voor mijnconsessies. Aandeelhouder worden van de mijnbouwgigant RTZ die de Panguna kopermijn bezit, is het idee. De details komen van Tony Buckingham. Het voorstel in de fax: ‘We vormen een joint venture met uw regering, onszelf en RTZ om [de mijn] te heropenen en te exploiteren op het moment dat die heroverd is. Wellicht kan RTZ bereid gevonden worden om een deel van de kosten en de militaire operatie om de mijn te heroveren te financieren.’ De premier van PNG is eind vorig begonnen met het opkopen van aandelen in de kopermijn, precies volgens Buckingham’s plan.
Maar ergens ging het mis. Wat de rol van Australië is geweest in de ommezwaai van de legerleiding moet nog blijken. Voor Executive Outcomes is er geen redden meer aan. Het imago van de hoofdrolspelers als de good guys loopt een gevoelige deuk op. Ontkennen heeft geen zin meer, nu Tom Spicers correspondentie op straat ligt. Moderne roofridders ten voeten uit: ‘U kent onze staat van dienst. Wat wij te bieden hebben is een effectief low key security programma gecombineerd met investeringen van hoog niveau op het gebied van olie en mineralen.’
Eeben Barlow overweegt zijn bedrijf te verkopen om te gaan rentenieren op een tropisch eiland. Bougainville zal dat niet zijn.