Dat is een van de gevaren van de zogeheten pasjesfraude. Patiënten zijn niet alleen onvindbaar voor de debiteurenadministratie, maar ook voor artsen. Bovendien raken door gesjoemel medische dossiers vervuild, wat tot gevaarlijke situaties kan leiden. Wie bijvoorbeeld een paar zakken van de verkeerde bloedgroep krijgt toegediend, maakt zoveel antistoffen aan dat hij daaraan kan overlijden.

‘Kun je dat nog een medische fout noemen?’, vraagt een AMC- woordvoerder. Om dergelijke gevaren te vermijden, is het academische ziekenhuis voorstander van een wettelijke identificatieplicht voor patiënten. ‘Ook de uitleners van de pasjes zijn gevaarlijk bezig. Het tegengaan van financiële fraude is voor ons slechts een bijkomend voordeel.’ De kans dat een groep onverzekerden zich dan niet meer durft te melden, is volgens het ziekenhuis klein.
Een identificatieplicht voor patiënten, zoals minister de Geus van Volksgezondheid die momenteel voorbereidt, roept de vraag op wat er moet gebeuren met patiënten die zich niet kunnen of willen legitimeren. Het College van Zorgverzekeringen buigt zich momenteel over dit dilemma. Ziekenhuizen, blijkt uit een telefonische rondgang, lijken niet van plan patiënten weg te sturen.
Dat ondermijnt pogingen van minister en zorgverzekeraars om deze zorgfraude aan te pakken. Een paspoort mag geen voorwaarde zij voor zorg, stelde de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen woensdag. ‘Dat vinden wij een sympathiek standpunt’, zegt directeur Wim van der Meeren van het St. Elisabeth-ziekenhuis in Tilburg. ‘Wij zijn er om iedereen te helpen. Ook de neergeschoten crimineel en de illegaal.’

Van der Meeren kan zich niet voorstellen dat hij voortaan iemand naar huis gaat sturen die zich niet kan identificeren. ‘Dat is wel erg ver van onze basishouding verwijderd.’
Die houding wordt gedeeld door andere grote ziekenhuizen zoals het Amsterdamse OLVG, Het Medisch Centrum Haaglanden en het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. Een woordvoerder van dat laatste ziekenhuis erkent: ‘In iedere videotheek moet je een paspoort laten zien, maar hier kun je D. Duck invullen en een behandeling van duizenden euro’s krijgen.’ De kwaliteit van de zorg is daarmee volgens haar niet gediend.
Daarom vervangt het Reinier de Graaf Gasthuis binnenkort de ponskaart voor barcodes en verlangt het voor het eerst een identificatiebewijs. Maar als iemand dat niet bij zich heeft, zal deze niet worden weggestuurd. ‘Medisch urgente gevallen helpen wij natuurlijk altijd. In alle andere gevallen moet uiteindelijk een arts beslissen of we tot behandeling overgaan.’ Het ziekenhuis heeft, net als alle medische instellingen, een apart potje voor dubieuze debiteuren.

Het AMC vraagt nieuwe patiënten al vijf jaar hun paspoort mee te nemen. Slechts 50 procent geeft daaraan gehoor. ‘Als we al die mensen weigeren, levert dat enorme logistieke en sociale problemen op’, vreest de woordvoerder. Een wettelijke plicht, hoopt hij, kan helpen het percentage ongelegitimeerde patiënten te verkleinen.
Maar volgens hem zal er altijd een kleine groep onverzekerden blijven bestaan. Dat waren er 296 in 2001 en afgelopen jaar naar verwachting weer meer. Aan een schatting van het aantal geleende pasjes waagt het AMC zich niet.