Als een lidstaat van de Europese Unie om overlevering (uitwisseling van personen binnen de EU) vraagt, moet die binnen maximaal 90 dagen plaatsvinden. Nadat de door de Nederlandse politie aangehouden persoon meewerkt, wordt deze meteen overgedragen aan de autoriteiten van het Europese land dat om de overlevering verzocht. De Nederlandse rechter is administrateur geworden. Hij houdt zich bijna niet meer inhoudelijk met de zaak bezig, maar bekijkt alleen of de identiteit van de verdachte overeenkomt met de persoon in het overleveringsbevel en of de aanvraag volledig is ingevuld.

Zo konden de Hongaarse autoriteiten op een standaardformulier aankruisen dat ze Louis van B. van drugshandel verdachten. Louis van B. werd om die reden in 2008 gearresteerd, vastgezet in de gevangenis van Heerhugowaard en overgeleverd aan Hongarije. Geketend als een middeleeuwse gevangene met een metalen staaf in zijn broek werd Van B. door de drukke passagiershal van de luchthaven van Boedapest gesleept. Om vervolgens  door de rechter op de eerste de beste zittingsdag op vrije voeten te worden gesteld. De Hongaarse rechter begreep niet waarom Nederland Van B. had overgeleverd.

In 2007 werden 353 overleveringszaken door de rechtbank van Amsterdam in behandeling genomen. Daarvan werden 244 overleveringen door de rechter volledig toegestaan. Slechts één persoon werd in vrijheid gesteld en 55 overleveringen werden door het openbaar ministerie of de rechter geweigerd. De meeste Europese Arrestatiebevelen kwamen uit Duitsland (126), België (123), Polen (81), Frankrijk (38) en Italië (34), zo blijkt uit een enquête uitgevoerd in opdracht van de EU. Polen komt in 2008 als koploper uit de bus met een totaal van 4.829 uitgevaardigde arrestatiebevelen (Duitsland 2.149 en Frankrijk 1.148). Nederland heeft niet aan de Europese enquête deelgenomen.

De Polen spannen ook de kroon met het uitvaardigen van aanhoudingsbevelen voor kleine overtredingen, zoals het niet betalen van een toetje of het meenemen van een kastdeur door een timmerman van een klant die niet betaalde. Gary Flood van de Scotland Yard’s uitleveringseenheid zegt in de Engelse krant The Guardian van 20 oktober 2008 dat het arrestatiebevel van de verdachte van het stelen van pudding zelfs een lijst van de ingrediënten bevatte. Volgens Flood maakt de Engelse overheid elke drie weken gebruik van een Pools militair vliegtuig om de overleveringen naar Polen uit te voeren.

Dubbele strafbaarheid

Het Europees Arrestatie Bevel (EAB) holt de nationale rechtsstaat langzaam uit door afschaffing van de dubbele strafbaarheid. Dit betekent dat je voor 29 april 2004, de invoeringsdatum van het EAB,  alleen uitgeleverd kon worden voor misdrijven die ook in Nederland strafbaar zijn. Deze dubbele strafbaarheid vervalt voor mensen die verdacht worden van het plegen van een misdrijf die wordt vermeld op de lijst van 32 misdrijven die is toegevoegd aan het besluit van het Europese aanhoudingsbevel.

Op deze lijst staan onder andere: deelneming aan een criminele organisatie, terrorisme, illegale handel in verdovende middelen, hulp aan illegale binnenkomst en illegaal verblijf, moord en doodslag, zware mishandeling, opzettelijke brandstichting en sabotage. Maar ook corruptie, fraude, witwassen, informatiecriminaliteit, milieumisdrijven en namaak van producten. Deze misdrijven zijn in de hele EU strafbaar, maar er zijn verschillen in de definitie van bijvoorbeeld sabotage, mensenhandel, handel in verdovende middelen, fraude en corruptie. Veel delicten op de lijst van 32 zijn zo ruim omschreven dat ze in elk land anders uitgelegd kunnen worden.

Zo kon een Nederlandse tuinder, dhr. E., worden overgeleverd aan de Poolse autoriteiten omdat hij in mei 2002 in voorarrest een gevangenisbewaarder voor 100 zloty (21 euro) zou hebben omgekocht. Dhr. E. spreekt geen Pools en zei dat hij het geld op zijn gevangenisrekening wilde laten zetten. De 100 zloty zijn uiteindelijk door de bewaarder op zijn rekening gezet, dus van omkoping was geen sprake. De rechter in Amsterdam oordeelde dat dhr. E. zijn pleidooi voor een Poolse rechter kon gaan houden.

Of neem mw. D., een Brits staatsburger, die in 1989 na ruim acht maanden voorarrest werd vrijgesproken van bezit en gebruik van drugs in Frankrijk. Zonder dat mw. D. en haar advocaat hiervan op de hoogte waren, werd hoger beroep ingesteld waarna zij in 1990 werd veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf. In april 2005, vijftien jaar later, hebben de Franse autoriteiten een Europees Arrestatiebevel tegen haar uitgevaardigd. In 2007 werd zij gearresteerd in Turkije en onderworpen aan een volledige controle van haar bagage. Mw. D. wist niets van een EAB en vroeg de douanefunctionarissen in Turkije waarom zij zo werd behandeld. De Turkse douane verwees haar door naar Interpol.

In 2008 reisde mw. D. van Groot-Brittannië naar Spanje en werd op de luchthaven in Madrid opnieuw gearresteerd. Nu werd ze zelfs vastgehouden in een extra beveiligde gevangenis. De Spaanse rechter oordeelde dat ze niet overgeleverd hoefde te worden aan de Fransen. Na haar vrijlating keerde D. terug naar Engeland waarna zij op Gatewick Airport werd aangehouden en opgesloten in de gevangenis van Holloway. Het gerechtshof van de City of Westminister weigerde de overlevering aan de Fransen, maar het Europese Arrestatiebevel is nog steeds van kracht.

De Nederlandse rechtsstaat was altijd de leidraad in de beslissing over een uitlevering. Na invoering van het Europese Arrestatiebevel is dat de rechtsstaat van een ander Europees land. Die andere rechtsstaat moeten wij volledig vertrouwen… Maar soms lijken  burgers  vogelvrij verklaard, zoals Wim de Rue. De journalist Roel Smit beschrijft in zijn boek In de schaduw van de Alpen (2003) de ervaringen van zijn zwager  De Rue, die in Oostenrijk tot ruim een jaar cel werd veroordeeld voor vermeende handel in softdrugs. De hele zaak draaide om de verklaring van één getuige. Drugs zijn nooit aangetroffen, huiszoekingen leverden niks op, evenmin als een hele rits getapte telefoongesprekken.