In strakke paardrijbroeken gestoken damesbillen wisselden af met enige jongedames met zeer fors postuur gekleed in bomberjacks in camouflagekleuren. Keurige oudere mensen klommen uit dure terreinwagens, op de voet gevolgd door wat leek op overjarige milieuactivisten uit de grote stad die onder hun openstaande winterjassen t-shirts droegen met protestleuzen. Het leek alsof de enorme rij geparkeerde auto’s aan weerskanten van de dijk in geen verhouding stond tot de enkele honderden demonstranten op het grasveld. Alsof er in ieder geval nooit meer dan één persoon per auto was aangekomen, wat niet zo milieubewust is.

Bij de ingangen van de Knardijk stonden ingehuurde verkeersregelaars. Of zij naar de aanrijdende auto’s zwaaiden of teken tot doorrijden gaven was onduidelijk. Het gaf wel een vriendelijk karakter aan een bezigheid in de stralende winterzon. Terwijl aan de andere kant van de dijk nog enkele schaatsers windwakken omzeilden bij 10 graden boven nul, haalden enkele activisten ongerust enkele agenten naar een grijs geblindeerd busje waarin volgens hen een hond zat. In de brandende zon!

De gemeente Lelystad had met opzet enkele corpulente oudere agenten naar de plek van de demonstratie gestuurd. Het gaf een wat vriendelijker karakter aan de demonstratie van emotionele dierenvrienden, maar gaf ook een schril contrast met de uitgehongerde dieren waar het om ging. Het was vanaf 12.00 uur een demonstratie tegen het dierenleed van uitgehongerde dieren in de Oostvaardersplassen. Een groep tractors van plaatselijke boeren, én boeren uit Drenthe, stond tussen aangevoerde hooibalen die triomfantelijk het failliet leken aan te geven van een hoogst vreemd beleid dat dierenleed tot natuur en hekken tot natuurgebied had verheven.

Vele honderden auto’s en busjes uit het hele land stonden keurig achter elkaar op de dijk. Sommige auto’s hadden aandoenlijk een hooibaal achterin liggen, kindertekeningen over dierenleed achter de voorruit of leken het eigendom van een vooruitziende slager. Het was nog maar de vraag wie werkelijk voor de demonstratie was gekomen of voor de demonstranten. Maar in de heerlijke zon glimlachten de meesten, terwijl van het grasveld de volgende spreker werd aangekondigd. Deze keer was het een bekend bioloog, of zoals de spreker riep, onze eigen bekende Hagenaar Henk Bres.

Demonstratie op veld. Spreker Henk Bres.

Wat eigenlijk bedoelt was als demonstratie tegen het laten verhongeren van vele honderden dieren in een namaak natuurgebied, waarbij uitgemergelde karkassen van importvee als stadssymbool van Lelystad golden, werd heel optimistisch de aankondiging van het einde van een idioot experiment van hardleerse en zeer eigenwijze en invloedrijke romantici. Het was geen wonder dat er geen boswachter te zien was. Uit vrees voor een wreed lot of door de zekerheid dat nu écht het hek voorgoed van de dam was.

Hooibaal achterin kleine auto is aandoenlijk en goedbedoeld.

Een kilometer of twee verderop stonden enkele auto’s bij een hek naar het Oostvaardersveld, waar enkele paarden waren ontdekt. Balen hooi werden over de hekken gegooid. Deze dieren zouden zeker geen honger lijden! De paarden zelf stonden erbij en keken verbaasd. Wie verstoorde hier hun zondagsrust?

Auto’s bij hek is illegaal bijvoeren bij Oostvaardersveld.

Om misverstanden te voorkomen, of zelfs op te helderen, een kleine uitleg over het gebied dat bekend staat als Oostvaardersplassen, of zoals in sommige social media, de OVP. De Oostvaardersplassen, en dus niet het gebied genaamd het Oostvaardersveld dat er vlak naast ligt en waar de omstandigheden anders zijn, is het gebied dat ligt tussen de steden Almere en Lelystad. Dit gebied moest zo lang wachten op infrastructuur en ontwikkeling dat het verwilderde. Biologen vonden interessante planten en het bleek dat ook de dieren het gebied graag bezochten. Ganzen, ooievaars, eenden, aalscholvers, lepelaars en vossen hadden het naar hun zin in het gebied.

Besloten werd het gebied te laten verwilderen om een tehuis te bieden aan de natuur. Om te voorkomen dat het gebied zou volgroeien met bomen, werden zogenaamde grote grazers ingezet. Edelherten, Heckrunderen en Konikspaarden. Dit leverde mooie plaatjes op voor de bezoekende wandelaars en gaf de bedenkers de illusie dat zij een stuk echte natuur hadden geschapen. Om echter te verhinderen dat de verwilderde grazers wegliepen, kwam een groot hek rond het gebied te staan. Daarmee greep de mens drastisch in en werd het gebied feitelijk een stuk minder natuur.

De hekken hadden een dubbele functie die vaak werd onderschat. De hekken moesten niet alleen de grazers het weglopen beletten, maar ook andere dieren moest worden verhinderd het gebied binnen te gaan. Zo was het everzwijn, of wilde zwijn, niet welkom. De dieren achter de hekken vermaakten zich kostelijk. Maar toen werd het winter.

Door het achterwege blijven van ingrijpen van de mens groeiden de kudden grote grazers explosief. Dit was in de zomer en herfst geen probleem. In de winter was er echter niet genoeg voedsel en verhongerden soms duizenden dieren. De beheerders van het gebied grepen niet in. Het was volgens hen de natuur. Na jaren protesten van dierenliefhebbers, werd uiteindelijk enkele jaren geleden besloten toch in te grijpen. Dieren die in ongezonde toestand verkeerden werden door jagers afgeschoten. Het ging daarbij om enkele duizenden dieren per jaar. Ook hier waren dierenliefhebbers niet gelukkig mee. Meer protest volgde en meer rechtszaken ook.

Op 14 april 2017 vonniste het gerechtshof in Arnhem dat Staatsbosbeheer de grote grazers in de Oostvaardersplassen niet hoeft bij te voeren. ‘Volgens het hof is er geen sprake van ‘gehouden dieren’. Het hof tekende daarbij aan dat het uitzetten van grote grazers, moest worden beschouwd als menselijke interventie, waardoor de grote grazers niet geheel kunnen worden gelijkgesteld met wilde dieren. Maar door de maatregelen die zijn genomen, zoals het preventief afschieten van zwakke dieren die anders de winter niet zouden overleven, voldoet Staatsbosbeheer wel aan haar zorgplicht. De grote grazers worden daardoor in de praktijk als ‘gehouden wilde dieren’ behandeld. Voor wat betreft de beschutting is het gebied in het recente verleden al uitgebreid en staan er meer uitbreidingen en maatregelen op het programma, waardoor ook niet aangetoond is dat er meer grote grazers zijn dan het gebied kan hebben.’

Een uitspraak van mensen die eigenlijk niet echt begrepen wat de Oostvaardersplassen nou echt is en wat voor dieren er rondlopen. We gaan eens kijken naar de dieren die zijn uitgezet in het gebied. De Heckrunderen zijn gefokte runderen afkomstig uit een nazistisch experiment in het Duitsland van de jaren twintig van de vorige eeuw. Wikipedia over het Heck-rund: ‘In de jaren twintig en dertig probeerden Heinz en Lutz Heck een runderras te creëren met dezelfde eigenschappen als de uitgestorven wilde voorouder van hedendaagse runderrassen: het oerrund (Bos primigenius). Hun methode bestond in het kruisen van “primitieve rassen” zoals het Corsicaanse bergrund, de Spaanse vechtstier, de Schotse hooglander en het Hongaarse steppenrund. Hierdoor verkreeg het heckrund enkele “wilde eigenschappen” die in de meeste gedomesticeerde koeien zijn “weggeselecteerd”. Het terugfokken van het oerrund was evenwel vanaf het begin een wetenschappelijk omstreden zaak. Het is ook nooit gelukt om alle kenmerken van het oerrund terug te krijgen. Desalniettemin kon het project van de Hecks vanaf 1933 terugvallen op steun van de nationaalsocialistische overheid. De toenmalige Reichforstmeister en Reichsjägermeister Herman Goering liet heckrunderen grazen in zijn jachtgebied Rominten (Krasnolesye) nabij de Russisch-Poolse grens.’

Een vooruitziende slager uit Limburg?

Ook het Konikpaard is een verdachte grazer, want echt wild is hij ook niet. Wikipedia over het paard: ‘Uit recent onderzoek is gebleken dat de Poolse Konik niet de meest recente afstammeling is van het Europese wilde paard en daar ook niet het meest op lijkt. Mythologisering en beeldvorming rond het uiterlijk van het wilde paard en de vermeende ontstaansgeschiedenis van de Poolse Konik hebben decennialang de werkelijke feiten hieromtrent verhuld.’

Het edelhert is het enige dier dat hier oorspronkelijk voorkwam, maar ook daar is iets mee aan de hand. Het dier stierf namelijk meer dan honderd jaar geleden uit. Daarna werd hij vanuyit het Duitse Westfalen opnieuw ingevoerd op de Veluwe voor de jacht. Het edelhert op de Oostvaardersplassen is een kruising tussen dit opnieuw ingevoerde edelhert en edelherten uit Schotland. Bovendien is het edelhert een bosdier dat in kleine groepen voorkomt, terwijl in dit gebied kuddes voorkomen op kaalgevreten vlaktes.

De vraag is nu waarom is gekozen voor deze grote grazers en niet voor het Schotse Hooglandrund of voor de Europese bison of wisent. Ook dit zijn grote grazers die in andere gebieden wel zijn uitgezet. Er zou zelfs de mogelijkheid kunnen bestaan om boventallige damherten, een andere exoot, uit de duinen bij Zandvoort in het gebied te plaatsen. Damherten uit de duinen worden nu afgeschoten. Het is bovendien de vraag waarom everzwijnen als echt Nederlands inheems wild niet welkom zijn in dit gebied.

Er bestaan plannen om te komen tot een zogenaamde corridor. Het gebied van de Oostvaardersplassen kan verbonden worden met de Veluwe en uiteindelijk ook met natuurgebieden in Duitsland. Maar laten we realistisch zijn: straks zouden er dan niet-inheemse of gefokte dieren dwars door Nederland en Duitsland gaan lopen. En waarom dan wel de exoten en niet de wisenten?

Deze maand kwam alles tot een climax. Het ging een paar dagen hard vriezen en opnieuw bleek dat dieren in deplorabele toestand verkeerden. Protesten volgden en dierenliefhebbers besloten eenzijdig tot het verboden bijvoeren. Staatsbosbeheer schakelde boswachters in en meldde in de pers dat dezen werden bedreigd, hoewel er geen arrestaties bekend zijn of verdachten in beeld. De opgetrommelde politie bekeurde bijvoerders die voer over de hekken gooiden en kreeg nu zelf te maken met aangiften en een stroom van meldingen over dierenleed. Om aan de volkswoede een einde te maken besloot Staatsbosbeheer onder druk van de provincie om tot bijvoeren over te gaan.

Na jaren van zinloos protesteren, rechtszaken, ontelbare foto’s van bottenvelden langs de spoorlijn, vele duizenden doodgehongerde dieren, volledig van schors ontdane bomen, afschietsessies door onbekende schutters en een schijnheilige film over wat volgens de makers echte natuur was, lijkt het er eindelijk op dat het lot van de grote grazers een betere toekomst tegemoet gaat.

Terwijl ik terugliep naar mijn auto, keek ik naar de mensen met groothoeklenzen en vroeg me af wie journalist en wie vogelaar was.