24 september 2004
Rasterfahndung in Nederland
Ravage #12 , Wil van der Schans

Terwijl in kringen van Duitse terrorismebestrijders de twijfel groeit over het nut van rasterfahndung, komt minister Remkes van Binnenlandse Zaken met een voorstel om het systeem ook in Nederland in te gaan voeren. Hiermee krijgt de AIVD onbeperkt toegang tot digitale bestanden, hetgeen gevaren oplevert voor de burger.

,,Goedemorgen, AIVD, mag ik even binnenkomen?” Het zal niet de eerste associatie zijn bij nieuwe vormen van geautomatiseerde data-analyse om in een vroeg stadium mogelijke terroristen te ontdekken. Plannen die minister Johan Remkes deze zomer bekend maakte.
Toch zullen de Arie’s en Freek’s van de AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) na elke gevonden afwijking in de gekoppelde databestanden op pad moeten gaan. De maatregel werd aangekondigd na de aanslagen van 11 maart jl. in Madrid en dringt diep binnen in het privé-leven van burgers.
Volgens Remkes tonen de aanslagen aan dat minder dan voorheen bij de opsporing van de daders de aandacht zich kan beperken tot bepaalde groepen en organisaties. Een analyse die de plank aardig mis lijkt te slaan. In Duitsland is gebleken dat vergaande data-analyse, rasterfahndung (fijnmazige opsporing), niets dan narigheid oplevert.

Maatregelen op het gebied van de bestrijding van terrorisme

Brief van 15 juli van minister Remkes:

• Inzetten van Rasterfahndung om zo vroeg mogelijk terroristen te kunnen onderscheiden
• De Koninklijke Marechaussee gaat (net als de KLPD al doet) technische ondersteuning geven aan de MIVD en AIVD
• De procedures voor de inzet van bijzondere bevoegdheden (afluisteren, hacken, observeren, inzet agenten, etc.) worden vereenvoudigd. Als voorbeeld noemt Remkes dat voor de inzet van agenten de minister nu elke drie maanden opnieuw toestemming moet geven, terwijl de operaties meestal langer duren.
• De Nationale Sigint Organisatie (NSO), de afluisterpost die alles wat door de ether gaat opvangt, wordt verzelfstandigt. Nu valt deze dienst nog onder de MIVD.
• Aan de hand van een evaluatie van de Wet Veiligheidsonderzoeken wordt gekeken of er iets verandert moet worden aan de screeningen
• Het ministerie van Buitenlandse Zaken kan ook opdrachten gaan geven aan de AIVD/MIVD in het kader van hun inlichtingentaak buitenland.
• Alle ambtenaren van de belastingdienst krijgen de plicht gegevens die van belang zijn voor de AIVD/MIVD te melden. Meldingsplicht voor andere ambtenaren wordt onderzocht.
• Onderzocht wordt of ook bijvoorbeeld de FIOD of andere diensten kunnen worden ingezet bij de technische ondersteuning van de AIVD/MIVD

Brief van 10 september van de ministers Donner en Remkes

• De bestrijding van terrorisme wordt gecoördineert door de Natioale coördinator terrorismebestrijding, Joustra. Bedoeling is dat de werkzaamheden bij de departementen van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties worden samengebracht binnen zijn eenheid. (NCTb)
• Voor het verwerven combineren, analyseren, veredelen en gebruiken van informatie wordt een andere organisatie opgezet. Onder leiding van het NCTb wordt een expertise- en analysecentrum gevormd, waarin naast de AIVD en de politie, ook de MIVD, de IND, de Kmar, de FIOD/ECD, de Douane en Buitenlandse Zaken en eventuele andere partners participeren. Dit centrum gaat
  – integrale (regionale, nationale en internationale) dreigingsanalyses;
  – analyses ten behoeve van het Nationaal Alerteringssysteem;
  – analyses ten aanzien van Bewaking en Beveiliging;
  – specifieke analyses op verzoek van bijvoorbeeld gemeenten (onder andere ten behoeve van evenementen of andere soft targets).
• Al een tijd worden zo’n 100 – 150 mensen ivm terrorisme in de gaten gehouden. ‘Het gaat daarbij niet om personen die zijn te typeren als “hard core” terroristen van wie een acuut gevaar uitgaat of ten aanzien van wie concrete vermoedens bestaan van betrokkenheid bij aan terrorisme gerelateerde strafbare feiten; het betreft personen die in eerdere of nog lopende onderzoeken van de AIVD en politie, op enig moment naar voren zijn gekomen als mogelijke schakels in terroristische netwerken.” In dit kader werken de AIVD, politie, OM en IND nauw samen. De MIVD wil ook gaan meedoen.
• Informatie-uitwisseling tussen deze diensten gaat via de CT(Contra-Terrorisme)-infobox.
  Deze CT-infobox is een informatieknooppunt en analyse-eenheid. Verschillende informatiebestanden worden zo met elkaar gecombineerd. NAV deze informatie wordt besloten wat het traject is: die kan bestaan uit a) strafrechtelijk ingrijpen, b) vreemdelingrechtelijk optreden, c) inlichtingenmatig observeren of d) verstoren.
• Verstoren van activiteiten
  Eén van de opties die bovenstaande diensten kunnen kiezen is het verstoren van iemands activiteiten. Volgens de regering kan deze optie gekozen als ‘tijdens het monitoren aan terrorisme gerelateerde activiteiten worden geconstateerd, die niet tevens als strafbare feiten kunnen worden getypeerd’. De betrokken persoon zou vervolgens ‘zodanig “in de gaten gehouden moeten worden” dat hem en zijn omgeving duidelijk wordt dat hij onderwerp is van enigerlei vorm van overheidsoptreden, zonodig met gebruikmaking van andere wettelijke bevoegdheden, zodat de persoon feitelijk geen rol meer zal kunnen spelen in aan terrorisme gerelateerde zaken.’
• Aansturen verstoringsacties.
  De minister van Justitie wordt verantwoordelijk voor de algemene aanpak bij de verstoringsacties. De regering verwacht namelijk dat er verschillende diensten bij betrokken kunnen worden en wil dat de acties wel direct kunnen worden doorgezet. De KLPD/UTBT krijgt een centrale rol bij de bewaking van de samenhang van de verschillende feitelijke acties die in het kader een verstoringsactie worden ondernomen.
• Inzetten vreemdelingenrecht
  Vanaf het moment dat iemand een visum aanvraagt moet getoetst worden of er mogelijke betrokkenheid is bij terrorisme. Hetzelfde geld voor asielaanvragen. Instapcontroles en gate-checks door de KMAR moeten ook als extra controlepunt gaan dienen.
• Uitbreiding mogelijkheden Verkennend onderzoek
  Sinds 2001 is het mogelijk voor de politie om ‘verkennend onderzoek’ te verrichten. Het is bv een scan van activiteiten van transportondernemingen in een streek of horecafraude in een stad. Bij zo’n verkennend onderzoek kan de politie inzage krijgen in andere openbare registers. De regering wil in het kader van onderzoeken naar terroristische misdrijven de politie ook toegang geven tot andere instanties dan overheidsinstanties. Ook zouden die gegevens gekoppeld moeten kunnen worden aan gegevens die al bij de politie bekend zijn.
• Uitbreiding Preventief fouilleren
  Nu kan preventief fouilleren worden toegepast in van te voren vastgelegde gebieden. Het kabinet wil de wet zodanig wijzigen dat het mogelijk wordt ‘dat in verband met een (dreigende) terroristische aanslag de officier van justitie in een aangewezen gebied (bijvoorbeeld vervoersassen zoals een autosnelweg of een treintraject) een ieder kan laten fouilleren en verpakkingen en vervoersmiddelen kan laten doorzoeken’.
• Uitbreiding opsporingsbevoegdheden (afluisteren, observeren, e.d.)
  Deze bevoegdheden zijn voor de politie geregeld in de Wet Bijzondere opsporingsbevoegdheden (BOB) en voor de AIVD?MIVD in de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV).
  De inzet van bijzondere opsporingsbevoegdheden door de politie kan als er sprake is van ‘een georganiseerd verband’. Nu wil het kabinet uitbreiding om ook bij ‘onvoldoende aanwijzingen van een dergelijk verband onderzoek naar het beramen van ernstige strafbare feiten te kunnen doen, waarbij geen eis van verdenking van een concreet misdrijf wordt gesteld’.
• Voorlopige vrijheidsbeneming
  De regering wil de mogelijkheid openen om verdachten van terroristische misdrijven, ook als zij in eerste instantie voor betrekkelijk lichte vergrijpen worden gearresteerd, voor langere tijd in bewaring te kunnen stellen
• Voor de rechter brengen
  Momenteel is wettelijk geregeld dat iedereen binnen 106 dagen na zijn of haar arrestatie voor de rechter moet verschijnen. De regering wil deze termijn voor van terrorismeverdachte personen verlengen. Het kabinet wil deze regeling aldus herzien ‘dat het langer onvolledig houden van de processtukken bij terrorisme mogelijk wordt’.
• Aanpak ondersteuners van terrorisme
  Onderzocht worden de mogelijkheden een vordering bij de rechtbank tot ontbinding van een rechtspersoon te bewerkstelligen, een verzoek tot verbodenverklaring, een verzoek aan bestuurders om inlichtingen bij ernstige twijfel of destatuten te goeder trouw worden nageleefd of het bestuur naar behoren wordt gevoerd of het vorderen van ontslag van bestuurders bij wanbeheer.
  

13 september 2004
Minister Donner dient wetsvoorstel in dat het mogelijk moet maken om informatie van de AIVD als bewijsmateriaal in een rechtszaak te kunnen gebruiken

Na de ophef rond de twee terrorisme rechtszaken in Rotterdam stelde minister van Justitie, Piet Hein Donner dat er meer mogelijkheden moesten komen om informatie van de AIVD als bewijsmateriaal als bewijsmateriaal in rechtszaken te kunnen gebruiken. Dit wetsvoorstel is de uitwerking daarvan.
Voorgesteld wordt om te komen tot een regeling waarbij de ambtsberichten van de AIVD nader getoetst kunnen worden en vervolgens als wettig bewijsmateriaal gebruikt kunnen worden.
De twee uitgangspunten van het voorstel zijn:

a. de verdediging houdt het recht op ondervraging van getuigen

b. een verruiming van de mogelijkheid om rekening te houden met het belang van de staatsveiligheid

Als in het belang van de staatveiligheid een getuige (de AIVD) niet openbaar gehoord kan worden, krijgt de verdediging de mogelijkhied om vragen in te dienen via de rechter-commissaris. Vervolgens bepaald de AIVD welke stukken in een proces verbaal opgenomen mogen worden. Dit proces verbaal wodrt door de rechter commissaris opgesteld. Ook wordt de regeling van het bewijsrecht dusdanig aangepast dat ambtsberichten van de AIVD en MIVD door de wet voortaan onder alle omstandigheden als volwaardig worden aangemerkt.

Uit de Memorie van Toelichting:
Niet zelden doen zich zaken voor waarin het belang van openheid in het strafproces zich niet goed laat verenigen met andere belangen. Recentelijk is dat wederom aan het licht getreden in zaken waarin een ambtsbericht van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)tot het instellen van een strafrechtelijk onderzoek leidde. Daarbij rezen vragen rond de bruikbaarheid van ambtsberichten als startinformatie en als bron van bewijs. Dit wetsvoorstel strekt ertoe deze bruikbaarheid te verruimen door de in het ambtsbericht van de AIVD opgenomen informatie onderwerp te laten zijn van nader onderzoek door middel van het verhoren van getuigen. Daartoe worden enkele aanpassingen voorgesteld van de regelingen die betrekking hebben op het verhoren van getuigen. Voorts bevat dit wetsvoorstel een aanpassing van het wettelijk bewijsrecht.
Elk van de voorgestelde aanpassingen draagt eraan bij dat de mogelijkheden om in het strafproces gebruik te maken van door de inlichtingenen veiligheidsdiensten verstrekte informatie worden vergroot. Tegelijkertijd dient echter op voorhand te worden vastgesteld dat de aard van dergelijke informatie alsmede de wettelijke taak van deze diensten impliceren
dat de bruikbaarheid van deze informatie in het strafproces ook bij aanvaarding en inwerkingtreding van dit wetsvoorstel niet ongelimiteerd zal zijn. Het belang van staatsveiligheid prevaleert boven het belang van strafvordering, zo volgt ook uit de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002. Dat belang, en het daarmee verbonden belang van het voorkomen van ernstige aanslagen, moet niet in gevaar worden gebracht doordat ongeacht welke prijs informatie in een strafzaak wordt geopenbaard.

Het wetsvoorstel
Memorie van Toelichting
Oorspronkelijke voorstel
Advies Raad van State en Nader Rapport

21 september 2004
Controle op informatieverzameling over onverdachte burgers ontbreekt
College Bescherming Persoonsregistraties

Het kabinet zal nieuwe maatregelen en bevoegdheden invoeren voor de bestrijding van het terrorisme. Het gaat om de coördinatie van de bestrijding, de respons op een concrete dreiging en om bevoegdheden met het oog op het voorkomen van terrorisme. Uitgebreide verzameling, koppeling en analyse van informatie over groepen en personen ziet het kabinet als de sleutel tot het voorkomen van terrorisme.

Het College bescherming persoonsgegevens constateert dat de noodzaak van uitbreiding van bevoegdheden tot het verzamelen van informatie niet is aangetoond. De vergaande coördinatie van de informatieverzameling miskent de gescheiden wettelijke taken en bevoegdheden die inlichtingendiensten en politie hebben. Voorts meent CBP dat structureel toezicht op de informatie die in het kader van deze nieuwe bevoegdheden wordt vergaard, geboden is.

september 2004
Special Justitiële verkenningen over Europa
WODC

Themanummer van Jv tegen de achtergrond van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese raad, tweede helft van 2004. Tijdens de Europese top op 5 november 2004 presenteert Nederland een Meerjarenprogramma, dat de politieke richtsnoeren moet geven voor de samenwerking op het terrein van Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ) voor de komende 5 jaar. In dit themanummer laat de redactie enerzijds zien wat er tot nu toe is bereikt op justitieel terrein en wat de gevolgen zijn voor de Nederlandse rechtspraktijk, en anderzijds ruimte geven aan (toekomst-)visies op Europa. Er is aandacht voor de nieuwe grondwet voor Europa en voor de vraag of de uitbreiding met tien lidstaten een kans of risico is (artikel Holman). Voorts een artikel over mogelijke export van criminaliteit vanuit de nieuwe lidstaten (Bruinsma) en in verschillende artikelen ruime aandacht voor de justitiële samenwerking, waarbij onder meer de vraag aan de orde komt of we met die samenwerking niet te hard van stapel lopen (De Hert & De Roos).

Inhoudsopgave artikelen:
Artikel 1: B.R. Limonard en M. Sie Dhian Ho
Een grondwet vor Europa; een beoordeling op hoofdpunten
Artikel 2: O. Holman
De uitbreiding van de Europese Unie in historisch perspectief
Artikel 3: G.J.N. Bruinsma
Misdaaddreigingen uit de nieuwe lidstaten van de EU
Artikel 4: A.M.C. Boerwinkel en P.M.M. van der Grinten
Wederzijdse erkenning van rechterlijke beslissingen
Artikel 5: A. Smeulders
Het Europese Aanhoudingsbevel; consequenties voor de rechtspraktijk en mensenrechtelijke aspecten
Artikel 6: H. Battjes
Het Europese asielrecht
Artikel 7: P. de Hert
Het einde van de Europese rechtshulp; de geboorte van een Europese horizontale strafprocesruimte
Artikel 8: P. de Hert en Th. de Roos
De positie van Nederland in het Europees strafrechtelijk landschap

Zie ook : Keizer in Lompen, politiesamenrking in Europa, door W van der Schans en J. van Buuren

20 september 2004
Nieuwe directeuren bij de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
AIVD
Op 20 september treedt drs. Ing. W.M. (Wil) van Gemert bij de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) in dienst als directeur Democratische Rechtsorde. Hij zal worden belast met onder meer de bestrijding van terrorisme.
De heer Van Gemert (43) volgde een opleiding aan de Academie voor Verkeer, Vervoer en Planologie in Tilburg. Van 1984 tot 1988 studeerde hij aan de Nederlandse Politie Academie en in 1994 is hij aan de Vrije Universiteit afgestudeerd in Politieke en Sociaal Culturele Wetenschappen, studierichting Organisatie en Beleid.
Van Gemert vervulde vanaf 1988 diverse functies binnen het politieapparaat, waaronder die van plaatsvervangend chef bureau Fraude, teamleider Financieel-Economische Criminaliteit en hoofd Landelijk Rechercheteam. Zijn laatste functie was directeur Recherche KLPD.
In 2003 was Van Gemert als projectleider verantwoordelijk voor de bouw en realisatie van de Nationale Recherche.

Voorts is op 1 juli 2004 drs. J.W.C.H (Jan) Jansen als directeur Bedrijfsvoering bij de AIVD in dienst getreden.
De heer Jansen (47) studeerde aan de Hogeschool in Haarlem arbeidsmarktpolitiek en personeelsbeleid. In 1996 studeerde hij aan de Vrije Universiteit af in de studierichting management en organisatie in Amsterdam op het onderwerp ’ambtelijke integriteit in het openbaar bestuur’. Jansen heeft 25 jaar bij de Belastingdienst gewerkt in functies als hoofd Personeel en Organisatie en hoofd Bedrijfsvoering. Zijn laatste functie daar was hoofd Resourcemanagement bij het Centrum voor ICT.
Als directeur Bedrijfsvoering bij de AIVD is Jansen belast met de centrale voorzieningen van de AIVD op het gebied van personeel, automatisering, organisatie, financiën, veiligheid, kwaliteitsmanagement, registratie en archivering.

september 2004
Uit de ‘vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2005′, MEMORIE VAN TOELICHTING

BELEIDSARTIKEL 5: NATIONALE VEILIGHEID

Werkterrein 1: Bescherming van de democratische rechtsorde, staatsveiligheid en andere gewichtige belangen van de staat

Wat willen we bereiken?

– Het adequaat informeren van verantwoordelijken en belanghebbenden over (potentiële) bedreigingen van de democratische rechtsorde, de staatsveiligheid, of andere gewichtige belangen van de staat, teneinde hen in staat te stellen maatregelen te treffen om de gesignaleerde dreigingen tegen te gaan, alsmede het eventueel operationeel preventief optreden tegen deze bedreigingen, op de volgende aandachtsgebieden:
* Terrorisme;
* Gewelddadig activisme;
* Radicaliseringstendensen;
* Economisch en financieel onderzoek;
* Ongewenste bemoeienis van vreemde mogendheden;
* Contra-proliferatie van massavernietigingswapens;
* Internationale organisaties;
* Migratie.

Wat gaan we daarvoor doen?

– Terrorisme: het onderzoeken van personen en organisaties die op enigerlei wijze deelnemen aan terrorisme in of vanuit Nederland of dit ondersteunen; tevens vindt onderzoek plaats naar fenomenen die hiermee verband houden.
– Gewelddadig politiek activisme: het onderzoeken van politiek activistische personen en organisaties, die (mogelijk) gebruik maken van geweld om hun doelen te bereiken.
– Radicaliseringstendensen: het onderzoeken van radicaliseringsprocessen onder bevolkingsgroepen in Nederland, in het bijzonder binnen de moslimgemeenschap.
– Economisch en financieel onderzoek: het onderzoeken en zonodig verstoren van geldstromen van en naar terroristische en extremistische groeperingen.
– Ongewenste bemoeienis van vreemde

Werkterrein 5: Apparaat

Toelichting:

Voor terrorismebestrijding heeft de AIVD naar aanleiding van het Actieplan Terrorismebestrijding en Veiligheid, uit 2001, meerjarig extra middelen toegewezen gekregen. Hiermee kon gedurende 2002 en 2003 een intensivering van de inzet worden gefinancierd. De intensievere inzet werd vooral benut voor meer target gericht onderzoek.

Tegelijkertijd was sprake van een meer dan evenredige toename van de kosten voor personeel en materieel, omdat hogere kwaliteitseisen gesteld werden aan nieuwe medewerkers en aan de techniek van informatisering en operationele ondersteuning. De benodigde inzet op andere aandachtsgebieden van de dienst dan het islamitisch terrorisme kwam onder druk te staan. In 2004 is een verdere intensivering op terrorismebestrijding noodzakelijk gebleken. Daartoe is scherp geprioriteerd op de diverse taken van de dienst.

Voor 2005 en verder zijn opnieuw meerjarig extra middelen toegewezen. Deze zullen vooral worden benut om de targetgerichte activiteiten – ook in de nationale en internationale samenwerking – verder uit te bouwen en onderzoek naar aan terrorisme gerelateerde fenomenen te borgen.

Voor een inlichtingen- of veiligheidsdienst is voorts het op peil houden van specifieke vaardigheden en kennis van medewerkers van eminent belang. De komende 10 jaar zullen veel ervaren medewerkers de dienst verlaten, wat noopt tot extra investeren in kennisoverdracht. Van vergelijkbaar belang is dat gebruikte (inlichtingen-)methoden en technieken state of the art zijn en dat het internationaal netwerk van inlichtingen- en veiligheidsdiensten ten volle wordt benut. Het is noodzakelijk in dit verband geld vrij te krijgen voor lange termijn investeringen, met name in techniek en interne informatiehuishouding en in internationale presentie (o.m. liaisons). Aan de commissie Bestuurlijke Evaluatie (cie. Havermans) is gevraagd in het najaar van 2004 te adviseren over de toerusting van de AIVD om op middellange termijn zo optimaal mogelijk te kunnen presteren.